Αναλυτική έρευνα ιστορική Ο δημοσιογράφος Νίκος Βάνης για Ρεπορτάζ
Ο Μάρκος Αθ. Δραγούμης γεννήθηκε στο Βογατσικό της Μακεδονίας στις 12/24 Δεκεμβρίου 1770. Το 1781, ήταν ο πατέρας του Ν.Δραγούμη αναφέρει οτι το σπίτι είναι στις μπελάς τον λάκκο απέναντι από τον βαδραχανη σε πολύ νεαρή ηλικία πήγε για σπουδές στην Κωνσταντινούπολη,
Ο Ν. Δραγούμης στο βιβλίο του «Ιστορία του Ο «Ηπειρώτης Γ. Καστριώτου του επιλεγομένου Σκεντέρμπεη»,που στηρίζεται στην διήγηση του Μπαρλέτι, όπως την επεξεργάστηκε στα γαλλικά ο Παγανέλ, αναφέρει για την συμπάθεια που του έδειχνε ο Μουράτ Β΄: «Την ανδρείαν ταύτην του Ηπειρώτου θαυμάζων ο Μουράτης παρελάμβανεν αυτόν εις πάσας τας εκστρατείας, και εις την πολιορκίαν της Προύσης, και εις την της Οτρείας, και εις την της Νικομηδείας…».
Στα 1437, αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Σκεντέρμπεης προσεγγίστηκε από αρκετούς ηγεμόνες της Αλβανίας που τον παρακάλεσαν να αναλάβει την εξουσία. Ο Σκεντέρμπεης ευγενικά αρνήθηκε, μη θέλοντας ακόμη να έρθει σε ρήξη με τον Μουράτ Β΄. Στην μάχη, όμως, της Νις το 1443 έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο του. Βλέποντας τα χριστιανικά στρατεύματα του βασιλιά της Πολωνίας και Ουγγαρίας Βλάντισλαβ Γ΄ και του βοεβόδα της Τρανσυλβανίας Ιωάννη Ουνιάδη να κερδίζουν, αυτομόλησε στο χριστιανικό στρατόπεδο και αφού συνέλαβε τον γραμματέα του Μουράτ Β΄ τον ανάγκασε να συντάξει πλαστό σουλτανικό φιρμάνι με το οποίο ο Σκεντέρμπεης οριζόταν ως κύριος του ισχυρότατου φρουρίου της Κρόιας (Kruje).
Μόλις το κατέλαβε βαφτίστηκε ξανά χριστιανός καθολικός, λαμβάνοντας το χριστιανικό του όνομα Γεώργιος, μαζί με τον ανιψιό του που ονομάστηκε από Χαμζά σε Βρανάς. Φαίνεται πως αυτή η αλλαξοπιστία είχε και πολιτικά κίνητρα, αφού εκείνη την περίοδο στην Αλβανία δεν υπήρχαν καθόλου μουσουλμάνοι, αλλά ορθόδοξοι χριστιανοί, που όμως αναγνώριζαν τα πρωτεία του Πάπα, αυτοί που αργότερα θα ονομαστούν από τους ορθοδόξους «ουνίτες», και καθολικοί στις παράλιες περιοχές του βορρά που ήταν υπό την άμεση επιρροή της Βενετίας.
Ο Σκεντέρμπεης αμέσως μετά, το καλοκαίρι του 1444, συγκάλεσε στην πόλη Λέζα (Lezhe), την αρχαία Λισσό, στην βορειοδυτική Αλβανία, συνάντηση των αρχόντων της Αλβανίας και της Σερβίας με σκοπό να δημιουργήσει ένα κοινό μέτωπο ενάντια στους Οθωμανούς. Στην «Λίγκα της Λέζα» προσήλθαν οι ισχυρότεροι παράγοντες της περιοχής. Ο Αριαμνήτης Τόπιας
ο Κομνηνός, που είχε ξεσηκωθεί και κατά το παρελθόν ενάντια στους Οθωμανούς, προσχώρησε από τους πρώτους. Μαζί του ενώθηκε και ο αδερφός του Ανδρέας Τόπιας, κύριος του Δυρραχίου, ο δεσπότης Γεώργιος Στρεζίου, οι Νικόλαος και Παύλος Δυκαγίνος, η φατρία των Μουζακαίων, ο Ζαχαρίας Λέκκας, ο Πέτρος Σπαν και ο δεσπότης του Μαυροβουνίου Στέφανος Κζέρνοβιτς.
Στην συνέλευση συμμετείχε, ως παρατηρητής και η Βενετία, που παρά τις αντιρρήσεις της για τις κινήσεις του Σκεντέρμπεη, συνομολόγησε συμμαχία μαζί του αργότερα, τον Οκτώβριο του 1448, κρίνοντας ότι ο Μουράτ Β΄ ήταν μεγαλύτερος κίνδυνος για τις κτήσεις της στην Ήπειρο.
Πράγματι, ο Μουράτ Β΄ μαθαίνοντας για τον αλβανικό συνασπισμό έστειλε τον Ιούνιο του 1444 τον Αλή Πασά επικεφαλής 40.000 ανδρών για να καταπνίξει την εξέγερση εν τη γενέσει της. Ο Σκεντέρμπεης με 8.000 ιππείς και 7.000 πεζικό αντιμετώπισε στην πεδιάδα του Τόρβιολ, κοντά στην σημερινή αλβανική πόλη Peshkopi, τους εισβολείς νικώντας τους. Η νίκη αυτή του Σκεντέρμπεη δημιούργησε μεγάλη εντύπωση στους χριστιανούς ηγεμόνες και αμέσως ο Βλάντισλαβ Γ΄ τον κάλεσε σε συμμαχία ενάντια στους Οθωμανούς.
Γράφει ο Ν. Δραγούμης σχετικά με την πρόσκληση: «Ταύτην λαβών την πρόσκλησιν ο ήρως της Ηπείρου συνεκάλεσε τους στρατηγούς και εζήτησε την γνώμην αυτών. Και απεφάνθησαν μεν πάντες υπέρ της συμμαχίας, τινές όμως δεν συγκατετίθεντο εις την από της Αλβανίας έξοδον του Σκεντέρμπεη, θεωρούντες αυτόν ως το ισχυρότερον της χώρας προπύργιον». Πράγματι, οι συνασπισμένοι στρατοί Πολωνίας και Ουγγαρίας αντιμετώπισαν στη Βάρνα το Νοέμβριο του 1444 έναν ογκώδη οθωμανικό στρατό από περίπου 100.000 στρατιώτες, ενώ οι δυνάμεις των χριστιανών δεν υπερέβαιναν τις 30.000.
Οι δυνάμεις που ανέμεναν από την Αλβανία του Σκεντέρμπεη δεν έφτασαν ποτέ, λόγω της αλλαγής στάσης του Γεωργίου Μπράνκοβιτς, κράλη της Σερβίας, ο οποίος εμπόδισε τον στρατό του Σκεντέρμπεη να διαβεί δια της Σερβίας προς την Βάρνα. Σε αντίποινα ο Σκεντέρμπεης λεηλάτησε την περιοχή του κράλη και επέστρεψε στην βάση του στην Κρόια.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ν. Δραγούμης για τον Μπράνκοβιτς: «Κείμενος ως περ όριον μεταξύ Τούρκων και χριστιανών, αλλά ποτέ μεν προς τούτους ποτέ δε προς εκείνους κλίνων, ο Βράγκοβιτς συνέχεε, κατά τα συμφέροντα, το Ευαγγέλιον μετά του Κορανίου
Ο Μουράτ Β΄ βλέποντας τον προσφιλή του Σκεντέρμπεη να έχει εδραιώσει την εξουσία του στα αλβανικά όρη, προσπάθησε να τον προσεγγίσει με διπλωματία. Το καλοκαίρι του 1445 απέστειλε στον κύριο της Κρόιας επιστολή για συνδιαλλαγή.
Γράφει ο Ν. Δραγούμης για την επιστολή του Μουράτ Β΄: «Αλλ’ ο σουλτάνος πριν ή επιχειρήση νέαν εκστρατείαν έγραψε εξ Ανδριανουπόλεως την 15 Ιουνίου 1445 επιστολήν
Και πρώτον μεν απηρίθμει εν τη επιστολή τας προς τον Σκεντέρμπεην ευεργεσίας, και καταδείκνυε την αγνωμοσύνην του ευεργετηθέντος˙ έπειτα δε υπέσχετο να συγχωρήση αυτόν, και να παραχωρήση την Κρόιαν μετά τινών άλλων πόλεων αίτινες ανήκον τω πατρί του αποστάτου, αλλ’ επί δυσίν όροις˙ ν’ αποδώση πάσας τας χώρας όσας κατακτήσας απέσπασεν απ’ αυτού και από των συμμάχων αυτού, και να επανορθώση δια χρημάτων τας γενομένας ζημίας». Η απάντηση του Σκεντέρμπεη ήταν αναμενόμενη.
Απέκρουε τις προτάσεις του Μουράτ Β΄ και τόνιζε την απόφασή του να αγωνιστεί μέχρι τέλους ενάντια στους Οθωμανούς. Έτσι, την ίδια χρονιά ο Φιζούρπασας επικεφαλής 9.000 ανδρών προσπαθεί να εισβάλει στην Αλβανία, αλλά ηττάται κοντά στην σημερινή Οχρίδα, στην κοιλάδα της Μοκρένας. Την ίδια τύχη είχαν και οι εκστρατείες του Μουσταφάμπεη στα 1446 και στα 1447.
Μουράτ Β΄ αφού νίκησε στην δεύτερη μάχη του Κοσσυφοπεδίου τον Οκτώβριο του 1448 τον στρατό του Ιωάννη Ουνιάδη, κινήθηκε ο ίδιος το 1449 με όλο του τον στρατό ενάντια της Αλβανίας. Κατέκτησε το στρατηγικής σημασίας φρούριο του Σβέτιγκραντ, (Svetigrad, στα ανατολικά σύνορα της σημερινής Αλβανίας με την Βόρεια Μακεδονία) και την επόμενη χρονιά ξεκίνησε για να καταλάβει το κέντρο του Σκεντέρμπεη, την Κρόια, με 150.000 άνδρες και περίπου 10 κανόνια.
Ο Ν. Δραγούμης αναφέρει για την πολιορκία: «Την 5η Απριλίου 1450 η εμπροσθοφυλακή των Τούρκων, ήτοι οι Ακιντζήδες, εστρατοπεδεύσατο περί την Κρόιαν, εντολή έχουσα να διακόψη πάσαν μετά των έξω συγκοινωνίαν των εν τω φρουρίω. Ο δε Σκεντέρμπεης, ίνα λιμοκτονήση το ιππικόν του εχθρού, έκοψε τρεις ημέρας προ της εισβολής πάντα τον χόρτον των αγρών, και ανεχώρησεν εις όρος, επί τέσσαρα μεν μίλια απέχον της Κρόιας, εύκαιρον όμως ορμητήριον». Εδώ αξίζει να κάνουμε μια μνεία των τακτικών που ακολουθούσε ο δαιμόνιος Σκεντέρμπεης.
Ένεκα του ορεινού εδάφους της Αλβανίας χρησιμοποιούσε κατά κόρον τακτικές αντάρτικες. Όσο τα τουρκικά στρατεύματα προέλαυναν στην επικράτεια του αυτός φρόντιζε με μικρές επιδρομές να τα αποψιλώνει και να δημιουργεί πανικό στους αντιπάλους του. Στις μάχες σε ανοιχτές εκτάσεις αξιοποιούσε άριστα το ιππικό φροντίζοντας είτε να πλαγιοκοπεί τους εχθρούς, είτε να επιτίθεται στα νώτα τους.
Παρόμοια χρήση του ιππικού έκανε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Έτσι, και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κρόιας ο Σκεντέρμπεης επέπεσε στους πολιορκητές από τα νώτα δημιουργώντας τους πανικό. Συνεχίζοντας την περιγραφή της πολιορκίας
ο Ν. Δραγούμης γράφει: «Η ορμή υπήρξε εκατέρωθεν ακατάσχετος˙ διότι οι μεν υπερασπίζοντες το τείχος ημύνοντο υπέρ της όλη πατρίδος, οι δε πολιορκηταί ηγωνίζοντο ν’ αποπλύνωσι το αίσχος των πριν καταστροφών, υποσχεθέντος μάλιστα του σουλτάνου και πλουσίας αμοιβάς. Αλλ’ ενώ οι Τούρκοι προσανέβαινον αλαλάζοντες, ηκούσθη αίφνης φωνή προς τα απώτερα του στρατοπέδου καλούσα τους στρατιώτας εις τα όπλα, διότι ο Σκεντέρμπεης εισβαλών μετά πέντε χιλιάδων ιππέων κατέκοπτε παν το προστυχόν.[..]
Μάτην ο Μουράτης επαναλάμβανε τας εφόδους˙ διότι ειδοποιούμενος εγκαίρως ο ήρως ηπειρώτης είτε δια πυρών αναπτομένων επί των ορέων, είτε υπό κατασκόπων, είτε δια της ιδίας ακαταγωνίστου δραστηριότητος απεσκέδαζε πάσας τας προσβολάς. Και νυν μεν εκυρίευε των εφοδίων των πολεμίων, άλλοτε δε εισχωρών εις το στρατόπεδον αυτών, έφερε πανταχού πυρ και σίδηρον». Η γενναία αντίσταση των Αλβανών προβλημάτισε τον Σουλτάνο, ο οποίος προσπάθησε να κλείσει ειρήνη με του πολιορκημένους ζητώντας από τον Σκεντέρμπεη ετήσιο φόρο 10.000 δουκάτων. Νέα άρνηση ακολούθησε την πρόταση ειρήνης και η πολιορκία συνεχίστηκε για ακόμη 4 μήνες. Τέλος, βλέποντας το μάταιο του εγχειρήματος ο Μουράτ Β΄ τον Σεπτέμβριο αποτραβήχτηκε ταπεινωμένος.
Γράφει ο Ν. Δραγούμης για τον αντίκτυπο της αποτυχίας του Μουράτ Β΄ στην Ευρώπη: «Εν τοσούτω πλήθος ξένων συνέρρευσε πανταχόθεν επιθυμούντες να ίδωσι το ένδοξον θέατρον των ηρωικών εκείνων πράξεων˙ διότι σύμπας ο χριστιανικός κόσμος συνησθάνετο την χαράν της Ηπείρου. Ο Πάπας Νικόλαος ο Ε΄, ο βασιλεύς της Ουγγαρίας, ο δούξ της Βουργουνδίας έστειλον πρέσβεις προς τον Σκεντέρμπεην φέροντας άφθονα βοηθήματα, όπως ανκουφισθώσι τα δεινά τοιούτου πολέμου. Ο βασιλεύς της Αραγονίας, της Νεαπόλεως και της Σικελίας Αλφόνσος Ε΄ ο μεγαλοπρεπής, προ πολλού θαυμάζων και αγαπών τον ήρωα της Ηπείρου, ου μόνον χρυσόν. Αλλά και μοδίων σίτου χιλιάδας τριακοσίας, και εκατόν άλλας κρίθης επεδαψίλευσεν αυτώ».
Τον Φεβρουάριο του 1451 ο θάνατος βρήκε τον ταλαιπωρημένο Μουράτ Β΄. Διάδοχος του ο γιός του Μωάμεθ Β΄ ο οποίος θέτει ως προτεραιότητα των κατακτήσεων του την Κων/πολη.
Γράφει ο Ν. Δραγούμης «Ο Μωάμεθ Β΄ κατάλαβε ότι το κράτος των Τούρκων στην Ευρώπη δε θα επιστεγαστεί ούτε θα έχει ασφαλή αφετηρία για παραπέρα κατακτήσεις αν δεν πάρει το ιερό της Αγίας Σοφίας και δεν κυριαρχήσει στην πόλη εκείνη, που κρατούσε το κλειδί των δυο θαλασσών της Ανατολής και αποτελούσε γέφυρα μεταξύ Ασίας και Ευρώπης».
Τον Μάη του 1451 ο Σκεντέρμπεης θα πάρει για γυναίκα του την Ανδρονίκη Κομνηνή, κόρη του Αρριανήτη Κομνηνού, μεγαλοδεσπότη της νότιας Αλβανίας και θα δώσει την αδελφή του Μάμιζα στον Κάρολο Μουζάκη Τόπια, σφυρηλατώντας έτσι ισχυρούς δεσμούς με την ντόπια αριστοκρατία. Την ίδια περίοδο θα εντείνει τις επαφές του και με τον βασιλιά Αλφόνσο Ε΄ της Αραγονίας και θα υπογράψει μαζί του την συνθήκη της Γκαέτα (παραθαλάσσια πόλη στην περιοχή του Λάτσιο) με την οποία ο Σκεντέρμπεης γινόταν προστατευόμενος του βασιλιά με αντάλλαγμα στρατιωτική βοήθεια. Επίσης, ο δραστήριος Ηπειρώτης θα προσεγγίσει στα 1454 και τον Πάπα Νικόλαο Ε΄ προκειμένου να βολιδοσκοπήσει τις διαθέσεις του για μια σταυροφορία ενάντια στους Οθωμανούς μετά και την πτώση της Πόλης. Πράγματι,
ο Πάπας θα αποστείλει στον Σκεντέρμπεη 3.000 δουκάτα και ο Αλφόνσο Ε΄ 500 άνδρες με πυροβόλα όπλα, τοξότες καθώς και προμήθειες σε τρόφιμα. Ενώ, όμως, οι επαφές του με το εξωτερικό είχαν θετικά αποτελέσματα, ρήγματα άρχισαν να εμφανίζονται στο στρατόπεδό του. Μεταξύ 1455 και 1457 δυο από τους σπουδαιότερους στρατηγούς του, ο Μωυσής Γολέμης και ο ανιψιός του Χαμζά Καστριώτης, αυτομόλησαν στο τουρκικό στρατόπεδο, πιθανόν έχοντας λάβει διαβεβαιώσεις από το Σουλτάνο για χρήματα και αξιώματα.
Στην απόφαση τους ρόλο έπαιξε και η πρώτη αποτυχία του Σκεντέρμπεη κατά την προσπάθεια του να καταλάβει το ισχυρό φρούριο στο Μπεράτ (σημερινό Berati) στα 1455.
Πάντως και οι δυο θα επιστρέψουν στο στρατόπεδο του Σκεντέρμπεη όταν ο τελευταίος τους αντιμετώπισε επιτυχώς σε δυο μάχες. Τον Μωυσή Γολέμη τον αντιμετώπισε στη μάχη της Δίβρης (το σημερινό Debar στα δυτικά της Β. Μακεδονίας) και τον Χαμζά στη μάχη της Αλμπουλένα (κοντά στο σημερινό Lac στη βόρεια Αλβανία), όπου είχε εκστρατεύσει μαζί με τον Ισάκμπεη Εβρένος.
