Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο διαπραγματευτικής εντολής ενόψει συμφωνίας προστασίας των προσωπικών δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ στο πλαίσιο της συνεργασίας τους για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ή του εγκλήματος.
Στόχος είναι να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας των πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα, όπως είναι τα στοιχεία των επιβατών ή οι χρηματοοικονομικές πληροφορίες που διαβιβάζονται στο πλαίσιο της διατλαντικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις.
Η συμφωνία θα ενισχύσει το δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση, να διορθώνουν ή να διαγράφουν δεδομένα, εφόσον αυτό χρειάζεται.
Οι πολίτες της ΕΕ θα αποκτήσουν δικαίωμα δικαστικής προσφυγής στις Ηνωμένες Πολιτείες σε περίπτωση που τα δεδομένα τους αποτελούν το αντικείμενο παράνομης επεξεργασίας.
Θα ενισχυθεί ο ρόλος των ανεξάρτητων δημόσιων αρχών όσον αφορά τόσο την υποστήριξη των πολιτών κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους για την προστασία της ιδιωτικής ζωής όσο και την εποπτεία των διατλαντικών διαβιβάσεων δεδομένων.
Προκειμένου να ξεκινήσουν οι συνομιλίες, χρειάζεται το Συμβούλιο να εγκρίνει την εντολή διαπραγμάτευσης της Επιτροπής.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ενημερώνεται πλήρως σε όλα τα στάδια των διαπραγματεύσεων και θα πρέπει να εγκρίνει το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων.
«Τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει ανά πάσα στιγμή να προστατεύονται και να τηρούνται. Επιθυμώ να υπάρξει μια συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών που να προστατεύει τα δικαιώματα που αφορούν προσωπικά δεδομένα στο πλαίσιο της καταπολέμησης του εγκλήματος και της τρομοκρατίας», δήλωσε η Αντιπρόεδρος κα Viviane Reding, Επίτροπος της ΕΕ για τη Δικαιοσύνη, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ιθαγένεια.
«Επιθυμώ να επιτύχω συμφωνία που να ικανοποιεί αυτούς τους φιλόδοξους στόχους και θα επιδιώξω ευρεία συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις διαπραγματεύσεις.
Καλώ το Συμβούλιο να εγκρίνει την εντολή το συντομότερο δυνατό έτσι ώστε να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε σύντομα τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη συμφωνία και με άλλες σημαντικές συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ».
Η Επίτροπος εσωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, κα Cecilia Malmström, προσέθεσε:
«Μια ισχυρή συμφωνία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων θα αποδειχθεί επωφελής και για τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Η συμφωνία αυτή, που προβλέπει υψηλό επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων, θα εμπνέει εμπιστοσύνη σε όλους – πολίτες, αρχές επιβολής του νόμου και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς – όσον αφορά τον πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο πλαίσιο της διατλαντικής καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας.»
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και τις μεταγενέστερες τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, η ΕΕ και οι ΗΠΑ ενίσχυσαν την αστυνομική και δικαστική συνεργασία τους σε ποινικές υποθέσεις.
Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η διαβίβαση και η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, εφόσον αυτά είναι χρήσιμα για την πρόληψη, τη διερεύνηση, την ανίχνευση και τη δίωξη εγκλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας. Τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής.
Παρά ταύτα συνεχίζουν να ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την προστασία των δεδομένων, γεγονός που κατά το παρελθόν οδήγησε σε ορισμένες διαφωνίες κατά τη διαπραγμάτευση συμφωνιών ανταλλαγής πληροφοριών (όπως το Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας, η καλούμενη συμφωνία SWIFT ή τα Μητρώα Ονομάτων Επιβατών).
Ο στόχος της συμφωνίας που προτείνεται από την Επιτροπή σήμερα είναι να εξεταστούν και να ξεπεραστούν αυτές οι διαφορές.
Η σημερινή πρόταση θα δώσει στην Επιτροπή την εντολή να διαπραγματευθεί μια νέα συμφωνία σχετικά με την προστασία δεδομένων σε σχέση με προσωπικά δεδομένα που διαβιβάζονται και αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας από τις αρχές επιβολής του νόμου στην ΕΕ και τις ΗΠΑ.
Η πρόταση δεσμεύει επίσης την Επιτροπή να ενημερώνει πλήρως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε όλα τα στάδια των διαπραγματεύσεων.
Η Επιτροπή στοχεύει να θεσπίσει νομικά δεσμευτικούς και εκτελεστούς κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών.
Η συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες θα ελέγχεται από ανεξάρτητες δημόσιες αρχές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής:
– η διαβίβαση ή η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων από τις αρχές της ΕΕ ή των ΗΠΑ θα επιτρέπεται μόνο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς στο πλαίσιο της καταπολέμησης του εγκλήματος και της τρομοκρατίας
• – κατοχυρώνεται το δικαίωμα των ατόμων να έχουν δικαστικά εκτελεστό δικαίωμα πρόσβασης στα προσωπικά τους δεδομένα
• – κατοχυρώνεται το δικαίωμα των ατόμων να ζητούν τη διόρθωση ή τη διαγραφή των προσωπικών τους δεδομένων, εφόσον αυτά είναι εσφαλμένα
• – κατοχυρώνεται το ατομικό δικαίωμα διοικητικής και δικαστικής προσφυγής ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή τον τόπο διαμονής.
Η συμφωνία δεν θα αποτελέσει νομική βάση για όλες τις περιπτώσεις διαβίβασης προσωπικών δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ.
Θα απαιτείται πάντα ειδική νομική βάση για τέτοιες διαβιβάσεις δεδομένων, όπως συμφωνία σχετικά με τη διαβίβαση δεδομένων ή εν ισχύ εθνικός νόμος σε κράτος μέλος της ΕΕ.
Η νέα συμφωνία προστασίας δεδομένων μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ θα μπορεί σε αυτήν την περίπτωση να εφαρμόζεται στις συγκεκριμένες διαβιβάσεις δεδομένων.
Γενικό πλαίσιο
Η προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ορίζεται στο άρθρο 8 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (στα αγγλικά).
Ο Χάρτης ενσωματώνεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας και είναι νομικά δεσμευτικός για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της ΕΕ κατά την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 16 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ ) προβλέπει ότι η ΕΕ μπορεί να θεσπίσει κανόνες σχετικά με την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τα θεσμικά και λοιπά όργανα και τους οργανισμούς της Ένωσης, καθώς και από τα κράτη μέλη κατά την άσκηση δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε ψήφισμα της 26ης Μαρτίου 2009, απηύθυνε έκκληση για τη σύναψη συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ που να εξασφαλίζει τη δέουσα προστασία των πολιτικών ελευθεριών και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Τον Δεκέμβριο του 2009 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε [ κείμενο στα αγγλικά ] την Επιτροπή να προτείνει σύσταση «για τη διαπραγμάτευση συμφωνίας σχετικά με την προστασία δεδομένων και, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, την ανταλλαγή δεδομένων με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για τους σκοπούς της επιβολής του νόμου.»
