Εισήγηση του Υφ. Εξωτερικών κ. Ι. Αμανατίδη
στη Θεματική Συνεδρία «Ειδικά ζητήματα της Αθωνικής Χερσονήσου»,
στο πλαίσιο του 11ου Περιφερειακού Συνεδρίου
για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση στην Κεντρική Μακεδονία Η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους γεωγραφικά καθορίζεται εντός της χερσονήσου του Άθω και αποτελεί μέρος της Ελληνικής επικράτειας.
Ωστόσο, ιδιαίτεροι και μοναδικοί ιστορικοί λόγοι, όπως το ότι προϋφίσταται του νεοελληνικού κράτους, ως αυτοδιοίκητο μοναστικό κέντρο, διέπεται από το γνωστό ως ειδικό ή εξαιρετικό καθεστώς του Αγίου Όρους, όπως αυτό ειδικότερα ορίζεται στο άρθρο 105 του Συντάγματος, στον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους και στον Εσωτερικό Κανονισμό της Ιεράς Κοινότητος.
Τι είναι το Άγιον Όρος;
Εντελώς επιγραμματικά, είναι μια ζώσα λατρευτική και ησυχαστική κοινότητα με συνεχή και αδιάλειπτη παρουσία αιώνων. Απαρτίζεται από 20 Μονές, Σκήτες, κελιά κα καθίσματα διάσπαρτα σε όλη την χερσόνησο.
Το Άγιο Όρος, για περισσότερα από 1000 χρόνια είναι μία από τις Κιβωτούς της Ορθοδοξίας και η προσφορά του στο σύγχρονο άνθρωπο και στη διεθνή πολιτιστική κοινότητα είναι τεράστια.
Το Άγιο Όρος, που αποτελεί ένα μνημειακό σύνολο παγκοσμίου ενδιαφέροντος, εγγράφηκε από την Unesco ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς (Word Heritage List 454) διότι:
- Στο Άγιο Όρος η μοναχική συνείδηση διατήρησε αναλλοίωτο έναν τρόπο ζωής και μια διαχειριστική πρακτική όπου η έννοια του όρου Αειφορία βρίσκει πραγματικό νόημα
- Στο Όρος συναντάται ένας μοναδικός συνδυασμός φυσικής ομορφιάς και εκτεταμένης αρχιτεκτονικής δημιουργίας.
- Το Άγιο Όρος έχοντας ευρεία επιρροή στον ορθόδοξο κόσμο, αποτελεί ένα πνευματικό κέντρο το οποίο για πολλούς αιώνες επηρεάζει μία εκτεταμένη περιοχή όχι μόνο από τα Βαλκάνια μέχρι την Ρωσία, αλλά στις πέντε ηπείρους.
- Η οργανωμένη συμβίωση ανθρώπων από τον 10ο αιώνα και εξής, δημιούργησε κτίσματα όπως τα Καθολικά και τον περίβολο, τη τράπεζα, τα κελλιά, το νοσοκομείο, τη βιβλιοθήκη, παρεκκλήσια, οχυρούς πύργους, λιμάνια, Σκήτες, Κελλιά, Καθίσματα κ.λ.π., τα οποία αποτελούν πρότυπο ορθόδοξων μοναστικών καθιδρυμάτων.
Η πολιτεία αναγνωρίζει τη στρατηγική σημασία της προστασίας αλλά και της ανάδειξης της πολιτιστικής του κληρονομιάς. Έτσι, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς και την Ιερά Κοινότητα:
· Yλοποιείται στο Άγιο Όρος το έργο της «Αθωνικής ψηφιακής κιβωτού», έργο εθνικής σημασίας, ενταγμένο στο ΕΣΠΑ 2014-2020, με ύψος χρηματοδότησης 9.500.000 Ευρώ. Το έργο αποβλέπει στην αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών μέσω της ψηφιοποίησης, τεκμηρίωσης και προβολής του Αγιορείτικου πολιτιστικού αποθέματος. Για να σας δώσω μια τάξη μεγέθους, οι ειδικοί εκτιμούν ότι με την ολοκλήρωση του έργου, που βρίσκεται στο 70% της υλοποίησής του, το αρχείο θα περιλαμβάνει 2 εκατομμύρια ψηφιακές λήψεις (200.000 έγγραφα, 3.000 χειρόγραφα, 1.500 παλαίτυπα και 18.000 τεκμήρια, φορητές εικόνες και αντικείμενα – κειμήλια).
Το έργο περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
Ø Δημιουργία Υποδομών απαραίτητων για τη λειτουργία του Έργου (Εξοπλισμός, H/W και S/W, με σκοπό τη ψηφιοποίηση, διαχείριση και προβολή του περιεχομένου)
Ø Υπηρεσίες ψηφιοποίησης του ιστορικού αρχείου, των χειρογράφων κωδίκων, των παλαιτύπων και των έργων τέχνης
Ø Ανάπτυξη Ψηφιακών Υπηρεσιών αποθετηρίου – τεκμηρίωσης
Ø Ανάπτυξη ψηφιακής πύλης -portal για την ανάδειξη και προβολή του Αγιορείτικου πολιτιστικού αποθέματος
Ø Ανάπτυξη πολυγλωσικών ψηφιακών παραγώγων
Τέλος, αυτή την περίοδο γίνεται ο σχεδιασμός της επόμενης φάσης, δηλαδή της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων του έργου.
Πολλαπλές λοιπόν είναι οι δυνατότητες αξιοποίησης του ψηφιακού αυτού περιεχομένου για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς, ιεραποστολικούς και προσκυνηματικούς σκοπούς, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη, προβολή και περαιτέρω προώθηση του τουριστικού προϊόντος της Κεντρικής Μακεδονίας.
· Στο Πρόγραμμα για το Περιβάλλον ΕΠΕΡΑΑ 2007-2013 (ΕΣΠΑ), ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2015 έργο για την ολοκληρωμένη διαχείριση στερεών αποβλήτων Αγίου Όρους με προϋπολογισμό 1,5 εκατ. ευρώ.
· Στο Εθνικό σκέλος του ΠΔΕ, εντάχθηκε το 2014 έργο για τη συντήρηση και αποκατάσταση Ιερών Μονών, έργα υποδομής, εξοπλισμού και λοιπών εργασιών, συνολικού προϋπολογισμού 2,1 εκατ. ευρώ. Το έργο εντάσσεται κάθε χρόνο ως επαναλαμβανόμενο και η χρηματοδότηση γίνεται σταδιακά, ανάλογα με την πορεία των έργων. Το 2017, οι κατανομές/πληρωμές ήταν 300 χιλ. ευρώ.
· Στο Περιφερειακό Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας 2014-2020 (ΕΣΠΑ που διαχειρίζεται η Περιφέρεια), υπάρχουν δράσεις για το Άγιο Όρος συνολικού ύψους 11,87 εκατ. ευρώ. Έχουν ήδη ενταχθεί δυο από αυτές, ενώ οι υπόλοιπες δρομολογούνται για το επόμενο διάστημα.
Ταυτόχρονα, και με στόχο τη βελτίωση τόσο των συνθηκών διαβίωσης αλλά και της ασφάλειας των μοναχών, των κρατικών λειτουργών και των χιλιάδων προσκυνητών/επισκεπτών του Αγίου Όρους:
· Ολοκληρώθηκαν πρόσφατα το Νέο Κέντρο Υγείας στις Καρυές, καθώς και το κτίριο της πολιτικής Διοίκησης.
· Έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ και βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης της διαγωνιστικής διαδικασίας, έργα περιβαλλοντικής διευθέτησης και αντιπλημμυρικής προστασίας, ύψους 7 εκ. ευρώ.
· Βελτιώνεται ο κεντρικός οδικός άξονας Δάφνης-Καρυών-Ιβήρων.
· Μετατάχθηκε από Λιμενικό Τμήμα σε Λιμεναρχείο Αγίου Όρους η σχετική υπηρεσία, με πολλαπλά οφέλη.
· Έχει ενταχθεί η περιοχή του Αγίου Όρους στο τρέχον έργο για την εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών-Σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων-Σχεδίων Διαχείρισης για τις περιοχές Natura 2000 της Ελλάδας, τα παραδοτέα του οποίου θα λάβουν υπόψη τους το θέμα του αυτοδιοίκητου της περιοχής.
Παρά το γεγονός ότι το Άγιο Όρος αποτελεί ένα χώρο, ο οποίος είναι δύσκολο να περιγραφεί με κλασσικούς όρους ανάπτυξης, εν τούτοις η προστασία και η ανάδειξη του Αγίου Όρους εκτός των άλλων αποτελεί και μείζονα αναπτυξιακή προτεραιότητα, δεδομένου ότι το Άγιο Όρος σε επίπεδο Πολιτισμού – Τουρισμού αποτελεί υπερεθνικό πόλο ανάπτυξης, ενώ σε επίπεδο φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί επίσης εθνική προτεραιότητα, δεδομένου ότι πρόκειται για μια περιοχή με υψηλότατο οικολογικό απόθεμα δασών, πανίδας και χλωρίδας, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζονται και οι αμιγώς παραγωγικές δραστηριότητες όπως η οικοτεχνική παραγωγή πολιτιστικών – θρησκευτικών (αγιογραφία, χειροτεχνία κ.λ.π) και η παραγωγική εκμετάλλευση των δασών.
Η Ελληνική Πολιτεία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν τα τελευταία 25 χρόνια αντιληφθεί την αξία και τη σημασία του Αγίου Όρους και έχουν υποστηρίξει με πολλούς τρόπους την προσπάθεια που καταβάλλουν οι αδελφότητες που διαμένουν σ΄ αυτό, για τη διαφύλαξη και συνέχεια του Αγιορείτικου πολιτισμού και όσων αυτός εμπεριέχει. Η στήριξη και η προσπάθεια αυτή πρέπει να συνεχισθεί.
Κύριος χαρακτήρας των παρεμβάσεων μπορεί να είναι η ποιοτική πλευρά του αγιορείτικου πολιτισμού (κειμηλιακοί θησαυροί, αρχιτεκτονήματα μεγάλης αξίας), καθώς και οι υποδομές τομέων μεγάλης έμμεσης και άμεσης αξίας, όπως ενέργεια, περιβάλλον, κοινές υποδομές, με μεσομακροπρόθεσμο αναπτυξιακό όφελος για την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και της χώρας ευρύτερα.
Οι παρεμβάσεις αυτές θα συμβάλουν:
- Στον εμπλουτισμό του παρεχόμενου τουριστικού προϊόντος και την ανάδειξη της στρατηγικής σχέσης μεταξύ τουρισμού-πολιτισμού.
- Στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού, με την ανάδειξη του θρησκευτικού αποθέματος του Αγίου Όρους, το οποίο έχει παγκόσμια ακτινοβολία.
- Στην ενίσχυση και ανάδειξη του Αγίου Όρους ως Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
- Στη διατήρηση, αποκατάσταση, ενίσχυση και ανάδειξη των γενετικών πόρων των δασικών οικοσυστημάτων και των τοπίων.
- Στην πρόληψη, έγκαιρη αντιμετώπιση και αποκατάσταση δασών και δασικών εκτάσεων από φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, ασθένειες, πλημμύρες).
- Στην αειφορική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων.
- Στην παραγωγή και χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
- Στη διασφάλιση της χωρικής συνοχής, με την ενίσχυση του δικτύου μεταφορών.
Με σκληρή και συστηματική εργασία και με βάση τις αρχές, που με εξαιρετική αποτελεσματικότητα έχουμε εφαρμόσει στις μέχρι τώρα παρεμβάσεις μας, πιστεύουμε ότι θα επιτύχουμε.
Θα συνεχίσουμε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια προσοχής, ενδιαφέροντος και ενίσχυσης του μοναδικού αυτού πνευματικού κέντρου ολόκληρης της οικουμένης, της ορθοδοξίας και του ελληνισμού.
Με ενδιαφέρον θα σημειώσουμε τις προτάσεις μέσω των παρεμβάσεών σας, ώστε να έχουμε ολοκληρωμένες απόψεις για τη στρατηγική ενίσχυσης και ανάδειξης του Αγίου Όρους, κατά την επόμενη περίοδο 2018-2010.
Σας ευχαριστώ
