Μ Ν Η Μ Η
ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΤΣΟΜΙΔΗ
( 1925- 2011)
Η Λήθη, η Δικαιοσύνη, το ενύπνιο, ήταν για τους αρχαίους προγόνους μας, Θεότητες, νύμφες και ημίθεοι, που προστάτευαν τους θνητούς από κακοτοπιές, αλλά και προειδοποιούσαν και έλεγχαν (Ερινύες ), τα ανθρώπινα. Τις πράξεις και τις παραλήψεις.
Άλλωστε ο μυθικός Ηρακλής, ευρισκόμενος στο δίλλημα, μεταξύ Αρετής και Κακίας «συμβουλεύεται» την Ήρα, και ακολουθεί τον δρόμο της Αρετής.
Τα διλήμματα είναι η φύση του ανθρώπου. Τα ψευδοδιλλήματα είναι η φύση των συκοφαντών και των πολιτικών, κατά τον Αριστοφάνη. Σε αυτά τα διλήμματα βρέθηκε και βρίσκεται καθημερινά ο άνθρωπος. Κυρίως, οι άνθρωποι της δράσης, αυτοί που δεν διέβησαν την ζωή, αλλά την βίωσαν. Με τα λάθη και τις προσωπικές επιτυχίες. Με τις «ανυπέρβλητες» δυσκολίες, αλλά και «τις εύφορες κοιλάδες των επιτυχιών».
Και αυτοί, οι «καθημερινοί άνθρωποι» (αλήθεια πόσο υποτιμητικός, είναι ο όρος «ανώνυμοι άνθρωποι»). Είναι αυτοί που με την ζωή τους, δίνουν παραδείγματα ιστορικά. Γιατί, τελικά, ιστορία είναι η συλλογική μνήμη και η συλλογική συνείδηση που διασώζει από την λήθη και την λησμονιά, για να επέλθει το Πατερικό «αιωνία αυτού η μνήμη».
Γόνος, ενός τέτοιου ανθρώπου, που τον γνώρισα μέσα από τις συγκρούσεις της εφηβείας, και από τα χάδια της παιδικής αθωότητας, τον νεανικό δογματισμό μου, αλλά και τον αέρα αλλαγής που η νιότη νομίζει ότι μπορεί να κινήσει και βουνά, είμαι εγώ.
Πέρασαν πολλά χρόνια για να καταλάβω τον πατέρα μου, τον Θόδωρο Τσομίδη. Χρειάστηκε να διανύσω είκοσι χρόνια, ως επαγγελματίας στην θέση του, μετά την συνταξιοδότησή του, για να πάψουν οι ελάχιστοι εναπομείναντες «πελάτες» του, να με συγκρίνουν με εκείνον.
Στην αρχή οργιζόμουν. Το θεωρούσα υποτιμητικό. Πίστευα ότι ένας Δικηγόρος που τελείωσε την Νομική του Α.Π.Θ. , μέσα στον πόλεμο και τον εμφύλιο, δεν μπορούσε να συγκριθεί με τις δικές μου σπουδές. Και ας είχε παρακολουθήσει τον Καραβά, τον Κυριακόπουλο, τον Φραγκίστα και τον «επισκέπτη καθηγητή», Γεώργιο Μπαλή.
Τόσο λίγο ήξερα , τότε, τον εαυτό μου, όπως έγραφε κάποτε και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Και αυτό το τελευταίο, ήταν η μεγαλύτερη ύβρις για μένα. Το « εν οίδα ότι ουδέν οίδα» , νόμιζα ότι αφορούσε τον κόσμο του φυσικού και όχι των συναισθημάτων, λάθος μου.
Όμως ο μειλίχος πατέρας μου, με το χαμόγελο και την υπομονή του, ανέχονταν την εκ μέρους μου αμφισβήτηση. Ήταν γνώστης της ψυχολογίας καλύτερος, ίσως, από κάθε σύγχρονό του ψυχολόγο. Η διαλεκτική, ήταν καθημερινή πρακτική του, στον αντίδικο, τον εντολέα του αλλά και στους κοντινούς του ανθρώπους, τους ασκούμενους και τους συνεργάτες του. Ήξερε και εφάρμοζε πάντοτε ότι « ο χειρότερος συμβιβασμός είναι καλύτερος από την καλύτερη δικαστική απόφαση».
Ήταν από τους πρώτους που εφάρμοσε στην πράξη των δεκαετίας του 1950 την «προσωπική κράτηση εις εκτέλεση διαταγής πληρωμής για εμπόρους από εμπορικά χρέη», και όχι μόνον. Ηταν ο πρώτος που το επίθετό του στην δεκαετία του 1960-1970 δόθηκε, και όχι άδικα, ως προσωνύμιο στο Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης («Τσομίδειο Ειρηνοδικείο»). Και όταν η χούντα, αποπειράθηκε να καταργήσει το θεσμό της προσωπικής κρατήσεως (ενός θεσμού αναχρονιστικού, σήμερα), μαζί με συναδέλφους του είχε το «θάρρος» και το «θράσος», να εμφανισθεί στον «Υπουργό Δικαιοσύνης της Χούντας» για να ανακαλέσει την απόφαση. Τότε απέκτησε ζάχαρο και έλκος δωδεκαδακτύλου.
Το «θράσος» του όμως, ήταν αναμενόμενο, για όσους τον γνώριζαν. Αυτός που γεννήθηκε μέσα στα πλούτη (οικογένεια Μοσκώφ), μετά την ορφάνια του, περπατούσε Κιλκίς-Θεσσαλονίκης με 5 αυγά στην τσέπη για τα «δίδακτρα» για να σπουδάσει. Στο ενδιάμεσο με θράσος πήγε για δεύτερη φορά στον Γερμανό Διοικητή Θεσσαλονίκης, και «απαίτησε» να δοθεί και πάλι το συσσίτιο στους φοιτητές του Α.Π.Θ., αν και αυτοί εξακολουθούσαν να σαμποτάρουν τους Γερμανούς και να γράφουν συνθήματα στους τοίχους της Θεσσαλονίκη.
Αυτή την «δράση» του, την έμαθα μόλις το 2006 όταν ο τότε Πρύτανης του Α.Π.Θ. Γιάννης Αντωνόπουλος, του απένειμε, μαζί με τους άλλους της γενιάς του Φοιτητές (Νικόδημο Τριαρίδη, Δημήτρη Τρακίδη, Θωμά Αποστολίδη, Ντίνο Τριαρίδη, Κώστα Λαχά) Τιμητικό Δίπλωμα με ασημένιο μετάλλιο» για την συμμετοχή του στην αντίσταση στην κατοχή (1941-1944). Δεν παραβρέθηκε στην τελετή. Του το έστειλαν στο σπίτι. Και αυτός το έβαλε στην άκρη. Δεν μας είπε τίποτα. Το βρήκαμε, τυχαία, στην Κυριακάτικη επίσκεψη μας.
¨Όπως δεν μας είπε ποτέ για την αρθρογραφία του στο «Δημοκρατικό Κιλκίς» υπέρ του κόμματος των Αγροτών, του Κατσώτα πριν την δημιουργία της «Ενώσεως Κέντρου» υπό του Γεώργιου Παπανδρέου. Θεωρούσε τιμή του που ο Γέρος της Δημοκρατίας τον επιστράτευσε στις εκλογές του 1961 ως υποψήφιο Βουλευτή του Νομού Κιλκίς, δίπλα στον καταξιωμένο τότε συνάδελφο του Πάτρα. Θεωρούσε, επίσης, τιμή του, που ο Ανδρέας Παπανδρέου όταν έφτασε στην Θεσσαλονίκη για να δημιουργήσει την πρώτη οργάνωση Δικηγόρων ΠΑΣΟΚ τον κάλεσε μαζί με τον αείμνηστο Νίκο Πινακίδη, τον Αντώνη Κούρτη και άλλους συναδέλφους.
Ο Θόδωρος Τσομίδης, δεν ήταν θεωρητικός του Σοσιαλισμού, όποιας μορφής του. Ήταν Ουμανιστής, Δημοκρατικός, Σοσιαλιστής. Οργανώθηκε στην «Ένωση Κέντρου Νέες Δυνάμεις» και στην Ε.Δ.Η.Κ. με κριτήριο την καθαρότητας της πολιτικής θέσης και την τιμιότητα του Γιάννη Ζίγδη. Η ΕΔΗΚ και ο Γιάννης Ζίγδης, τον τίμησαν θέτοντας τον ως υποψήφιο Βουλευτή Επικρατείας το 1986. Ήταν πάντοτε Κιλκισσιώτης. Διατήρησε το Δικηγορικό του γραφείο στο Κιλκίς μέχρι το 1968. η αφαίρεση του διαβατηρίου του, λόγω της συναναστροφής του και της έμπρακτης συμπαράστασης του σε νεώτερους αγωνιστές της αντίστασης κατά της Χούντας Τριαντάφυλλος Μηταφίδης (στέλεχος Τροτσκιστών) Γιώργος Καρυπίδης (στέλεχος ΚΚΕ) του δημιούργησε την ανασφάλεια της ενδοοικογενειακής αμφισβήτησης. Άλλωστε η σύζυγος του καταγόμενη από εύπορη αστική οικογένεια της Καβάλας κατά το τότε ειωθώτα «έλαβε πληροφορίες από τον μετέπειτα Υπουργό Β. Ελλάδος Θασίτη πολιτικό…» ο οποίος τον χαρακτήρισε «Σοσιαλιστή-Συνοδοιπόρο».
Ο Θόδωρος Τσομίδης δεν ανέχθηκε ποτέ τον χαρακτηρισμό. Και στα βαθιά του γεράματα, δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί στερείτο του πιστοποιητικού «κοινωνικών φρονημάτων» στα δίσεκτα χρόνια.
Δεν ήταν ο «εγκρατής νομικός», όπως περιπαικτικά έλεγε. Έζησε τίμια με τρία άρθρα του Α.Κ. και 6 άρθρα του Κ.Πολ.Δ. Παραδίδοντάς μου την συνέχεια του γραφείου με όρισε θεματοφύλακα τριών αρχών. «Δεν θα πουλήσεις ποτέ τον πελάτη σου ακόμα και αν χάσεις» «Δεν θα ρήξεις πότε τον συνάδελφο αντίδικο, ακόμα και αν νομίζεις ότι δεν δικαιούται αυτού που σου ζητάει». «Δεν θα μεταφέρεις ποτέ τα επαγγελματικά σου προβλήματα εκτός του γραφείου σου».
Αυτό το τελευταίο ίσως είναι και το πιο ενδιαφέρον, για τους μη νομικούς. Η ανιδιοτέλεια τον χαρακτήριζε σε σημείο παρεξηγήσεων. Όταν το καλοκαίρι του 1978, ως κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομιάς τ Εμμανουηλίδου, κάθιδρος έτρεχε στο κατεστραμμένο από το σεισμό «Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων» να παραδώσει υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου 400 χρυσές λίρες Αγγλίας και 300 Ελβετικές, ο αρμόδιος υπάλληλος χαμογέλασε και τον ρώτησε γιατί τα έφερε. Και αυτός απάντησε γιατί είναι δικά σας, εννοώντας το Ελληνικό Δημόσιο.
Και όταν η αείμνηστη Καλλιόπη Γεωργιάδου, χάρισε μια οκταόροφη πολυκατοικία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και ένα κτήμα στα όρια του Κιλκίς, καθιστώντας τον εκτελεστή της διαθήκης της απάντησε να ορίσει και συνεκτελεστή για να ελέγχεται.
Η ζωή του υπήρξε μία αμφίδρομη σχέση μεταξύ του σκληρού παιδικού και εφηβικού παρελθόντος του και του καταξιωμένου επαγγελματικού κοινωνικού και πολιτικού του βίου. Δεν ασχολήθηκε ποτέ με τα Ποντιακά Συνδικαλιστικά Θέματα. Με πρότρεψε να το κάνω εγώ, θεωρώντας παράλειψη του. Ασχολήθηκε επί 20 χρόνια με τον ερασιτεχνικό αθλητισμό, ως ιδρυτής και Πρόεδρος της αθλητικής ομάδας «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΑΝΩ ΤΟΥΜΠΑΣ». Και η τελευταία δημόσια τοποθέτηση ήταν για την «απλή αναλογική»» (1989-1990) αλλά και η δημόσια υπεράσπιση του Δημοσθένη Παπαδόπουλου, από την άδικη και ανιστόρητη επίθεση που δέχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Το moto της ζωής του, που με πάθος υποστήριξε ήταν και η διδαχή του Contitationis nemo pena patitus. Δεν είχε μεταφυσικές ανησυχίες, ήταν θρήσκος με τον τρόπο του, ανοικτός σε κάθε νέα κατάκτηση της τεχνολογίας. Λίγους μήνες πριν πεθάνει, βλέποντας για πρώτη φορά internet, έλεγε στα εγγόνια του. Ποτέ δεν φανταζόμουν εγώ παιδί του πολέμου και του εμφυλίου, ότι θα επέζησα και θα έβλεπα τον άνθρωπο στο φεγγάρι, το κινητό τηλέφωνο και το internet. Σας ζηλεύω αλλά και σας μακαρίζω. Φροντίστε να καρπωθείτε για το καλό των συνανθρώπων σας ότι καινούργιο η τεχνολογία σας δίνει. Μην ξεχνάτε όμως τι μας λέει ο Καβάφης : « Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις,
δεν θάβρεις άλλες θάλασσες,
η πόλις θα σε ακολουθεί,
στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους
και τις γειτονιές τις ίδιες θα γερνάς» (Κωνσταντίνος Καβάφης)
Και με αυτόν τον στίχο στο σακάκι του, τα εγγόνια του τον αποχαιρέτησαν ανήμερα του ΠΑΣΧΑ του 2011.
Αιωνία του η Μνήμη
