Abdullah Bozkurt/Stockholm
Τα πολεμικά σχέδια έκτακτης ανάγκης της Τουρκίας κατά της Ελλάδας – ιδίως με στόχο τη Δυτική Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου – έχουν υποστεί σοβαρή οπισθοδρόμηση λόγω της διευρυμένης στρατιωτικής παρουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας για υποστήριξη της ελληνικής άμυνας, προκαλώντας ένα κύμα έντονης κριτικής από την ολοένα και πιο απογοητευμένη ηγεσία της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τα τελευταία χρόνια.
Η στρατιωτική στρατηγική της Τουρκίας για πιθανή εισβολή στο ελληνικό έδαφος, ιδιαίτερα στη Δυτική Θράκη, σχεδιάστηκε για να εκμεταλλευτεί ένα στενό παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο οι Τούρκοι στρατηγοί ανέμεναν ότι θα έκλεινε γρήγορα με ταχεία επέμβαση από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μετά από οποιαδήποτε τουρκική επίθεση. Αυτά τα μυστικά σχέδια αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της δίκης του 2010 «Sledgehammer» (Balyoz) στην Κωνσταντινούπολη, η οποία αποκάλυψε τη νοοτροπία των σκληροπυρηνικών Τούρκων στρατηγών που εξετάζουν τέτοια ενδεχόμενα.
Εκείνη την εποχή, οι αποκαλύψεις τράβηξαν λίγη προσοχή, πιθανότατα επειδή θάφτηκαν στα παραρτήματα ενός εκτεταμένου φακέλου, του οποίου πρωταρχικός στόχος ήταν μια εγχώρια διαμάχη εξουσίας μεταξύ σημαντικών στρατιωτικών ηγετών και της πολιτικής κυβέρνησης.
Ωστόσο, τα συντριπτικά στοιχεία στη δικογραφία – συμπεριλαμβανομένων επικυρωμένων εγγράφων, ηχογραφήσεων φωνής και εκθέσεων του Γενικού Επιτελείου – επιβεβαίωσαν ότι όντως συζητήθηκαν λεπτομερή πολεμικά σχέδια κατά τη διάρκεια ενός στρατιωτικού σεμιναρίου που πραγματοποιήθηκε στις 5-7 Μαρτίου 2003, υπό την ηγεσία του τότε διοικητή του 1ου Σώματος Στρατού, Στρατηγού Çetin Doğan. Στο σεμινάριο συμμετείχαν περίπου 30 ανώτεροι αξιωματικοί.
Απόσπασμα από παρουσίαση PowerPoint σχετικά με τον τουρκικό στρατιωτικό σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης σχετικά με μια πιθανή στρατιωτική επίθεση κατά της Ελλάδας:
Με έδρα την Κωνσταντινούπολη, το 1ο Σώμα Στρατού είναι επιφορτισμένο με την υπεράσπιση της περιοχής της Θράκης της Τουρκίας, η οποία συνορεύει με την Ελλάδα, καθώς και την ασφάλεια των Στενών του Βοσπόρου, της Κωνσταντινούπολης και της ευρύτερης περιοχής του Μαρμαρά. Στο σεμινάριο συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι του τουρκικού Γενικού Επιτελείου και άλλων στρατιωτικών μονάδων. Κεντρική εστίαση του πολεμικού σχεδίου ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση στο Αιγαίο, με συμπληρωματικές ενέργειες στην περιοχή της Θράκης της Ελλάδας για την υποστήριξη του πρωτοβάθμιου θεάτρου. Οι σχεδιαστές τόνισαν ότι οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια στη Θράκη δεν πρέπει να επικεντρώνεται στην εδαφική κατάκτηση, αλλά στην πρόκληση της μέγιστης ζημίας στις εχθρικές δυνάμεις.
Ο στόχος ήταν η τιμωρία παρά η κατάληψη. «Τα μέτρα που θα ληφθούν στη Θράκη πρέπει να υποστηρίξουν την επιχείρηση στο Αιγαίο», αναφέρεται στην τελική έκθεση του σεμιναρίου. «Ο στόχος σε αυτή την περιοχή θα πρέπει να είναι λιγότερο τα εδαφικά κέρδη και να επικεντρώνεται περισσότερο στην καταστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων εχθρικών δυνάμεων». Μια περίληψη της διαβαθμισμένης αναφοράς του σεμιναρίου παρουσιάστηκε στους συμμετέχοντες σε μια παρουσίαση PowerPoint, αντίγραφο της οποίας ελήφθη αργότερα από το Nordic Monitor.
ο σεμινάριο αποκάλυψε επίσης την επικρατούσα νοοτροπία μεταξύ των Τούρκων στρατιωτικών σχεδιαστών εκείνη την εποχή, ιδιαίτερα εκείνων με αντιαμερικανικές και αντιΝΑΤΟικές απόψεις.
Ενώ ο Ερντογάν αρχικά συγκρούστηκε με αυτούς τους αξιωματικούς, τελικά σχημάτισε μια δεκαετή πολιτική συμμαχία μαζί τους και τους πολίτες υποστηρικτές τους, συλλογικά γνωστούς ως Ulusalcılar (νεοεθνικιστές), το 2014. Σύμφωνα με την έκθεση του σεμιναρίου, οι Τούρκοι στρατηγοί περίμεναν ότι το ΝΑΤΟ και η ΕΕ θα επενέβαιναν γρήγορα εάν η Τουρκία ξεκινούσε στρατιωτική επίθεση στην περιοχή της Θράκης της Ελλάδας.
Κατά συνέπεια, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία θα είχε μόνο τρεις έως τέσσερις ημέρες για να επιτύχει τους στόχους της — αρκετές για να προκαλέσει σημαντική ζημιά στις ελληνικές δυνάμεις, αλλά όχι αρκετές για μακροχρόνια κατοχή. Ο απώτερος στόχος, υποστήριξαν, ήταν να πάρουν τον έλεγχο των νησιών του Αιγαίο
Ενώ αυτά τα σχέδια μπορεί να έχουν εξελιχθεί, αναθεωρηθεί και ενημερωθεί με την πάροδο του χρόνου, η θεμελιώδης δομή και ο συνολικός τους στόχος πιστεύεται ότι παρέμειναν ανέπαφα.
Ωστόσο, το στρατηγικό τοπίο έχει αλλάξει δραματικά, προς μεγάλη απογοήτευση των πολεμικών σχεδιαστών της Τουρκίας, καθιστώντας μια στρατιωτική επίθεση κατά της Ελλάδας πιο προκλητική από πριν. Οι πρόσφατες συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία —ιδίως αυτές που παρέχουν στις ΗΠΑ διευρυμένη πρόσβαση στις ελληνικές στρατιωτικές και ναυτικές βάσεις— έχουν υπονομεύσει σοβαρά τα σχέδια εισβολής της Τουρκίας.
Η παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων σε αυτές τις εγκαταστάσεις καθιστά πολύ πιο επικίνδυνο για την Τουρκία να στοχεύσει ελληνικά στρατιωτικά μέσα, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει μια άμεση σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που η Άγκυρα είναι πρόθυμη να αποφύγει. Αυτός είναι αναμφίβολα ένας βασικός παράγοντας πίσω από την ολοένα και πιο εχθρική ρητορική της Άγκυρας απέναντι στην αμυντική δέσμευση της Ουάσιγκτον στην Ελλάδα και την έντονη αντίθεσή της στους ενισχυμένους αμυντικούς δεσμούς της Ελλάδας τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Γαλλία
Κατά τη διάρκεια μιας κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν στην Άγκυρα στις 11 Νοεμβρίου 2021, ο Πρόεδρος Ερντογάν εξέφρασε δημόσια την απογοήτευσή του, δηλώνοντας: «Η ίδια η Ελλάδα έχει γίνει πλέον βάση για τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Γιατί δημιουργούνται όλες αυτές οι βάσεις και για ποιο σκοπό; Ρωτήσαμε — τον υπουργό Άμυνας μου, τον Υπουργό Εξωτερικών μου, και έχω ρωτήσει τον Πρόεδρο Μπάιντεν και άλλους — και συνεχίζουμε να παίρνουμε υπεκφυγές απαντήσεις. Δεν είναι ειλικρινείς. Ο γείτονας που επέλεξαν είναι λάθος και η χρήση της Ελλάδας ως βάσης στο Αιγαίο είναι λάθος προσέγγιση».
Ο Ερντογάν επανέλαβε παρόμοια κριτική για τις ΗΠΑ, την Ελλάδα και τη Γαλλία σε δημόσιες συγκεντρώσεις, ενώ ανώτεροι κυβερνητικοί και στρατιωτικοί ηγέτες επανέλαβαν επίσης τα ίδια σημεία συζήτησης. Αμερικανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν τις κατηγορίες της Τουρκίας, υποστηρίζοντας ότι η αμερικανική δέσμευση με την Ελλάδα δεν προορίζεται ως απειλή για την Τουρκία, η οποία παραμένει σύμμαχος του ΝΑΤΟ.
Στις 18 Οκτωβρίου 2022, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζεφ Φλέικ έγραψε στο Twitter: «Η αμυντική μας συνεργασία με την Ελλάδα ενισχύει την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ για την υποστήριξη της Ουκρανίας και των συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Ο κοινός μας στόχος με την Τουρκία και την Ελλάδα είναι η ειρήνη, η ασφάλεια και η σταθερότητα σε όλη την περιοχή». Τα τελευταία χρόνια η αμυντική συνεργασία ΗΠΑ-Ελλάδας έχει ενταθεί, που χαρακτηρίζεται από διευρυμένες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, επικαιροποιημένες συμφωνίες και αυξημένη στρατιωτική βοήθεια, που βοήθησαν να αναδειχθεί ο ρόλος της Ελλάδας στην περιφερειακή και διατλαντική ασφάλεια.
Το 2019 και το 2021 η Ελλάδα και οι ΗΠΑ ενημέρωσαν τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) του 1990, παρέχοντας στις αμερικανικές δυνάμεις μεγαλύτερη πρόσβαση στις ελληνικές βάσεις, συμπεριλαμβανομένης της Αλεξανδρούπολης, η οποία βρίσκεται κοντά στα τουρκικά σύνορα, και της κρίσιμης βάσης του κόλπου της Σούδας στην Κρήτη.
Οι ΗΠΑ έχουν επίσης πουλήσει δισεκατομμύρια δολάρια σε αμυντικά συστήματα στην Ελλάδα, βοήθησαν στον εκσυγχρονισμό των μαχητικών αεροσκαφών F-16 και σκέφτονται να πουλήσουν μαχητικά πέμπτης γενιάς στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ και της Ελλάδας συμμετέχουν σε περισσότερες από 15 μεγάλες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ετησίως.
Η παρουσία των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη, ένα λιμάνι μόλις 40 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα, έχει θορυβήσει ιδιαίτερα την Άγκυρα. Η βάση χρησιμεύει ως ζωτικός κόμβος διέλευσης για τις δυνάμεις των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ που μεταφέρουν εξοπλισμό στην Ανατολική Ευρώπη, παρακάμπτοντας ουσιαστικά τα στενά του Βοσπόρου που ελέγχονται από την Τουρκία. Ομοίως, η πιθανή εγκατάσταση αμερικανικών στρατευμάτων στα νησιά του Αιγαίου έχει αναδειχθεί ως άλλος ένας σημαντικός ερεθισμός για τους Τούρκους ηγέτες.
Η Γαλλία, επίσης, έχει ενισχύσει την αμυντική στάση της Ελλάδας. Τον Σεπτέμβριο του 2021 η Αθήνα και το Παρίσι υπέγραψαν μια αμυντική συμφωνία ορόσημο με την οποία δεσμεύονταν αμοιβαία στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης σε οποιοδήποτε έθνος. Η συμφωνία διευκόλυνε την προμήθεια προηγμένων γαλλικών όπλων από την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων μαχητικών αεροσκαφών Rafale, πυραύλων, φρεγατών και ελικοπτέρων.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν περιορίσει σοβαρά τη στρατιωτική ευελιξία της Τουρκίας και υπονόμευσαν τα σχέδια επείγουσας εισβολής της για την Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι Τούρκοι πολιτικοί όσο και οι στρατιωτικοί ηγέτες έχουν εντείνει την κριτική τους για την τριμερή αμυντική συνεργασία Ελλάδας, ΗΠΑ και Γαλλίας, θεωρώντας την ως άμεσο εμπόδιο στις στρατηγικές φιλοδοξίες της Τουρκίας στην περιοχή.
Η μυστική έκθεση του σεμιναρίου υποδηλώνει ότι η γερακινή ρητορική που επιδεικνύει η τουρκική ηγεσία δεν προορίζεται απλώς για εσωτερική κατανάλωση, όπως η απόσπαση της προσοχής του κοινού από εσωτερικά ζητήματα όπως η οικονομική δυσπραγία, η ανεργία και η αύξηση των τιμών καταναλωτή, ή η συγκέντρωση ψήφων κατά τις προεκλογικές εκστρατείες, όπως προτείνουν ορισμένοι ειδικοί.
Στην πραγματικότητα, υπάρχει πραγματική στρατηγική σκέψη πίσω από την φιλοπόλεμη στάση της Τουρκίας προς την Ελλάδα, που δεν μπορεί να απορριφθεί ή να παραμεριστεί από Τούρκους διπλωμάτες και απολογητικές δικαιολογίες φιλοτουρκικών ειδικών, που στοχεύουν να συσκοτίσουν τα οπτικά με τον ισχυρισμό ότι προορίζονταν αποκλειστικά για εσωτερική κατανάλωση.
