Γράφει ο Περικλής Α. Μήτκας, πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ο Ακρίτας, ένα χωριό σκαρφαλωμένο στα 1.050 μέτρα του Βαρνούντα, βρίσκεται ανάμεσα στη Φλώρινα και το Μοναστήρι, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα σύνορα. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Ακρίτας αριθμούσε περί τους 2.300 κατοίκους έναντι των σημερινών 150, που θα μπορούσαν άνετα να χωρέσουν στο σχολείο που δεσπόζει στο κέντρο του. Το εντυπωσιακό νεοκλασικό τριώροφο χτίστηκε πριν από εκατό και πλέον χρόνια και μέχρι τη δεκαετία του ’60 ήταν γεμάτο από μαθητές.
Τέτοια σχολεία υπάρχουν εκατοντάδες σε όλη την Ελλάδα, χτισμένα με το μεράκι και τον ιδρώτα των ανθρώπων τους και ποτισμένα από τον πόθο για τη λευτεριά και για ένα καλύτερο μέλλον. Στη χειρόδετη σκαλωσιά, στα πλιθιά και τις πέτρες των ντουβαριών, στο περίτεχνο κάγκελο του πορτόθυρου, στην περήφανη επιγραφή της πρόσοψης, παντού βρισκόταν αποτυπωμένη η ελπίδα για την ελεύθερη πατρίδα και η αγωνία για ένα καλύτερο μέλλον της νέας γενιάς.
Με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, ο Ακρίτας βρέθηκε κάτω από τη γραμμή των συνόρων. Το σχολείο του συνέχισε να σφύζει από ζωή αναπνέοντας πια ελεύθερα κι ελληνικά. Και όλο το χωριό εξακολούθησε να συνωμοτεί, να εξυφαίνει έναν πολύτιμο ιστό στήριξης για τα παιδιά και τους δασκάλους του και ν’ αναπληρώνει την ανημποριά της φτωχής Πολιτείας.
Έτσι το σχολείο δεν κινδύνεψε ποτέ να μείνει χωρίς θέρμανση, γιατί οι άντρες του χωριού έκοβαν ξύλα για να μπουμπουνίζουν οι σόμπες στη βαρυχειμωνιά.
Δεν πνίγηκε ποτέ στα σκουπίδια γιατί οι γυναίκες του χωριού σήκωναν τα μανίκια και φρόντιζαν να λάμπει από καθαριότητα. Οι μαθητές του δεν έμειναν ποτέ νηστικοί γιατί οι γιαγιάδες είχαν πάντα έτοιμη μια πίτα κι έναν τραχανά. Κι ό,τι χαλούσε διορθωνόταν αμέσως απ’ όποιον ήξερε κι όσο καλύτερα μπορούσε. Χιλιάδες παιδιά έμαθαν γράμματα, ακόμη κι αν τελικά αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν.
Για τον ελληνισμό, που διαχρονικά και αποδεδειγμένα βάζει στην ίδια μοίρα τα γράμματα με τα γρόσια και τα άρματα, οι καταστάσεις εξαίρεσης αποτελούν συστατικό στοιχείο της ύπαρξής του. Ομως ο πολύτιμος ιστός στήριξης, από το χωριό ή την πόλη, από μεμονωμένα άτομα ή ολόκληρη την κοινωνία δεν έγραψε ποτέ απουσία. Σ’ αυτόν τον τόπο, η εκπαίδευση υπήρξε πάντα προτεραιότητα: με όλες τις δυσκολίες συνέχιζαν να χτίζονται καλά σχολεία, Γυμνάσια και Παρθεναγωγεία κι οι μαθητές που ξεχώριζαν έφευγαν για σπουδές κι επέστρεφαν για να προσφέρουν στην κοινότητά τους.
Οι καιροί αλλιώτικοι συγκρινόμενοι με το σήμερα, αλλά φοβούμαι ότι δεν αντέχουμε στη σύγκριση. Οσο κι αν επικαλούμαστε τις σημερινές δύσκολες συνθήκες, οι πρόγονοί μας με το παράδειγμά τους σε όλα τα επίπεδα μας δείχνουν τον δρόμο και σηματοδοτούν την πορεία μας, αφού αντιμετώπισαν σε πραγματικά ακραίες συνθήκες με απόλυτη επιτυχία την αποστολή που έταξαν στον εαυτό τους.
Τι πέτυχαν; Διατήρησαν την εθνική ταυτότητα σε ακραίες συνθήκες δουλείας, δημιούργησαν κοινοτικούς θεσμούς από το μηδέν, οργάνωσαν την παιδεία με ιδιωτικούς πόρους και αναπλήρωσαν όποτε χρειάστηκε την απουσία της οργανωμένης πολιτείας, μόχθησαν και ανδρώθηκαν προετοιμάζοντας συνθήκες για την απελευθέρωση, δημιούργησαν κράτος κόντρα στα ρεύματα της εποχής και τέλος υπερασπίστηκαν με πάθος αυτά που δεν τους χαρίστηκαν αλλά με κόπο κέρδισαν.
Μια τέτοια θετική συνωμοσία στηνόταν γύρω από κάθε σχολείο, στα χωριά και τις πόλεις της Ελλάδας. Ακόμη και στα πέτρινα χρόνια της Κατοχής, όταν όλη η χώρα στέναζε κάτω από τον τριπλό ζυγό και την αδελφοκτόνα διαμάχη, οι μικροί μαθητές, στη Φλώρινα και αλλού, συνέχιζαν να πηγαίνουν κάθε μέρα ένα ξύλο για τη σόμπα της τάξης.
Μια τέτοια συνωμοσία θέλουμε να ξαναϋφάνουμε για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, για το Ελληνικό Δημόσιο Πανεπιστήμιο. Μια συνωμοσία όλης της κοινωνίας που θα στηρίξει το ΑΠΘ και θα το βοηθήσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των καιρών και των ανθρώπων.
Σε καιρούς βαθιάς οικονομικής κρίσης αντιλαμβανόμαστε πως οι πόροι θα είναι περιορισμένοι. Η στήριξη όμως μπορεί να δοθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Θέλουμε τον δήμαρχο και τη δημοσιογράφο να ρωτούν «πώς μπορούμε να βοηθήσουμε», τον δικαστή και τον ελεγκτή να μας δίνουν το χέρι κι όχι μόνο να μας κουνούν το δάκτυλο, τον υπουργό και την υπάλληλο να αφαιρούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια, να μας δείχνουν τον τρόπο, και να συντάσσονται με το όραμα.
Θέλουμε τους φοιτητές να κονταροχτυπιούνται με τους καθηγητές τους στην αρένα της επιστήμης κι όχι πίσω από κλειδωμένες πόρτες κραδαίνοντας μια ξύλινη γλώσσα.
Θέλουμε τους καθηγητές μας να αναλώνουν όλες τους τις δυνάμεις και να αναλώνονται στα δικά μας αμφιθέατρα και εργαστήρια κι όχι να λοξοκοιτούν αερομεταφερόμενοι στα ξένα πανεπιστήμια.
Θέλουμε τη μάνα και τον πατέρα οπλισμένους με επιμονή και υπομονή να ρωτούν τη φοιτήτρια κόρη τους «πώς σπουδάζει» κι όχι «πώς διασκεδάζει».
Θέλουμε τον μάγειρα και τον φύλακα να φροντίζουν τους φοιτητές σαν να ’τανε παιδιά τους. Θέλουμε την επιστήμονα και τον επισκέπτη να παίρνουν φεύγοντας από το πανεπιστήμιό μας στιγμιότυπα αριστείας.
Θέλουμε την πολιτική ηγεσία να ξαναθυμηθεί πως το πανεπιστήμιο είναι ναός της γνώσης, μοχλός ανάπτυξης και προόδου, εκκολαπτήριο ιδεών, θερμοκοιτίδα των νέων επιστημόνων και όχι άντρο διαφθοράς ή κέντρο ανομίας. Τα παιδιά σας, τα παιδιά μας, μορφώνουμε εδώ και τους μαθαίνουμε να σκέφτονται ελεύθερα.
Θέλουμε τον απόφοιτο, όπου γης, να απλώνει δίκτυ προστασίας και δίκτυο συμπαράστασης για το σχολείο που του έμαθε να συλλογάται σωστά, να βαδίζει περήφανα στα πέρατα της Οικουμένης, να προοδεύει και «άνω να θρώσκει».
Θέλουμε ένα άριστο, δημόσιο πανεπιστήμιο με διεθνή ακτινοβολία. Ενα καλό πανεπιστήμιο είναι καλό για την πόλη, είναι καλό για τον τόπο. Γι’ αυτό κι εμείς ζητάμε όλες και όλοι να συνωμοτούν, να συνωμοτούμε, για το καλό του πανεπιστημίου. Ζητάμε πολλά;
kathimerini
