Δεν έχουν τελικώς το δικαίωμα αρνησικυρίας – το γνωστό βέτο – η Ελλάδα και η Κύπρος. Το εκχώρησαν οι δύο ηγέτες, Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Χριστοδουλίδης, όχι από την κύρια είσοδο της διαβούλευσης και της εθνικής ευθύνης, αλλά «από την πίσω πόρτα», όπως έγινε και με τα μονομερή μέτρα στους μικτούς γάμους στην Κύπρο.
Στην περίπτωση του φιλόδοξου και ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως ευρωπαϊκού προγράμματος SAVE, που αφορά την ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας, το δικαίωμα βέτο έχει χαθεί. Και μάλιστα με τη σύμφωνη γνώμη Αθήνας και Λευκωσίας.
Η ψηφοφορία επί του προγράμματος έχει προγραμματιστεί για τις 27 Μαΐου 2025, με τις προπαρασκευαστικές αποφάσεις να έχουν ήδη ληφθεί από τους πρέσβεις στις 20 Μαΐου. Δεν πρόκειται για απλό θεσμικό τέχνασμα. Είναι μια νομική αλχημεία – αυτό που ο απλός πολίτης αποκαλεί απάτη. Αντί το πρόγραμμα να υπαχθεί στο άρθρο 31 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (που καλύπτει την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα και όπου ισχύει το δικαίωμα βέτο), υπήχθη στο άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – ένα άρθρο που αφορά έκτακτα μέτρα οικονομικής στήριξης, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία και όχι ομοφωνία.
Έτσι, δεν υπάρχει πλέον κανένα απολύτως δικαίωμα βέτο από πλευράς των κρατών-μελών. Με βάση το άρθρο 122, αρκεί η έγκριση του 55% των κρατών για να προχωρήσει η εφαρμογή. Αυτό που επιβεβαιώνει τη σοβαρότητα του κινδύνου είναι η κατάφωρη παραβίαση των όρων συμμετοχής τρίτων χωρών.
Στο άρθρο 17 των Συνθηκών προβλέπεται πως υποψήφιες προς ένταξη χώρες – όπως η Τουρκία – μπορούν να συμμετέχουν στα προγράμματα της Ένωσης, χωρίς να πληρούν αυστηρούς όρους αμυντικής συνεργασίας ή σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Μέχρι σήμερα, μας έλεγαν ότι η Τουρκία – ως τρίτο κράτος – θα έπρεπε να υπογράψει ειδική συμφωνία αμυντικής συνδρομής ώστε να συμμετέχει σε τέτοια προγράμματα.
Τώρα, με τη νέα νομική ερμηνεία, ως υποψήφια προς ένταξη χώρα, δεν υποχρεούται να υπογράψει καμία τέτοια ρήτρα. Επίσης, το άρθρο 16 προβλέπει ότι, για να υπάρξει διμερής συμφωνία μεταξύ ΕΕ και τρίτης χώρας (εν προκειμένω, της Τουρκίας), το εν λόγω κράτος θα πρέπει: – Να παρέχει ρητές εγγυήσεις ασφαλείας για τα μέλη της ΕΕ. – Να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο, τις αρχές της ΕΕ, τον Χάρτη του ΟΗΕ και τα ψηφίσματα των διεθνών οργανισμών. Είναι δυνατόν να πληροί η Τουρκία τέτοιες προϋποθέσεις, τη στιγμή που: – Κατέχει έδαφος κράτους-μέλους της ΕΕ, της Κυπριακής Δημοκρατίας, με στρατό κατοχής. – Απειλεί πολεμικά την Ελλάδα. – Αγνοεί αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου και τα Ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Κι όμως, όλα αυτά παρακάμπτονται χάρη στη νέα νομική βάση, χωρίς τη δυνατότητα ένστασης από την Ελλάδα και την Κύπρο. Ακόμη και αν θέσουμε βέτο, δεν προβλέπεται πλέον να ληφθεί υπόψη.
Η απόφαση δεν θα απαιτεί ομοφωνία. Έτσι, φτάσαμε στο εξής παράλογο και τραγικό: Απεμπολήσαμε το δικαίωμα του βέτο μόνοι μας και τώρα πρέπει να “παρακαλάμε” την Τουρκία ή να προσφύγουμε στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για να ακυρώσουμε συμφωνίες που μας απειλούν. Αυτή είναι η «επιτυχία» της σημερινής εξωτερικής πολιτικής Ελλάδας και Κύπρου.
Χάσαμε το μεγαλύτερο θεσμικό μας πλεονέκτημα – προσφέραμε στην Τουρκία τη δυνατότητα να συμμετέχει σε ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα. Υπάρχει και ηθικό ζήτημα πλέον. Είναι αδιανόητο για την Ελλάδα και την Κύπρο – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – να συναινούν, έστω και έμμεσα, στη χρηματοδότηση μιας χώρας που: – Κατέχει παράνομα έδαφος κράτους-μέλους. – Απειλεί ότι «θα έρθει βράδυ» να πάρει ελληνικά νησιά. – Ενδέχεται να χρησιμοποιήσει ευρωπαϊκά κονδύλια για να κατασκευάζει όπλα εναντίον μας. Η παράδοση του δικαιώματος βέτο δεν είναι λεπτομέρεια νομική. Είναι πράξη εθνικής υπονόμευσης. Και γι’ αυτό οφείλουμε να αντιδράσουμε ΤΩΡΑ. Όχι αύριο.
