*Το Τσίπουρο: (Το πανηγύρι των Αμβυκούχων)*
*Μια παραδοσιακή απασχόληση που σβήνει…*
*Του Δημήτρη Βόγγολη**
Από μικρό παιδί θυμάμαι ότι ένα από τα σημαντικά γεγονότα που εξελίσσονταν
στην τοπική μας κοινωνία, στις αρχές του Σεπτεμβρίου ήταν ο τρύγος. Τότε,
οι εποχές και οι μήνες χαρακτηρίζονταν από τις εργασίες των αγροτών.
Σεπτέμβριος ή Τρυγητής λοιπόν ο μήνας.
Η κινητοποίηση του συνόλου των κατοίκων αναδείκνυε τον τρύγο, μια από τις
πιο δύσκολες γεωργικές εργασίες, που συχνά έπαιρνε τον χαρακτήρα
πανηγυριού, μια πανδαισία χαράς από τραγούδια, αλλά και συνεργατισμού ένας
θεσμός που πρωτο-εφαρμόστηκε στην Θεσσαλική πόλη Αμπελάκια, η μία
οικογένεια δέχονταν αφιλοκερδώς προς βοήθεια συγγενείς και φίλους, με τον
ίδιο τρόπο ο τρύγος συνεχίζονταν σε κάθε οικογένεια, εναλλάξ.
Τ αμπέλια του Αργυροπουλίου είναι συγκεντρωμένα σε μια περιοχή στις
πρόποδες του Ολύμπου που εκτείνεται από τις εκβολές του ποταμού Μάτι (στη
λίμνη όπου και το ιερό του Πλούτωνα) έως και τους καταρράκτες στις
Γεφυρούλες κοντά στον Μύλο και την νεροτριβή.
Ο τρύγος και η παραγωγή του κρασιού είναι μια πανάρχαια απασχόληση που οι
αρχαίοι Έλληνες ασχολήθηκαν με την οινοποιία τουλάχιστον από το 1700 π.Χ.
ειδικότερα στην περιοχή Τυρνάβου τιμώντας τον θεό Διόνυσο.
*Το πάτημα των σταφυλιών γίνεται αμέσως μετά την συλλογή*
Αφού πατηθούν τα σταφύλια, και μεταφερθεί ο μούστος στα βαρέλια για την
ζύμωσή του, τα στερεά που παρέμειναν στην κάδη μαζί με μέρος μούστου και
που είναι φλούδια, κουκούτσια, κοτσάνια και τα κατακάθια (οινολάσπη)
υφίστανται και αυτά την ίδια ζύμωση. Αυτό είναι το μίγμα που στη συνέχεια
μετά την ζύμωσή του θα αποσταχθεί σε χάλκινο άμβυκα για να μας δώσει στην
αρχή το πουράκι.
Στη συνέχεια μια δεύτερη απόσταξη κι αφού προστεθούν σπόροι γλυκάνισου αυτό
συνηθίζεται στον Τύρναβο, θα μας δώσει το τσίπουρο το πιο λαϊκό και
παραδοσιακό ποτό του χωριού και της χώρας μας.
Θ αναφερθούμε στην παραγωγή του τσίπουρου το οποίο είναι ένα ελληνικό
αλκοολούχο ποτό που παράγεται από απόσταξη των εναπομεινάντων στέμφυλων ή
τσάμπουρων κατά το λαϊκότερο μετά το τράβηγμα του μούστου.
Υπάρχουν αναφορές για παραγωγή τσίπουρου στο Άγιο Όρος από την αρχαιότητα
στην Κρήτη κάτι ανάλογο η τσικουδιά που είναι προϊόν μονής απόσταξης.
Το τσίπουρο ήταν από πάντα το ποτό της φτωχολογιάς, ήταν αυτό που έδινε
στον κουρασμένο αγρότη και εργάτη μια ανάσα και κουράγιο για να
ανταπεξέλθει στην καθημερινή μάχη για το μεροκάματο. Θυμάμαι την κ. Σοφία
να κερνά τον θείο Παναγιώτη και να της λέει μόλις έπινε το πρώτο: «*Σοφία
δεν ήρθα με ένα πόδι κέρνα ακόμα ένα*» αυτό έκανε το αίμα πιο ζεστό και πιο
γοργό και τα βάσανα πιο υποφερτά. Και ο μεζές; Λίγο τυρί και ντοματούλα από
τον κήπο.
Στους γάμους οι βλάμηδες είχαν το μπουκάλι (με το φιρφιρί στο στόμιό του)
στην κωλότσεπη και κερνούσαν τους χορευτές, οι βλάμηδες είχαν το βέτο στην
διαδικασία της προικός κάθονταν επάνω σε ένα μπαούλο με προικιά και αν δεν
του πλήρωναν ενδεικτικό αντίτιμο του περιεχομένου δεν μπορούσαν να το
φορτώσουν στα άλογα ή τα μουλάρια με την άλλη προίκα.
Σε κάθε πανηγύρι , το τσίπουρο και το ντόπιο κρασί είχαν την τιμητική τους.
Το ίδιο και στις γιορτές, οι οποίες τότε δεν είχαν τη σημερινή τυπικότητα,
διασκέδαζε ο κόσμος με απλότητα.
Όλοι με τα μαύρα σκούτινα ρούχα έβγαζαν τα παπούτσια στο χώλ και έμπαιναν
στο σαλόνι με τα τσουράπια. Πρώτα η νοικοκυρά σέρβιρε το απαραίτητο γλυκό
για το καλωσόρισμα, ακολουθούσε το τσίπουρο με τσουγκρίσματα και ευχές για
τον εορτάζοντα και συνέχιζαν με ντόπιο κρασί που ταίριαζε καλλίτερα με τα
καπνιστά λουκάνικα και την τηγανιά. Φαίνεται ότι οι βλάχοι γνώριζαν την
επίδραση του τσίπουρου ως δυνατού ποτού άρχιζαν μ αυτό και συνέχιζαν με το
ελαφρότερο το κρασί, (και όπως λένε οι Άγγλοι : *whiskey* *beer* *no* *fear*
*, **beer* *whiskey**very* *risky*). Μετά από κάποια ποτηράκια και πολλές
ιστορίες ακολουθούσε το Ομαδικό κυκλικό πολυφωνικό βλάχικο τραγούδι και ο
χορός.
Δεν νοούνταν νοικοκυριό χωρίς τσίπουρο και χωρίς κρασί. Κάποιοι μερακλήδες
όπως ο αδερφός Απόστολος και ο θείος Παναγιώτης χόρευαν με το ποτήρι στο
κεφάλι παραδοσιακά τραγούδια, ενώ ο παππούς Βασίλης και ο Ναούμ επιδέξια
να στρώνουν το πολυφωνικό βλάχικο τραγούδι! Πολλοί οι μερακλήδες στο χωριό!
Το καζάνι με τον λουλά από πάνω και το βαρέλι με τον χαλκοσωλήνα, τα οποία
κατόπιν ειδικής αδείας έπαιρνε ο καθένας στο σπίτι του ή κοντά σε σημείο
που διέθετε νερό έβγαζε το δικό του τσίπουρο.
Στη γειτονιά μας το στήναμε απέναντι από το σπίτι της Τέτα Γιάννας στο
τρίγωνο που τότε ήταν χέρσο.
Τα σκεύη και υλικά που χρειάζονταν ήταν:
• Το καζάνι απόσταξης που χωρούσε περίπου 65 -70 κιλά.
• Ο λουλάς και το βαρέλι με τον χαλκοσωλήνα.
• Άχυρο για να μην ‘’πιάσει’’ το καζάνι.
• Στάχτη αλεύρι και πίτυρα ζυμωμένα σε μια λεκανίτσα για την στεγανοποίηση
του καζανιού.
• Ξύλα για τη συντήρηση της φωτιάς.
• Γλυκάνισος.
• Ένα κουβά όπου θα έσταζε το προϊόν της απόσταξης (πουράκι).
• Μια τσαντήλα που σκέπαζε τον κουβά και εμπόδιζε την πτητικότητα.
• Το δοχείο συλλογής του αποστάγματος.
• Και φυσικά τα στέμφυλα τα οποία τα βγάζανε από τον κάδο και τα είχαν σε
δοχεία.
Πολλές φορές τους έπαιρνε φωτιά το καζάνι γιατί πλησίαζαν με το
γκαζοκάντηλο η τη λαμπάδα κοντά στον αποστακτήρα. Υπήρχε σειρά
προτεραιότητας και τηρούνταν επακριβώς, γιατί η άδεια όριζε ημέρα, ώρα
έναρξης και ώρα λήξης.
Ο επόμενος άρχιζε όταν τελείωνε ο προηγούμενος, πολλές φορές διαρκούσε
μέχρι τις πρωινές ώρες, κατά τα μεσάνυχτα άρχιζαν τα πιο γοητευτικά
μασλάτια…τα οποία εμείς οι μικροί ακούγαμε σαν παραμύθια.
Αναβιώστε και σεις οι νέοι σε κάποια γειτονιά κάτι αντίστοιχο.
Τα τελευταία χρόνια έγιναν κάποιες τροποποιήσεις και βελτιώσεις με τη
χρησιμοποίηση μεγαλύτερων καζανιών και υγραερίου. Αλλά τώρα που
απλοποιήθηκε η διαδικασία, έπαψε να προσελκύει το ενδιαφέρον των νέων και
οι τσιπουροπαραγωγοί είναι ελάχιστοι.
*Η ζωή στην επαρχία-Αργυροπούλι, Ελληνική γνώμη*
