Δύο χιλιετίες μετά, κορυφαίοι νομικοί της Αυστραλίας βάζουν τον Σωκράτη και τα «έτερα καινά δαιμόνιά» του στο εδώλιο του κατηγορουμένου, για να τον δικάσουν και να φιλοσοφήσουν
399 π.Χ: Διακόσιοι ογδόντα ένας από τους 501 συνολικά κληρωτούς πολίτες της Αθήνας που έχουν ορισθεί ως ένορκοι στην δίκη του Σωκράτη, αποφασίζουν ότι οι κατηγορίες του Μέλητου κατά του 70χρονου άνδρα ευσταθούν και αποφαίνονται ότι ο Σωκράτης είναι ένοχος για ασέβεια προς τους θεούς της πόλης, για την εισαγωγή καινών δαιμονίων (άγνωστων θεών) στην κοινωνία της Αθήνας και για διαφθορά των νέων. Το δικαστήριο της Ηλιαίας τον καταδικάζει σε θάνατο.
7 Μαΐου 2015 μ.Χ: Επτά διακεκριμένοι νομικοί της Αυστραλίας, οι δικηγόροι Julian Burnside AO QC, Ronald Merkel QC, Νίκος Παπάς QC, Elisabeth King QC, και οι δικαστές Αιμίλιος Κύρου και Lex Lasry (δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Βικτώριας) και Felicity Hampel (δικαστής του Περιφερειακού Δικαστηρίου της Βικτώριας), μαζί με περίπου 200 πολίτες που θα παραβρεθούν στην μοναδική αυτή εκδήλωση και θα επιφορτιστούν τον ρόλο των ενόρκων, καλούνται να ξαναδικάσουν τον μεγάλο φιλόσοφο.
Είναι η πρώτη φορά που η επανάληψη της δίκης του Σωκράτη επιχειρείται στην Αυστραλία. Το εγχείρημα, όμως, έχει ιστορία.
Η επανάληψη της δίκης του Σωκράτη έχει γίνει τρεις ακόμα φορές. Μία στην Ευρώπη και άλλες δύο φορές στις ΗΠΑ. Εκατομμύρια άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο είδαν εκείνες τις εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από το Ίδρυμα Ωνάση.
Στον περίβολο του Ελληνικού Μουσείου της Μελβούρνης, όχι μόνο ο Σωκράτης -τον ρόλο του Σωκράτη θα υποδυθεί ο ομογενής ηθοποιός, Τόνι Νικολακόπουλος- και ο Μέλητος -το ρόλο του έχει αναλάβει να υποδυθεί ο επίσης ομογενής ηθοποιός, Λεξ Μαρίνος-, αλλά και οι επτά νομικοί θα «κονταροχτυπηθούν» με επιχειρήματα και αποδείξεις προκειμένου να αποφασίσουν αν ο μέγας φιλόσοφος είναι αθώος ή ένοχος.
Το γεγονός ότι τόσο οι δικαστές της υπόθεσης, Κύρου, Lasry και Hampel, αλλά και οι συνήγοροι υπεράσπισης, Burnside και Merkel και οι δημόσιοι κατήγοροι Παπάς και King, κατ’ αρχήν δεν γνωρίζουν τα επιχειρήματα και τα αποδεικτικά στοιχεία που αμφότεροι -υπεράσπιση και εισαγγελία- θα χρησιμοποιήσουν, καθιστά την εκδήλωση αυτή μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες, όχι μόνο στα πολιτιστικά χρονικά της παροικίας μας και της Αυστραλίας γενικότερα, αλλά και στα νομικά χρονικά της χώρας.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΤΟ «ΛΑΚΩΝΙΖΕΙΝ», ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΟ ΤΟ «ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ
Δεν θα ήταν υπερβολικό αν αυτή η δίκη, ονομαζόταν φιλοσοφική εξερεύνηση με χωρικό και χρονικό προσδιορισμό που, φαινομενικά και μόνο, είναι η Αρχαία Αθήνα και το δικαστήριο της Ηλιαίας, γιατί, ουσιαστικά, πραγματεύεται θέματα που μέχρι σήμερα μάς απασχολούν και μάς προβληματίζουν σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
«Υπάρχουν, σίγουρα, δεδομένα γι’ αυτήν την δίκη. Αυτά είναι το πολιτικό και ιστορικό γίγνεσθαι της αρχαίας Αθήνας του 399 π. Χ. όταν έλαβε χώρα η δίκη του Σωκράτη. Δεδομένο είναι και το νομοθετικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δικάστηκε ο Έλληνας φιλόσοφος και μέσα στο οποίο καλούμαστε να λειτουργήσουμε. Και, σίγουρα, ως δικαστές θα τα λάβουμε σοβαρά υπόψη μας όλα αυτά. Δεν πρόκειται, όμως, για μία θεατρική αναπαράσταση της δίκης.
Πρόκειται για μία νέα δίκη που γίνεται 2.500 σχεδόν χιλιάδες χρόνια μετά και η οποία πιστεύω θα εγείρει μερικούς πολύ σημαντικούς προβληματισμούς και συζητήσεις» αναφέρει ο ομογενής δικαστής Κύρου.
Οι παραλληλισμοί με θέματα που άπτονται της σημερινής κοινωνίας κατά τη διάρκεια της δίκης, θεωρεί ότι θα είναι αναπόφευκτοι.
«Ο Σωκράτης δικάστηκε για ασέβεια προς τους θεούς, συνεπώς είναι πολύ πιθανόν να γίνουν παραλληλισμοί και αναφορές κατά την διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας για τον ρόλο της θρησκείας στην κοινωνία, για τον διαχωρισμό κράτους-θρησκείας, για το αν θα πρέπει ένα κράτος να υιοθετεί μία επίσημη θρησκεία ή για το θέμα της ανεξιθρησκίας, δηλαδή για το αν ο κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να πιστεύει σε όποιον θεό θέλει ή ακόμα και σε κανέναν θεό» αναφέρει ο κ. Κύρου.
«Πιστεύω ότι η δίκη αυτή, έστω και αν χρονολογικά τοποθετείται περίπου δυόμισι χιλιετίες πριν, τα βασικά ζητήματα που πραγματεύεται συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να μας απασχολούν» λέει ο Νίκος Παπάς, ο εγκληματολόγος που έχει επιφορτιστεί με τον ρόλο του ενός εκ των δύο κατηγόρων.
«Για παράδειγμα, το ερώτημα αν η ελευθερία του ατόμου και το δικαίωμα του καθενός μας να εκφράζει την άποψή του ελεύθερα είναι πιο σημαντικά από την διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και το γενικότερο καλό μίας κοινωνίας συνεχίζει να μας απασχολεί μέχρι σήμερα» προσθέτει.
Η τρομοκρατική επίθεση στο περιοδικό Charlie Hebdo πριν από δύο μήνες, και τα ερωτήματα που προέκυψαν μετά απ’ αυτή, έρχονται στην σκέψη μου για να επιβεβαιώσουν την θέση του κ. Παπά. Ότι, δηλαδή, ερωτήματα όπως αυτά που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να αποφανθούν οι ένορκοι την ενοχή του Σωκράτη παραμένουν επίκαιρα.
Με άλλα λόγια, ο παραλληλισμός είναι αναπόφευκτος… Κατά πόσο το δικαίωμα των σκιτσογράφων του Charlie Hebdo στην ελευθερία του λόγου συνέβαλε στην περιθωριοποίηση κάποιων μουσουλμάνων πολιτών της Γαλλίας και κατά πόσο αυτό συνέβαλε στην τρομοκρατική επίθεση.
Ή τι είναι τελικά πιο σημαντικό, η προστασία του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου ή η προστασία της κοινωνικής συνοχής και των πολιτών;
Ή ποιος «σύγχρονος Σωκράτης» πρέπει να δικαστεί, αν πρέπει τελικά να δικαστεί κάποιος ή κάποιοι, για υπαιτιότητα;
«Ο Σωκράτης ήταν ένας ‘δύσκολος’ και τολμηρός άνθρωπος που, μέσα από επιχειρήματα, αμφισβητούσε τους συμπολίτες του. Στη δίκη μπορεί άμεσα να ασχοληθούμε με τον Σωκράτη, αλλά την ίδια στιγμή, δεν μπορούμε όλοι μας, νομικοί και κοινό, να δραπετεύσουμε από το ερώτημα αν αποδεχόμαστε σήμερα ως πολίτες το δικαίωμα των συμπολιτών μας να συμπεριφέρονται έτσι, ιδιαίτερα όταν αυτό μας επηρεάζει άμεσα» αναφέρει ο κ. Παπάς.
Τα ερωτήματα που θα προκύψουν θα είναι αναμφισβήτητα πολλά. Οι συζητήσεις που τα ερωτήματα αυτά θα γεννήσουν θα περιορίσουν το «λακωνίζειν», αλλά σίγουρα θα δώσουν έναυσμα για επέκταση του «φιλοσοφείν».
Οι δύο ομογενείς νομικοί όχι μόνο το γνωρίζουν αυτό, αλλά και το επιθυμούν.
Και οι δύο παραδέχονται ότι δέχθηκαν να συμμετάσχουν στη δίκη γιατί θεωρούν το όλο εγχείρημα μία πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση από νομικής και φιλοσοφικής άποψης.
Και η πρόκληση δεν θα είναι μόνο δική τους. Περίπου διακόσιοι συμπολίτες μας το επόμενο Σάββατο θα ντυθούν τον ρόλο του ενόρκου. Και γι’ αυτούς η όλη εκδήλωση θα είναι μία πρόκληση.
Μία πρόκληση στις συνειδήσεις τους, μία πρόκληση που θα δοκιμάσει τις αρχές και τις πεποιθήσεις τους. Όλοι θα πρέπει να κρίνουν την ενοχή ή την αθωότητα του Σωκράτη που μέχρι σήμερα καταφέρνει να είναι επίκαιρος, να προκαλεί και να προβληματίζει. Μα πάνω απ’ όλα θα κρίνουν εαυτούς και εαυτών συνειδήσεις.
Αν ο μέγας άνδρας Αθηναίος κριθεί, το επόμενο Σάββατο, ένοχος ή αθώος, δεν έχει σημασία. Έτσι και αλλιώς, η ιστορία τον δικαίωσε περίτρανα.
neoskosmos
