στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στης 25 Οκτωβρίου. Παρουσιάζονται έργα σημαντικών Ελλήνων και ξένων συνθετών, τα οποία δημιουργήθηκαν με αφορμή το πολυδιάστατο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Κουμεντάκη.
Τα έργα αυτά γράφτηκαν για το θέατρο (Μάνος Χατζιδάκις), τον κινηματογράφο (Μίκης Θεοδωράκης και Peter Gabriel), το μπαλέτο (Μίκης Θεοδωράκης), την όπερα (Μανώλης Καλομοίρης και Bohuslav Martinu).
Επίσης, θα παιχθεί σε α’ παγκόσμια εκτέλεση το έργο «Amor Fati», οδηγός ζωής του Γιώργου Κουμεντάκη, ανάθεση της ΚΟΘ, ειδικά γραμμένο για τα 50 χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη.
Για τη σκηνική-σκηνοθετική παρουσίαση της συναυλίας θα προβληθεί ντοκιμαντέρ, ειδικά βιντεοσκοπημένο για τη συγκεκριμένη βραδιά, που θα αφορά τη ζωή του συγγραφέα, με ανάγνωση αποσπασμάτων έργων του από ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών.
Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιώργος Κουμεντάκης
Μουσική διεύθυνση: Μύρων Μιχαηλίδης
Ενορχηστρώσεις: Γιάννης Σαμπροβαλάκης
Ντοκιμαντέρ Οργάνωση παραγωγής: Δημήτρης Ευαγγελινός Σκηνοθεσία: Σοφία Ευαγγελινού
Μοντάζ και post-production: Λάζαρος Αγγουράς
Η συναυλία θα επαναληφθεί στις 14 Δεκεμβρίου 2007 στο Πεκίνο (Κίνα), στην αίθουσα συναυλιών της Απαγορευμένης Πόλης, στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Έτους της Ελλάδας στην Κίνα, που θα πραγματοποιηθεί εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 στην κινεζική πρωτεύουσα.
Νίκος Καζαντζάκης
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, το οποίο εκείνη την εποχή αποτελούσε ακόμα μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το 1883 και όχι το 1881 όπως πιστευόταν κάποτε. Ο πατέρας του Καζαντζάκη Μιχάλης γεννήθηκε στο χωριό Βαρβάροι (σημερινή Μυρτιά).
Στο Ηράκλειο ολοκλήρωσε το γυμνάσιο και το 1902 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου ξεκίνησε νομικές σπουδές. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά γράμματα, το 1906, δημοσιεύοντας το δοκίμιο Η Αρρώστια του Αιώνος και το πρώτο του μυθιστόρημα Όφις και Kρίνο (με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβάμη).
Τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στα νομικά, στο Παρίσι. Παράλληλα, σημαντική επίδραση στον Καζαντζάκη είχαν οι διαλέξεις του Ανρί Μπεργκσόν τις οποίες παρακολουθούσε. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, δημοσίευσε αρκετές κριτικές μελέτες σε διάφορα περιοδικά ενώ εκδόθηκε το 1909 η διατριβή του επί υφηγεσία Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας.
Το 1910 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και συμμετείχε στην κίνηση για την ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, μέσω του οποίου συνδέθηκε φιλικά, το 1914, με τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό. Μαζί ταξίδεψαν στο Άγιον Όρος όπου διέμειναν περίπου σαράντα ημέρες ενώ περιηγήθηκαν και σε πολλά ακόμα μέρη της Ελλάδας. Την περίοδο αυτή, ήρθε σε επαφή και με το έργο του Δάντη, τον οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει στα ημερολόγια του ως έναν από τους δασκάλους του, μαζί με τον Όμηρο και τον Μπεργκσόν.
Το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος διόρισε τον Kαζαντζάκη ως Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως, έχοντας ως αποστολή τον επαναπατρισμό Ελλήνων από την περιοχή του Καυκάσου. Oι εμπειρίες που αποκόμισε αξιοποιήθηκαν αργότερα στο μυθιστόρημα του Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται. Τον επόμενο χρόνο, μετά από την ήττα του κόμματος των Φιλελευθέρων, ο Καζαντζάκης αποχώρησε από το Υπουργείο Περιθάλψεως και πραγματοποίησε αρκετά ταξίδια στην Ευρώπη.
Το 1922 επισκέφτηκε τη Βιέννη όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του Φρόυντ και τις Βουδιστικές γραφές. Επισκέφτηκε ακόμα τη Γερμανία ενώ το 1924 έμεινε για τρεις μήνες στην Ιταλία. Την περίοδο 1923-1926 πραγματοποίησε επίσης αρκετά δημοσιογραφικά ταξίδια στη Σοβιετική Ένωση, στην Παλαιστίνη, στην Κύπρο και στην Ισπανία, όπου του παραχώρησε συνέντευξη ο δικτάτορας Πρίμο ντε Ριβέρα.
Εργάστηκε ως ανταποκριτής των εφημερίδων Ελεύθερος Τύπος και Η Καθημερινή. Το Μάιο του 1927 απομονώθηκε στην Αίγινα με σκοπό την ολοκλήρωση της Οδύσσειας. Τον ίδιο χρόνο ξεκίνησε την ανθολογία των ταξιδιωτικών του άρθρων για την έκδοση του πρώτου τόμου του Ταξιδεύοντας ενώ το περιοδικό Αναγέννηση δημοσίευσε την Aσκητική, το φιλοσοφικό του έργο.
Τον Ιανουάριο του 1928 πραγματοποίησε ομιλία στην Αθήνα με θέμα την Σοβιετική Ένωση, εξυμνώντας το Σοβιετικό μοντέλο. Για την οργάνωση αυτής της ομιλίας στο θέατρο Αλάμπρα, η οποία κατέληξε σε μία ανοιχτή διαδήλωση, τόσο ο Καζαντζάκης όσο και ο συνδιοργανωτής Δημήτριος Γλυνός διώχθηκαν δικαστικά, ωστόσο η δίκη τους τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.
Τον Απρίλιο, ο Kαζαντζάκης, ξαναβρέθηκε στη Ρωσία όπου ολοκλήρωσε ένα κινηματογραφικό σενάριο με θέμα τη Ρωσική Επανάσταση. Τον Μάιο του 1929 απομονώθηκε σε ένα αγρόκτημα της Τσεχοσλοβακίας όπου ολοκλήρωσε στα γαλλικά τα μυθιστορήματα Toda-Raba (μετονομασία του αρχικού τίτλου Moscou a crie) και Kapetan Elia.
Τα έργα αυτά, εντάσσονταν στην προσπάθεια του Καζαντζάκη να καταξιωθεί διεθνώς ως συγγραφέας. Η γαλλική έκδοση του μυθιστορήματος Toda-Raba κυκλοφόρησε με το ψευδώνυμο Νικολάι Καζάν. To 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε εκ νέου στην Αίγινα όπου ανέλαβε τη συγγραφή ενός Γαλλοελληνικού λεξικού.
Mετέφρασε ακόμα τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, έγραψε ένα μέρος των ωδών που αργότερα ενσωματώθηκαν στις Τερτσίνες (1960) ενώ αργότερα ταξίδεψε στην Iσπανία ξεκινώντας παράλληλα τη μετάφραση έργων Ισπανών ποιητών. Το 1935 πραγματοποίησε ταξίδι στην Ιαπωνία και την Κίνα εμπλουτίζοντας τα ταξιδιωτικά του κείμενα.
Το 1938 ολοκλήρωσε την Οδύσσεια, ένα επικό ποίημα στα πρότυπα της Οδύσσειας του Ομήρου, αποτελούμενο από συνολικά 33.333 στίχους και 24 ραψωδίες. Για το έργο αυτό, ο Καζαντζάκης εργαζόταν για δεκατρία χρόνια και πριν την τελική του μορφή, προηγήθηκαν οκτώ αναθεωρημένες γραφές.
Το ίδιο διάστημα, πλήθος κειμένων του δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες ή περιοδικά ενώ το μυθιστόρημά του Ο Βραχόκηπος εκδόθηκε στην Ολλανδία και τη Χιλή. Κατά την περίοδο της κατοχής, συνεργάστηκε με τον Ιωάννη Κακριδή για την μετάφραση της Ιλιάδας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, δραστηριοποιήθηκε έντονα στην ελληνική πολιτική ζωή.
Αποτέλεσε πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Εργατικής Κίνησης ενώ διετέλεσε και υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου της κυβέρνησης του Σοφούλη, από τις 26 Νοεμβρίου του 1945 έως τις 11 Ιανουαρίου του 1946. Παραιτήθηκε από το αξίωμα του μετά από την ένωση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων.
Το 1946, η Eταιρία Eλλήνων Λογοτεχνών πρότεινε τον Kαζαντζάκη μαζί με τον Σικελιανό για το Βραβείο Νόμπελ. Τον επόμενο χρόνο διορίστηκε στην UNESCO, αναλαμβάνοντας ως αποστολή, την προώθηση μεταφράσεων κλασικών λογοτεχνικών έργων, με απώτερο στόχο την γεφύρωση των διαφορετικών πολιτισμών.
Παραιτήθηκε τελικά το 1948, προκειμένου να αφοσιωθεί στο λογοτεχνικό του έργο. Για το σκοπό αυτό εγκαταστάθηκε στην Αντίμπ, όπου τα επόμενα χρόνια ακολούθησε μία ιδιαίτερα παραγωγική περίοδος κατά την οποία ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού του έργου, συμπεριλαμβανομένων των μυθιστορημάτων Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, Ο Αλέξης Ζορμπάς και ο Καπετάν Μιχάλης. Ο Καζαντζάκης έγραψε τον “Ζορμπά” το 1943, ο οποίος εκδόθηκε στη Σουηδία το Φλεβάρη του 1947 και τον Αύγουστο του ίδιου έτους στο Παρίσι.
Το 1952 προσβλήθηκε από μία μόλυνση στο μάτι, γεγονός που τον υποχρέωσε να νοσηλευτεί αρχικά στην Ολλανδία και αργότερα στο Παρίσι, ωστόσο τελικά έχασε την όρασή του από το δεξί μάτι. Ενώ ο Καζαντζάκης είχε επιστρέψει στην Αντίμπ, στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία επιχειρούσε τη δίωξη του. Κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος, με βάση αποσπάσματα του Kαπετάν Mιχάλη και ολόκληρου του Τελευταίου Πειρασμού (1953), ο οποίος δεν είχε ακόμα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα.
Ο ίδιος ο Καζαντζάκης, απαντώντας στις απειλές της εκκλησίας για τον αφορισμό του, έγραψε σε επιστολή του: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι πατέρες, σας δίνω κι εγώ μια ευχή: σας εύχομαι να ‘ναι η συνείδηση σας τόσο καθαρή, όσο είναι η δική μου και να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».
Τελικά η Εκκλησία της Ελλάδος δεν τόλμησε να προχωρήσει στον αφορισμό του Νίκου Καζαντζάκη, καθώς ήταν αντίθετος σε κάτι τέτοιο ο οικουμενικός πατριάρχης Αθηναγόρας. Ο Τελευταίος Πειρασμός καταγράφτηκε και στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, το καταργηθέν πλέον Index Librorum Prohibitorum.
Ο Καζαντζάκης απέστειλε τότε τηλεγράφημα στην Επιτροπή του Index με τη φράση του χριστιανού απολογητή Τερτυλλιανού «Ad tuum, Domine, tribunal apello», δηλαδή «στο Δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση». Στις αρχές του 1954, δημοσιεύτηκε στη Γαλλία το μυθιστόρημα Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, για το οποίο ο Καζαντζάκης βραβεύτηκε, καθώς ανακηρύχθηκε καλύτερο ξένο βιβλίο της χρονιάς. (Το 1947 εκδόθηκε ο “Ζορμπάς” στο Παρίσι, άσχετα αν πήρε το Α΄Βραβείο ξένου μυθιστορήματος το 1954).
Το 1955 ανέλαβε μαζί με τον Κακριδή την έκδοση της μετάφρασης της Ιλιάδας, με προσωπικά τους έξοδα ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε τελικά στην Ελλάδα ο Τελευταίος Πειρασμός.
Τον επόμενο χρόνο, τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης στη Βιέννη. Μετά από ένα δεύτερο ταξίδι στην Κίνα, προσκεκλημένος της κινεζικής κυβέρνησης, επέστρεψε με κλονισμένη την υγεία του και νοσηλεύτηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας και το Φράιμπουργκ (Fribourg im Brisgau) της Γερμανίας, όπου και πέθανε στις 26 Οκτωβρίου του 1957 σε ηλικία 74 ετών.
Η σορός του μεταφέρθηκε στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Η Ελένη Καζαντζάκη ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να παραμείνει η σορός στην Αθήνα, αλλά το αίτημά της δεν έγινε δεκτό. Έτσι, η σορός μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο. Η κηδεία έγινε μετά από μεγάλη λειτουργία στον Ναό του Αγίου Μηνά, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου και 17 ακόμη ιερέων.
Τη σορό του συνόδευσαν ο τότε υπουργός Παιδείας Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος και ο ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης. Στον τάφο του, χαράχθηκε η επιγραφή: Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβούμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΕΝΤΑΚΗΣ-σηνθέτης
ένας από τους πιο αναγνωρισμένους Έλληνες συνθέτες της νέας γενιάς. Η δουλειά του περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα μουσικών ιδιωμάτων, ενώ πρόσφατα συνεργάστηκε με άλλους καλλιτέχνες σε διάφορα πρότζεκτς πολυμέσων.
Έχει γράψει μουσική ορχηστρική, για όπερα, χορευτική, αλλά και για θέατρο. Ο Κουμεντάκης μετρά πάνω από 100 δουλειές οι οποίες έχουν παρουσιαστεί διεθνώς σε περισσότερα από 300 κοντσέρτα
Υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής του συνόλου Σκαλκώτας (1999-2001). Διετέλεσε επίσης διευθυντής μουσικής και δημιουργός της μουσικής σύνθεσης των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004.
