Οι στρατηγικές μηνύσεις κατά της δημόσιας συμμετοχής υπονομεύουν τις αξίες και το δικαστικό σύστημα της ΕΕ Προτάσεις για την «πρώιμη απόρριψη» των μηνύσεων, κυρώσεις για τους ενάγοντες και στήριξη των θυμάτων Ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοδότηση του φαινομένου από κρατικούς προϋπολογισμούς
Το Κοινοβούλιο ζητά νέους ευρωπαϊκούς κανόνες για τον περιορισμό των κακόβουλων νομικών πρακτικών που αποσκοπούν στον εκφοβισμό και τη φίμωση του αντιλόγου.
Σε έκθεση που εγκρίθηκε με 444 ψήφους υπέρ, 48 κατά και 75 αποχές, οι ευρωβουλευτές προτείνουν σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της απειλής που συνιστούν οι στρατηγικές μηνύσεις κατά της δημόσιας συμμετοχής (Strategic Lawsuits Against Public Participation – SLAPPs) για τους δημοσιογράφους, τις ΜΚΟ και την κοινωνία των πολιτών στην Ευρώπη. Οι SLAPPs είναι συχνά αβάσιμες, ανούσιες ή βασίζονται σε υπερβολικές και συχνά καταχρηστικές αξιώσεις, που αποσκοπούν στον εκφοβισμό και την επαγγελματικά απαξίωση των θυμάτων τους, με απώτερο στόχο τον εκβιασμό και την φίμωση τους.
Οι ευρωβουλευτές ανησυχούν για τον αντίκτυπο αυτών των πρακτικών στις αξίες, στην εσωτερική αγορά και στο δικαστικό σύστημα της ΕΕ. Το κείμενο υπογραμμίζει τη συχνή ανισορροπία εξουσίας και πόρων μεταξύ εναγόντων και εναγομένων, η οποία υπονομεύει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Οι ευρωβουλευτές ανησυχούν ιδιαίτερα για τη χρηματοδότηση των SLAPPs από κρατικούς προϋπολογισμούς, καθώς και για τη χρήση τους σε συνδυασμό με άλλα κρατικά μέτρα κατά της ανεξαρτησίας των ΜΜΕ, της ελεύθερης δημοσιογραφίας και κοινωνίας των πολιτών.
Μέτρα για την προστασία των θυμάτων και την επιβολή κυρώσεων στους δράστες
Το Κοινοβούλιο εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι κανένα κράτος μέλος δεν έχει μέχρι στιγμής θεσπίσει στοχευμένη σχετική νομοθεσία. Ως εκ τούτου, καλεί την Επιτροπή να υποβάλει δέσμη μέτρων, συμπεριλαμβανομένων νομοθετικών προτάσεων, τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν:
- μια οδηγία της ΕΕ που θα θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα, τα οποία θα πρέπει να προστατεύουν τα θύματα, ενώ παράλληλα θα αποτρέπουν και θα επιβάλλουν κυρώσεις για την κατάχρηση των σχετικών κανόνων
- ένα φιλόδοξο νομικό πλαίσιο στον αναμενόμενο νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης
- την πρόληψη των πρακτικών της άγρας αρμόδιου δικαστηρίου («forum shopping») και του «τουρισμού συκοφαντικής δυσφήμισης» («libel tourism»), βάσει των οποίων οι ενάγοντες επιλέγουν να ασκήσουν τις εν λόγω στρατηγικές μηνύσεις στην πλέον ευνοϊκή για εκείνους δικαιοδοσία, μέσω της θέσπισης ενιαίων και προβλέψιμων κανόνων για τη δυσφήμιση, της εκδίκασης των υποθέσεων από τα δικαστήρια του τόπου συνήθους διαμονής του εναγομένου
- κανόνες σχετικά με την πρώιμη απόρριψη των μηνύσεων και των αγωγών από τα δικαστήρια, ώστε οι καταχρηστικές ενέργειες να σταματούν γρήγορα βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, ενώ οι ενάγοντες θα πρέπει να υφίστανται κυρώσεις εάν δεν μπορούν να αιτιολογήσουν γιατί οι ενέργειές τους δεν είναι καταχρηστικές
- δικλείδες ασφαλείας κατά των συνδυασμένων μηνύσεων και αγωγών, δηλαδή των πρακτικών που συνδυάζουν κατηγορίες ποινικής και αστικής ευθύνης, και μέτρα που διασφαλίζουν ότι η νομοθεσία περί δυσφήμησης δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το σκοπό αυτό
- ένα ταμείο της ΕΕ για τη στήριξη των θυμάτων και των οικογενειών τους, καθώς και την κατάλληλη κατάρτιση των δικαστών και των δικηγόρων.
Δηλώσεις
Ο συνεισηγητής Tiemo Wölken (Σοσιαλιστές, Γερμανία) δήλωσε: «Δεν μπορούμε να παραμείνουμε απλοί παρατηρητές όσο το κράτος δικαίου απειλείται ολοένα και περισσότερο και οι ελευθερίες της έκφρασης, της πληροφόρησης και του συνεταιρίζεσθαι υπονομεύονται. Είναι καθήκον μας να προστατεύσουμε τους δημοσιογράφους, τις ΜΚΟ και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που καταγγέλλουν θέματα δημόσιου συμφέροντος. Τα δικαστήριά μας δεν θα πρέπει ποτέ να αποτελούν έρμαιο πλούσιων και ισχυρών ατόμων, εταιρειών ή πολιτικών, ούτε θα πρέπει να επιβαρύνονται υπέρμετρα ή να χρησιμοποιούνται καταχρηστικά για προσωπικό όφελος.»
Η συνεισηγήτρια Roberta Metsola (ΕΛΚ, Μάλτα) δήλωσε: «Η έκθεση αυτή θα πρέπει να αποτελέσει το βασικό σχέδιο για την προστασία των δημοσιογράφων, την προάσπιση όσων αναζητούν την αλήθεια, τη διαφύλαξη της ελευθερίας της έκφρασης και την υπεράσπιση του δικαιώματός μας να ενημερωνόμαστε. Αυτή η διακομματική έκθεση που συντάχθηκε από δύο επιτροπές σηματοδοτεί μια κρίσιμη στιγμή για τη δημοσιογραφία όσον αφορά την καταπολέμηση των καταχρηστικών νομικών πρακτικών. Δεν θα ανεχτούμε την κατάχρηση των δικαστικών μας συστημάτων – αυτό είναι το μήνυμα που στέλνουμε σήμερα με την ευρεία μας στήριξη.»
Επόμενα βήματα
Στις 4 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τη δημόσια διαβούλευση για να τροφοδοτήσει την επικείμενη πρωτοβουλία της για την αντιμετώπιση των καταχρηστικών αγωγών κατά των δημοσιογράφων και των υπερασπιστών των δικαιωμάτων. Η Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει το 2022 έναν ευρωπαϊκό νόμο για την ελευθερία των ΜΜΕ, με στόχο τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης.
Η ΕΣΗΕΑ καλεί την Κυβέρνηση να ενσωματώσει άμεσα στο Εσωτερικό Δίκαιο της χώρας μας τον Κανονισμό που εγκρίθηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση του φαινομένου των καταχρηστικών αγωγών που έχουν ως στόχο τον περιορισμό της ελευθερίας των δημοσιογράφων.
Η ΕΣΗΕΑ επαναλαμβάνει την πάγια θέση της για την κατάργηση του τυποκτόνου νόμου 1178/81, που μοναδικό σκοπό έχει να πλήξει την ελευθερία του Τύπου και την προσήλωση του δημοσιογραφικού κόσμου στις αρχές του Κώδικα Δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, και του Παγκοσμίου Χάρτη Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας της ΔΟΔ.
