Οι επιχειρήσεις ωφελούνται οικονομικά από την ΕΕ, αλλά οι Βρετανοί απαιτούν να επιστρέψουν εξουσίες από τις Βρυξέλλες στο Λονδίνο
Η σχέση της Βρετανίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είναι από τα πιο διχαστικά ζητήματα στη χώρα. Αν και δεν υπάρχει κάποιο κόμμα παγίως φιλοευρωπαϊκό ή παγίως ευρωσκεπτικιστικό – ευρωπαϊσμός και ευρωσκεπτικισμός εναλλάσσονται στην ιστορία τόσο των Συντηρητικών όσο και των Εργατικών -, η ΕΕ έχει το «προνόμιο» να πολώνει την πολιτική ζωή της Βρετανίας όσο τίποτε άλλο. Και η Βρετανία έχει τη «διάκριση» να είναι το μοναδικό αμφιταλαντευόμενο από τα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ.
Σήμερα τον ρόλο του ευρωσκεπτικιστή παίζουν οι Συντηρητικοί και του ευρωπαϊστή οι Εργατικοί. Κανένα όμως από τα μεγάλα κόμματα δεν έχει φεντεραλιστικές απόψεις για την ΕΕ. Ακόμη και οι ευρωπαϊστές επιθυμούν να αλλάξουν την ΕΕ για να τη φέρουν στα μέτρα της Βρετανίας. Είναι μια σχέση αγάπης και μίσους που στην πραγματικότητα κρατάει αιώνες.
Την περασμένη εβδομάδα ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον απείλησε την Ανγκελα Μέρκελ ότι η Βρετανία θα αποχωρήσει από την ΕΕ αν πρόεδρος της Επιτροπής οριστεί ο (ένθερμος φεντεραλιστής) Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Διότι ο Γιούνκερ δεν είναι γενικώς θετικός προς μια επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης της Βρετανίας με την ΕΕ. Ο Κάμερον όμως έχει «πουλήσει» επικοινωνιακά στη χώρα του ότι αν επανεκλεγεί το 2015, θα επαναδιαπραγματευθεί τη σχέση Βρετανίας – ΕΕ και το αποτέλεσμα που θα προκύψει θα το θέσει σε δημοψήφισμα ως το 2017.
Ο Κάμερον κατηγορείται για εκβιασμό της ΕΕ. Αλλά και ο ίδιος εκβιάζεται από τους βουλευτές του κόμματός του που επιθυμούν την πλήρη αποχώρηση από την ΕΕ. Η δημόσια συζήτηση για την Ευρώπη έχει γίνει πολύ έντονη στη Βρετανία τελευταίως, εν μέρει λόγω του Νάιτζελ Φάρατζ, ηγέτη του UKIP, ο οποίος ζητεί «όχι μόνο την αποχώρηση της Βρετανίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης από την ΕΕ» και ήρθε πρώτος στις ευρωεκλογές με 26,77%.
Το θέμα του δημοψηφίσματος με το ερώτημα «Μέσα ή έξω» από την ΕΕ βρίσκεται στο προσκήνιο επί δεκαετίες στη Βρετανία. Η χώρα δεν ήταν ποτέ ολόθερμο μέλος της ΕΕ και ακόμη και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες (Lib Dems, συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό αλλά ήρθαν πέμπτοι στις ευρωεκλογές), οι οποίοι πλασάρονται ως «το κόμμα του μέσα» στην ΕΕ, οραματίζονται συνεργασία ανάμεσα στα κράτη-μέλη και όχι ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος – το οποίο αποτελεί ανάθεμα στη Βρετανία.
Οπως και οι Εργατικοί, οι Lib Dems είναι κατά της διοργάνωσης δημοψηφίσματος εκτός αν πρόκειται να περάσουν περισσότερες εξουσίες από το Λονδίνο στις Βρυξέλλες. «Η ΕΕ πρέπει να σταματήσει να ανακατεύεται σε πράγματα που αποτελούν δικαιοδοσία των κρατών-μελών και τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να έχουν το δικαίωμα να απορρίπτουν απαράδεκτες προτάσεις» της ΕΕ, λέει ο Νικ Κλεγκ, ηγέτης των Lib Dems και ο πιο ευρωπαϊστής από τους σημερινούς βρετανούς πολιτικούς.
Οι Βρετανοί απαιτούν να επιστρέψουν εξουσίες από τις Βρυξέλλες στο Λονδίνο στους τομείς των εργασιακών (π.χ. να απελευθερωθεί το ωράριο και οι διακοπές των εργαζομένων) και της μετανάστευσης (ευθεία επιρροή του ρατσιστή Φάρατζ στη δημόσια συζήτηση).
Η βρετανική κοινή γνώμη είναι διχασμένη: το 53% επιθυμεί παραμονή στην ΕΕ με επαναδιαπραγμάτευση των όρων και το 24% αποχώρηση, σύμφωνα με δημοσκόπηση της YouGov στα μέσα Μαΐου. Αλλη έρευνα της κοινής γνώμης από τη YouGov στα τέλη Μαΐου, χωρίς το ερώτημα περί επαναδιαπραγμάτευσης, βρήκε ότι το 41% των Βρετανών είναι υπέρ της παραμονής στην ΕΕ και το 39% κατά.
Και όμως ήταν ένας Συντηρητικός πρωθυπουργός, ο Εντουαρντ Χιθ, που έβαλε τη Βρετανία στην ΕΕ το 1973. Η Βρετανία είχε αρνηθεί την πρόσκληση να συμμετάσχει όταν ιδρύθηκε η τότε ΕΟΚ το 1957. Ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Ιντεν είχε δηλώσει:«Οι Βρετανοί έχουν συγγενείς στην Αυστραλία, στον Καναδά, στη Νέα Ζηλανδία, στη Νότια Αφρική κ.α. Στην Ευρώπη έχουν θαμμένους τους συγγενείς τους που πέθαναν στους δύο παγκόσμιους πολέμους».
Για οικονομικούς λόγους όμως το Λονδίνο άλλαξε γνώμη και έκανε αίτηση να ενταχθεί το 1961 και το 1967 αλλά και τις δύο φορές προσέκρουσε στο βέτο του γάλλου προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ, ο οποίος κατηγόρησε τη Βρετανία ότι έχει «βαθιά ριζωμένη εχθρότητα προς την ΕΕ» και ενδιαφέρεται περισσότερο για τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Η ένταξη τέθηκε σε δημοψήφισμα το 1975 και το «Ναι» των Βρετανών ήταν αδιαμφισβήτητο με 67%.
Η ΕΕ διχάζει τα βρετανικά κόμματα όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και στο εσωτερικό του καθενός. Η Μάργκαρετ Θάτσερ ανατράπηκε λόγω ευρωπαϊκών ζητημάτων. Η έκφρασή της«ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος που θα ασκεί εξουσία από τις Βρυξέλλες» έχει γίνει το σύνθημα των βρετανών ευρωσκεπτικιστών. Οι Εργατικοί διασπάστηκαν λόγω της ΕΕ το 1981.
Η έκφραση του πρώην πρωθυπουργού Γουίνστον Τσόρτσιλ συνοψίζει άριστα πώς βλέπουν οι Βρετανοί τη σχέση τους με την ΕΕ: «Είμαστε με την Ευρώπη αλλά όχι μέρος της. Είμαστε συνδεδεμένοι αλλά όχι δεσμευμένοι».
Σήμερα η Βρετανία, η οποία δεν συμμετέχει στην ευρωζώνη, κινείται στη δεύτερη ταχύτητα της ΕΕ. Ο Κάμερον αποφάσισε το 2005 να αποσύρει τους Συντηρητικούς από το ΕΛΚ (στο οποίο ανήκαν απαλλαγμένοι από την υποχρέωση να δεσμευθούν υπέρ της ομοσπονδιακής ΕΕ) και να ιδρύσει την ευρωσκεπτικιστική ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR). Μετά τις πρόσφατες ευρωεκλογές φαίνεται ότι οι Βρετανοί θα καταλήξουν να σχηματίσουν ομάδα με τους ακροδεξιούς ρατσιστές του Λαϊκού Κόμματος της Δανίας και του Κόμματος των Φινλανδών.
«ΥΠΕΡΟΧΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ»
Ευρω-αμφιθυμία και αυτοκρατορικές αυταπάτες
Γιατί οι Βρετανοί έχουν αμφίθυμη στάση προς την ΕΕ; Οι ρίζες της αμφιθυμίας τους βρίσκονται στην επιρροή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κυρίως είναι εκείνος που διαμορφώνει περισσότερο τη σημερινή εικόνα των Βρετανών για τη χώρα τους. Οταν η υπόλοιπη Ευρώπη έπεσε στα χέρια των ναζιστών, οι Βρετανοί αποσύρθηκαν στο νησί τους και από εκεί αντιστάθηκαν στον Χίτλερ (αντιθέτως προς τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι βρετανοί στρατιώτες πολεμούσαν στα ευρωπαϊκά μέτωπα). Η εικόνα από εκείνη την εποχή τροφοδοτεί τη σύγχρονη άποψη των Βρετανών ότι είναι σχεδόν «ανάδελφοι» στην Ευρώπη και ότι αν χρειαστούν βοήθεια θα τους την παράσχει η Αμερική.
Η εξήγηση θα μπορούσε να είναι και γεωγραφική. Οντας ένα μεγάλο και αυτάρκες νησί, η Βρετανία πορευόταν συχνά στο περιθώριο της Ευρώπης. Από την άλλη πλευρά, πάντα επηρεαζόταν απ’ όσα συνέβαιναν στην ήπειρο και κατέληγε να εμπλέκεται σε αυτά.
Η Βρετανική Αυτοκρατορία επίσης – οικονομικά χρεοκοπημένη από το 1947 – υπήρξε σημαντική για τη διαμόρφωση της σημερινής εικόνας των Βρετανών για τον εαυτό τους.«Επί αιώνες ζούσαμε σε μια “υπέροχη απομόνωση”, προστατευμένοι από το πολεμικό ναυτικό και την αυτοκρατορία» λέει ο βρετανός ιστορικός Βέρνον Μπόγκντανορ.«Βεβαίως εκείνη η περίοδος της απομόνωσης έχει παρέλθει προ πολλού, μάλλον διατηρείται όμως μέρος της επίδρασής της στον βρετανικό λαό που δεν επιθυμεί στενούς δεσμούς με την ήπειρο».
Αποτελεί τελικά η Βρετανία μέρος της Ευρώπης; Γεωγραφικά βεβαίως, πολιτικά είναι αμφίβολο. Ο κ. Μπόγκντανορ ανατρέχει στο έτος 1900, όταν οι Βρετανοί ζούσαν στην «υπέροχη απομόνωσή» τους: «Ημασταν μια αυτοκρατορική δύναμη και η Αυτοκρατορία μας κάλυπτε το ένα πέμπτο ολόκληρης της Γης. Ηταν η μεγαλύτερη αυτοκρατορία που είδε ποτέ ο κόσμος. Αλλοι αγγλόφωνοι υπήρχαν όχι στην ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά στην Αυστραλία, στον Καναδά, στη Νέα Ζηλανδία, στη Νότια Αφρική, στην Ινδία, στις αφρικανικές αποικίες και βεβαίως στις ΗΠΑ. Με αυτές τις χώρες είχαμε στενούς δεσμούς. Ως η χρονικά πρώτη βιομηχανική χώρα, είχαμε πολύ μικρότερο αγροτικό τομέα από τους ευρωπαίους ανταγωνιστές μας. Ημασταν ναυτική δύναμη που βασιζόταν στα φθηνά τρόφιμα από τις αποικίες και στο ελεύθερο εμπόριο, αντίθετα προς τους υψηλούς δασμούς των άλλων ευρωπαϊκών χωρών».
Οπως λένε πολλοί στην άλλη «όχθη» της Μάγχης «η Βρετανία έχει συνηθίσει να δίνει εντολές, όχι να παίρνει».
ΙΣΧΥΡΟΙ ΔΕΣΜΟΙ
Είναι πολλά τα λεφτά
Η ΕΕ είναι ο υπ’ αριθμόν 1 εμπορικός εταίρος της Βρετανίας με συναλλαγές άνω των 400 δισ. στερλινών (492 δισ. ευρώ), ίσο με το 62% του συνολικού εμπορίου της χώρας. Σύμφωνα με το υπουργείο Επιχειρηματικότητας, Καινοτομίας και Δεξιοτήτων 3,5 εκατ. θέσεις εργασίας συνδέονται με τις βρετανικές εξαγωγές προς την ΕΕ.
Θέλουν να κάνουν μπίζνες
Ερευνα του βρετανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου κατέληξε πέρυσι ότι μόνο το 18% των βρετανικών επιχειρήσεων είναι υπέρ της πλήρους εξόδου της χώρας από την ΕΕ, ενώ το 33% είναι υπέρ της εξόδου με παράλληλη υπογραφή μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου. Ανάμεσα στις εταιρείες που τάχθηκαν κατά της εξόδου από την ΕΕ είναι κολοσσοί με γερμανικά κεφάλαια όπως η Ford και η BMW.
Πόλεμος στα think tanks
Το City UK, που εκπροσωπεί τις μεγάλες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες του Σίτι του Λονδίνου (οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 13% της οικονομικής παραγωγής της Βρετανίας), τονίζει ότι τυχόν έξοδος από την ΕΕ ενέχει «πολύ σημαντικούς κινδύνους» για τη χώρα. Τη μελέτη αυτή απέρριψε το ευρωσκεπτικιστικό Business for Britain.
Οι δαπάνες και τα οφέλη
Η Βρετανία συνέβαλε με 8,9 δισ. στερλίνες (10,9 δισ. ευρώ) στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό το 2010-11, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας. Οι συνολικές δημόσιες δαπάνες ανέρχονται σε 706 δισ. στερλίνες (868 δισ. ευρώ). Εκθεση της Συνομοσπονδίας Βρετανικών Βιομηχανιών (CBI) καταλήγει ότι η πλήρης συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ ωφελεί ποικιλοτρόπως τις βρετανικές επιχειρήσεις: τιθασεύονται καλύτερα οι τάσεις στην παγκόσμια οικονομία, ενισχύεται το βρετανικό εμπόριο παγκοσμίως καθώς και η φωνή της χώρας διεθνώς.
Ο Μαρκ Λέοναρντ «ακτινογραφεί»τον ευρωσκεπτικιστή ηγέτη
Τέσσερα σενάρια καιτο «παράδοξο Φάρατζ»
Οι ακρότητες του ευρωσκεπτικιστή ακροδεξιού ηγέτη του UKIP Νάιτζελ Φάρατζ ενισχύουν παράλληλα και το αντίθετο στρατόπεδο, λέει στο «Βήμα» ο Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής του European Council on Foreign Relations στο Λονδίνο.
Πώς θα περιγράφατε τη σχέση της Βρετανίας με την ΕΕ;
«Χαρακτηρίζεται κυρίως από την αδιαφορία του βρετανικού λαού. Μόνο ο ένας στους πέντε ή, το πολύ, ο ένας στους τέσσερις Βρετανούς ενδιαφέρεται για την ΕΕ. Οσον αφορά τις ελίτ, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι πολιτικοί ενδιαφέρονται και μιλούν πολύ περισσότερο για την Ευρώπη. Αυτή η στάση παραμένει αμετάβλητη ανά τις δεκαετίες. Για παράδειγμα, ούτε στο δημοψήφισμα του 1975 ενδιαφερόταν πραγματικά ο κόσμος για την ΕΕ. Απλώς τότε εμπιστευόταν τους πολιτικούς, γι’ αυτό ακολουθούσε ό,τι του υποδείκνυαν. Σήμερα ο κόσμος δεν τους εμπιστεύεται».
Αφού η Βρετανία ήταν πάντα αδιάφορη προς την ΕΕ, γιατί εντάχθηκε;
«Εντάχθηκε λόγω της πραγματιστικής πεποίθησης ότι θα βελτιωνόταν η οικονομία της. Αλλά ακόμη και τότε η ένταξη ήταν ένα ζήτημα που απασχολούσε περισσότερο την ελίτ, όχι τον λαό. Ακόμη και οι ευρωσκεπτικιστές, που είναι πιο εμπαθείς, δεν καταφέρνουν να συγκινήσουν βαθιά την κοινή γνώμη. Μόνο το 7% όσων αντιτίθενται στην ΕΕ χαρακτηρίζει το θέμα “κορυφαίας σημασίας”. Παρόμοιο ποσοστό όσων υποστηρίζουν την ΕΕ θεωρεί το θέμα “κορυφαίο”. Κατά βάθος και αυτοί αδιαφορούν».
Οι ευρωσκεπτικιστές όμως φαίνεται ότι έχουν απήχηση στη βρετανική κοινή γνώμη.
«Κατέφυγαν σε ένα έξυπνο τέχνασμα: συνέδεσαν ευθέως τη συμμετοχή της Βρετανίας στην ΕΕ με τη μετανάστευση. Εξίσωσαν την ιδιότητα του μέλους με την απώλεια ελέγχου των συνόρων της χώρας. Ωστόσο δεν πιστεύω ότι οι Βρετανοί επιθυμούν πραγματικά να αποχωρήσουν από την ΕΕ. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η υποστήριξη προς την ΕΕ ανέβηκε για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια και η πλειοψηφία επιθυμεί πλέον να παραμείνει η χώρα μέλος της Ευρώπης. Εδώ φαίνεται ότι λειτούργησε το λεγόμενο “παράδοξο του Φάρατζ”: όσο πιο δημοφιλής γίνεται ο Νάιτζελ Φάρατζ τόσο περισσότερος κόσμος τρομάζει με τις ακραίες απόψεις του και αυτές γίνονται λιγότερο δημοφιλείς σε μια μερίδα των Βρετανών».
Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σχέση Βρετανίας – ΕΕ;
«Εξαρτάται από το ποιος θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές στη Βρετανία. Τέσσερα είναι τα πιθανά σενάρια. Πρώτον, αν κερδίσει το Συντηρητικό Κόμμα και αποκτήσει αυτονομία, θα διοργανώσει δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στην ΕΕ ως το 2017. Πιστεύω ότι θα επικρατήσουν όσοι θα ψηφίσουν υπέρ της παραμονής αλλά με τα δημοψηφίσματα κανείς δεν μπορεί ποτέ να είναι σίγουρος. Το δεύτερο σενάριο είναι να σχηματιστεί πάλι μια κυβέρνηση συνασπισμού με τους Συντηρητικούς και τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες (Lib Dems). Αυτή η συνεργασία όμως είναι μάλλον απίθανη γιατί οι Lib Dems δεν επιθυμούν δημοψήφισμα. Στο τρίτο και στο τέταρτο σενάριο – κυβέρνηση Εργατικών και Lib Dems ή μονοκομματική κυβέρνηση Εργατικών – δεν θα διοργανωθεί δημοψήφισμα. Καθένα από αυτά τα σενάρια είναι πιθανό. Το πρώτο είναι μάλλον το λιγότερο πιθανό αλλά όχι αδύνατο».
tovima.gr
