Πώς ο Μέγας Αλέξανδρος χρησιμοποίησε τους μύθους για να κατακτήσει τον κόσμο.
Ο Μέγας Αλέξανδρος, ένας από τους πιο θρυλικούς κατακτητές της ιστορίας, δεν βασίστηκε αποκλειστικά στη στρατιωτική ισχύ και τη στρατηγική ευφυΐα για να επεκτείνει την αυτοκρατορία του.
Αναπόσπαστο στοιχείο της επιτυχίας του ήταν η αριστοτεχνική χρήση των μύθων, η οποία εξυπηρετούσε τόσο διπλωματικούς όσο και προσωπικούς σκοπούς. Συντασσόμενος με γνωστούς ήρωες και θεϊκές οντότητες, ο Αλέξανδρος αξιοποίησε τη δύναμη του μύθου για να πλοηγηθεί σε άγνωστα εδάφη, να καλλιεργήσει συμμαχίες και να εμπνεύσει τον εαυτό του.
Διπλωματική χρήση των μύθων Η δυναστεία των Αργεάδων της Μακεδονίας χρησιμοποίησε μύθους από την αρχή της ελληνικής εκστρατείας της για να ενισχύσει την κυριαρχία της. Η καταγωγή τους από τον Ηρακλή, έναν ήρωα που λατρευόταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο, ήταν ένα σημαντικό διπλωματικό πλεονέκτημα. Ένα παράδειγμα προέρχεται από τον Ισοκράτη, έναν Αθηναίο ρήτορα την εποχή του πατέρα του Αλεξάνδρου, Φιλίππου.
Ο Αθηναίος έγραψε μια ομιλία σχετικά με το πώς ο Φίλιππος θα έπρεπε να συμφιλιώσει την Αθήνα, το Άργος, τη Σπάρτη και τη Θήβα ώστε να εστιάσουν την προσοχή τους σε έναν κοινό ανατολικό εχθρό, όπως είχε κάνει ο Ηρακλής πριν από αυτόν. Η ηρακλειανή σύνδεση της Μακεδονίας ενίσχυσε τη νομιμότητα μεταξύ των ελληνικών κρατών.
Επέτρεψε στον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο να παρουσιαστούν ως ενοποιητές της Ελλάδας, όπως ακριβώς ο Ηρακλής.
Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα αυτής της διπλωματικής χρήσης του μύθου συνέβη στη Θεσσαλία. Αυτή τη φορά, ήταν από τον ίδιο τον Αλέξανδρο. Εδώ, ο νεαρός Αλέξανδρος έπεισε τους ντόπιους να παραδοθούν επικαλούμενος την κοινή καταγωγή της πόλης, την οποία εγκαθίδρυσε ο Ηρακλής.
Αυτή η επίκληση στην κοινή κληρονομιά ήταν επιτυχής και έγινε δεκτός χωρίς στρατιωτική παρέμβαση. Ομοίως, στον Μάλλο, στη νότια Ανατολία, οι ντόπιοι τον υποδέχτηκαν ως μακρινό συγγενή των ιδρυτών τους που κατάγονταν από τον Ηρακλή. Επικαλούμενος την ηρακλειανή καταγωγή, ο Αλέξανδρος παρουσιάστηκε ως συγγενής και σύμμαχος αυτών των πόλεων. Ωστόσο, ο ρόλος των μύθων δεν τελείωσε με τη διπλωματία κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του.
Οι μύθοι είχαν βαθιά προσωπική σημασία για τον Αλέξανδρο. Του παρείχαν παρηγοριά και μια αίσθηση σύνδεσης με το παρελθόν. Ο βιογράφος Πλούταρχος θεωρούσε το ταξίδι του Αλεξάνδρου στην Ασία ως μια προσπάθεια να μιμηθεί και να ξεπεράσει τους μυθικούς ήρωες. Οι πράξεις του αντικατόπτριζαν αυτές τις μορφές, όπως το να πετάξει το δόρυ του στις ακτές της Τροίας και να θυσιάσει στον τάφο του Πριάμου για να συμφιλιώσει τις παλιές έχθρες με την Τροία. Η αφοσίωση του Αλεξάνδρου στην Ιλιάδα είναι ένα άλλο παράδειγμα. Αναφέρεται ότι κοιμόταν με ένα αντίγραφο του έπους κάτω από το μαξιλάρι του. Προσπάθησε να διαμορφώσει τη ζωή του σύμφωνα με τον Αχιλλέα, πενθώντας μάλιστα τον φίλο του Ηφαιστίωνα όπως ο Αχιλλέας θρηνούσε για τον Πατροκλή. Αυτή η ταύτιση με μυθικές μορφές παρείχε στον Αλέξανδρο ψυχολογική παρηγοριά και έμπνευση.
Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα μύθου και πραγματικότητας που συνυφαίνονται στη ζωή του Αλεξάνδρου είναι η πολιορκία της Τύρου στον σημερινό Λίβανο. Ο προστάτης θεός της Τύρου ήταν ο Μελκάρτ, ο Φοίνικας Ηρακλής. Αυτή η θεϊκή σύνδεση με τον πρόγονο και είδωλο του Αλεξάνδρου έκανε τον Μακεδόνα να διστάσει να επιτεθεί στην πόλη
Ωστόσο, εκείνο το βράδυ, ο Αλέξανδρος ονειρεύτηκε ότι επιτέθηκε στην πόλη, ενώ ο Ηρακλής στεκόταν στα τείχη της πόλης, κάνοντάς του νόημα με το δεξί του χέρι να προχωρήσει. Αυτό το όραμα ενίσχυσε την αποφασιστικότητά του και παρακίνησε τα στρατεύματά του. Η Τύρος, αρχικά νησί, πρόβαλε αντίσταση, φυλαγμένη από ένα ωκεάνιο τείχος.
Ο Αλέξανδρος έχτισε μια γέφυρα προς το νησί για να το πολιορκήσει. Μετά την πτώση της πόλης, ο Αλέξανδρος τίμησε τον Ηρακλή με θυσίες και δημόσιες τελετές. Αυτό το μείγμα μυθικού σεβασμού και πολιτικής προπαγάνδας εδραίωσε και βοήθησε τον Αλέξανδρο να κατακτήσει την πόλη.
Όπως και στην Τύρο, οι μύθοι έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση του ηθικού των στρατευμάτων του Αλεξάνδρου. Όταν οι άνδρες του δίσταζαν να προχωρήσουν περαιτέρω στην Ινδία, ο Αλέξανδρος τους υπενθύμισε τα επιτεύγματά τους. Είχαν ξεπεράσει τις περιπλανήσεις του Διονύσου και του Ηρακλή. Ανέφερε την κατάληψη του βράχου του Άορνου, όπου ο Ηρακλής απελευθέρωσε τον Προμηθέα, και την επιτυχία τους στη Νύσα, που συνδέθηκε με τον Διόνυσο.
Αυτές οι αναφορές ανέβασαν τους κουρασμένους από τον πόλεμο στρατιώτες του, δίνοντας στην εκστρατεία τους ιστορική και θεϊκή σημασία κατά τη διάρκεια της εκστρατείας τους. Αυτή η ψυχολογική στρατηγική είχε συναισθηματική απήχηση στα στρατεύματά του. Ο Αλέξανδρος έκανε τα ξένα εδάφη να φαίνονται οικεία συνδέοντας τις κατακτήσεις τους με γνωστούς μύθους. Η μελέτη του Amitay το 2010 υποδηλώνει ότι αυτό βοήθησε τους άνδρες του να σφυρηλατήσουν μια βαθύτερη σύνδεση με τα εδάφη που κατέκτησαν. Παρ ‘όλα αυτά, οι μύθοι δεν έπαιξαν συλλογικό ρόλο. Είχαν επίσης προσωπική σημασία για τον Μέγα Αλέξανδρο.
Η επίσκεψη του Αλεξάνδρου στο μαντείο της Σίβα στην Αίγυπτο σηματοδοτεί μια καθοριστική στιγμή στην αυτοταύτισή του με το θείο. Προσπάθησε να επιβεβαιώσει τις φήμες για τη θεϊκή του καταγωγή. Αψηφώντας την απομακρυσμένη έρημο, συμβουλεύτηκε το μαντείο του Άμμωνα. Η ανάλυση του Μπόσγουορθ το 1977 σημειώνει ότι οι Αιγύπτιοι τον είχαν ήδη αποδεχτεί ως Φαραώ και ενσάρκωση του Δία-Άμμωνα.
Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν χρειαζόταν να πάει στο μαντείο της Σίβα για να νομιμοποιήσει τον θρόνο του. Αντίθετα, ο Μακεδόνας είχε έναν προσωπικό λόγο να κάνει αυτό το προσκύνημα. Η επίσκεψη του Αλεξάνδρου ήλπιζε να καταπνίξει μια φήμη ότι ο Φίλιππος Β’ δεν ήταν ο πραγματικός πατέρας του, κάτι που είχε υποψιαστεί από νεαρή ηλικία. Ακολουθώντας τα βήματα του Ηρακλή και του Περσέα, ο Αλέξανδρος έκανε το επικίνδυνο ταξίδι προς το μαντείο, ακόμη και με κίνδυνο να θέσει σε κίνδυνο ολόκληρη την εκστρατεία του. Στον ιερό τόπο, θα λάμβανε την απάντηση που διαισθανόταν. Ήταν γιος του Δία-Άμμωνα. Αυτή η νεοαποκτηθείσα θεϊκή θέση τροφοδότησε τη φιλοδοξία του Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με πολλαπλές αρχαίες πηγές, ο Αλέξανδρος ανέφερε επανειλημμένα πώς είχε ξεπεράσει τα επιτεύγματα του Ηρακλή και του Διόνυσου. Κατά συνέπεια, οι μύθοι εμπότισαν τις κατακτήσεις του Αλεξάνδρου με έναν υπερβατικό σκοπό
Η χρήση των μύθων από τον Μέγα Αλέξανδρο ήταν ένα πολύπλευρο εργαλείο που ξεπερνούσε την απλή αφήγηση. Κατέκτησε τον τότε γνωστό κόσμο επικαλούμενος την κληρονομιά σεβαστών θεών και ηρώων. Αυτή η κληρονομιά νομιμοποίησε τις κατακτήσεις του και ενέπνευσε τα στρατεύματά του και την αναζήτηση του μεγαλείου.
Μέσα από τους μύθους, ο Αλέξανδρος μετέτρεψε τις εκστρατείες του στη δική του μεγάλη ιστορία, μια κληρονομιά που συνεχίζει να γοητεύει τον σημερινό κόσμο.
