Γράφει ο Κεφαλονίτης
Ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου, δήλωσε ότι ο στόχος της χώρας είναι να εξελιχτεί σε «Σουπερ-Σπάρτη».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Νετανιάχου αναφέρεται στην αρχαία Ελλάδα και στις σχέσεις των δυο λαών στην αρχαιότητα.
Βέβαια όποιος είναι γνώστης της ιστορίας ξέρει ότι στο απώτερο παρελθόν, προ Χριστού, στενή σχέση με την Ελλάδα θέλανε πάντα οι άρχουσες μορφωμένες τάξεις των Ιουδαίων (που τα κατάφεραν για 32 χρόνια κάνοντας την Ιουδαία Ελληνοπρεπή) ενώ ο απλός λαός δεν ήθελε ούτε να τους ξέρει. Γι’αυτό επαναστάτησε και τους εκδίωξε (Μακκαβαίοι, Χάνουκα).
Η ειρωνεία είναι ότι οι Ιουδαίοι για να διώξουν τους Έλληνες συμμάχησαν με τους Ρωμαίους, οι οποίοι Ρωμαίοι τελικά τους σκότωσαν και τους εκδίωξαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Ας εντρυφήσουμε λοιπόν στην αρχαία ιστορία των «Ελληνοεβραϊκών»!
Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και μετά τους πολέμους των διαδόχων η Ιουδαία περιήλθε στους Πτολεμαίους. Οι Εβραίοι διατήρησαν εσωτερική αυτοδιοίκηση υπό τον Αρχιερέα και το Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων, καταβάλλοντας φόρους στον Αιγύπτιο βασιλιά (Πτολεμαίο).
Στην Αλεξάνδρεια άνθησε ο ελληνοεβραϊκός πολιτισμός (με κορυφαίο δείγμα τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα). Η πλούσια και μορφωμένη ελιτ τάξη των εβραίων ήρθε σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό τον οποίον και αγκάλιασε. Μάλιστα, οι πιο μορφωμένοι εβραίοι θεώρησαν ότι εάν έπειθαν τους άλλους διαδόχους του Μέγα Αλέξανδρου και συγκεκριμένα τους Σελευκίδες που κατείχαν την Μικρά Ασία, να εκδιώξουν τους Πτολεμαίους, θα ζούσε το εβραϊκό έθνος πιο ελεύθερα και πιο ελληνικά.
Έτσι το 198 π.Χ. μετά τη μάχη του Πανίου, ο Αντίοχος Γ΄ ενέταξε την Ιουδαία στο κράτος των Σελευκιδών.
Από το 198 π.Χ μέχρι το 167 π.Χ, για 31 χρόνια εξελίχθηκε μια περίοδος σταδιακού αλλά όλο και εντονότερου εξελληνισμού, με πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές συνέπειες.
Δημιουργήθηκαν Ελληνιστικές πόλεις (Πτολεμαΐς-Άκκο, Γάζα, Δέκα Πόλεις/Δεκάπολις) που έφεραν νέες μορφές διοίκησης, οικονομίας και πολιτισμού.
Στην ιουδαϊκή κοινωνία αναπτύχθηκαν δύο ρεύματα:
Ένα φιλελληνικό/εξελληνιστικό, που επεδίωκε ενσωμάτωση στα νέα πρότυπα (γυμνάσια, ελληνική γλώσσα, ελληνικός πολιτισμός) με πρωτεργάτες όλη τη μορφωμένη ιουδαϊκή ελιτ και ένα παραδοσιακό/θρησκευτικό, που αντιδρούσε σε κάθε αλλοίωση της μωσαϊκής πίστης, ακολουθουμένου από την πλειοψηφία των Ραβίνων και των χαμηλότερων τάξεων.
Ιδρύονται ελληνικές πόλεις: Δέκαπολις (Σκυθόπολις, Γέρασα κ.ά.) που αποτελούν κέντρα ελληνικού τρόπου ζωής και εμπορίου.
Η Ελληνική γλώσσα καθιερώνεται ως διοικητική και εμπορική lingua franca.
Δημιουργούνται γυμνάσια, σύμβολο ελληνικής παιδείας και αθλητισμού όπου συγχρωτίζονται οι νεανικές ελιτ της Ιερουσαλήμ.
Πολλοί μορφωμένοι εβραίοι αφήνουν τα εβραϊκά ονόματα και παίρνουν ελληνικά ονόματα ενώ δίνουν και ελληνικά ονόματα στα παιδιά τους.
Δημιουργείται έτσι η «ελληνίζουσα» αριστοκρατία της Ιερουσαλήμ από πλούσιες ιουδαϊκές οικογένειες, ιδιαίτερα εκείνες που συναλλάσσονταν με ελληνιστικές πόλεις της Δεκάπολης.
Οι ελληνίζοντες αριστοκράτες συμμετείχαν σε ελληνικούς αθλητικούς αγώνες και έστελναν τα παιδιά τους σε γυμνάσια για ρητορική και στρατιωτική εκπαίδευση, ενώ υιοθετούσαν ελληνικά ονόματα (π.χ. Ιάσων, Μενέλαος, Άλκιμος).
Έτσι, δημιουργήθηκε ρήγμα μεταξύ των παραδοσιακών εβραϊκών «ασκητικών» ομάδων και των λεγόμενων «Ελληνιζόντων» φιλο-κοσμικών, από τις ανώτερες ιουδαϊκές τάξεις.
Ανάμεσα στο 198 π.Χ. (ένταξη της Ιουδαίας στο σελευκιδικό βασίλειο) και το 167 π.Χ. (έναρξη της εξέγερσης των Μακκαβαίων) υπήρξαν αρκετοί επιφανείς Εβραίοι που ενεργά υποστήριξαν ελληνικά έθιμα και θεσμούς.
Όπως ο μεγάλος Αρχιερέας με το ελληνικό όνομα Ιάσων (175–172 π.Χ.) ο οποίος πέτυχε την μετατροπή της Ιερουσαλήμ σε ελληνιστική πόλη με το όνομα Αντιόχεια και εισήγαγε πολίτευμα ελληνικού τύπου.
Ο ίδιος ίδρυσε γυμνάσιο και παλαίστρα κοντά στον Ναό, κέντρο αθλητισμού και ελληνικής παιδείας, ενώ προώθησε τη χρήση της ελληνικής γλώσσας σε διοικητικές υποθέσεις.
Ο διάδοχος του ο μεγάλος Αρχιερέας Μενέλαος (172–164 π.Χ.) στήριξε ακόμα πιο έντονα την ελληνιστική πολιτική και τον πολιτισμό.
Μάλιστα, κατηγορήθηκε από παραδοσιακούς Ιουδαίους ότι πούλησε ιερά σκεύη του Ναού για να καλύψει τα οικονομικά του χρέη προς τη σελευκιδική αυλή ενώ θεωρήθηκε από τους συγχρόνους του «προδότης» της ιουδαϊκής παράδοσης, και ενσάρκωση του «ελληνίζοντος» κατεστημένου.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η σύγκρουση των 2 ιουδαϊκών στρατοπέδων που κορυφώθηκε με τον Πόλεμο των Μακκαβαίων.
Όταν ξέσπασαν οι αναταραχές στην Ιερουσαλήμ (περ. 169–168 π.Χ.), ο Αντίοχος Δ’ απαγόρευσε σε όλους την περιτομή και την τήρηση του Σαββάτου, εγκατέστησε βωμό του Δία στον Ναό (το «βδέλυγμα της ερημώσεως») και έκανε υποχρεωτική τη θυσία σε ελληνικούς θεούς.
Αυτό είναι το σημείο που σηματοδοτεί την έναρξη της Επανάστασης των Μακκαβαίων.
Η εξέγερση παρουσιάζεται ως ιερός πόλεμος για τον Νόμο (Τορά): «Καλύτερα να πεθάνουμε παρά να παραβούμε τις πατρικές μας εντολές» (Α΄ Μακ. 2:50).
Οι εξεγερμένοι καταφέρονται κατά του εξαναγκαστικού εξελληνισμού της λατρείας Δία-Ολύμπιου και της υιοθέτησης εθίμων που θεωρούνταν ειδωλολατρικά (π.χ. γυμνή αθλητική αγώνες).Όροι όπως «άνομοι», «ασεβείς» και «προδότες» αποδίδονται στους ελληνίζοντες Ιουδαίους.
Η τριακονταετία 198–167 π.Χ. αποτελεί τη μεταβατική φάση από τον πολιτισμικό εξελληνισμό στον εξαναγκαστικό εξελληνισμό που επέφεραν τα διατάγματα του Αντιόχου Δ΄ Επιφανή (απαγόρευση περιτομής, θυσίες σε ελληνικούς θεούς, βεβήλωση Ναού και που πυροδότησαν την Επανάσταση των Μακκαβαίων (167–160 π.Χ.).
Ηγέτης των Μακκαβαίων, ο Ιερέας Ματταθίας που ξεκίνησε την εξέγερση, σκοτώνοντας τον απεσταλμένο του Αντιόχου. Μετά τον θάνατο του Ματταθία, την ηγεσία ανέλαβε ο γιος του Ιούδας Μακκαβαίος, που οργάνωσε αντάρτικο πόλεμο, κατανίκησε σελευκιδικές δυνάμεις και ανακαίνισε τον Ναό της Ιερουσαλήμ (164 π.Χ.) – γεγονός που γιορτάζεται στο εβραϊκό Χάνουκα.
Ουσιαστικά, η δυναστεία που προέκυψε από την Επανάσταση των Μακκαβαίων ονομάζεται Ασμοναίοι (Hasmonaeans). Στα ελληνικά κείμενα αναφέρονται συχνά ως «Μακκαβαίοι» λόγω του επαναστάτη Ιούδα Μακκαβαίου.
Το 142 π.Χ. χρονολογείται συχνά η αρχή του ανεξάρτητου εβραϊκού κράτους. Η Δυναστεία των Ασμοναίων κράτησε από το 134 έως το 37 π.Χ.). Οι Ασμοναίοι συνδύασαν ιερατική και βασιλική εξουσία, κάτι πρωτόγνωρο για τον Ιουδαϊσμό. Υπό την κυριαρχία τους η Ιουδαία γνώρισε επικράτηση του ιουδαϊκού Νόμου και απόρριψη του βίαιου εξελληνισμού. Η δυναστεία διατηρήθηκε τυπικά μέχρι το 37 π.Χ., οπότε ο Ηρώδης ο Μέγας (Ιδουμαίος αλλά φιλορωμαίος) έγινε «βασιλεύς Ιουδαίων», τερματίζοντας την ασμοναϊκή εξουσία.
Το 63 π.Χ.: Ο Πομπήιος κατέλαβε την Ιερουσαλήμ, καθιστώντας την Ιουδαία υποτελή στη Ρώμη.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός της διπλωματία των Μακκαβαίων με τη Ρώμη. Οι Μακκαβαίοι για να νικήσουν τους Έλληνες και να έχουν διεθνή αναγνώριση και στρατηγικό αντίβαρο στράφηκαν προς τη νέα ανερχόμενη δύναμη τη Ρωμη.
Στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ. η Ρώμη είχε ήδη κυριαρχήσει στην Ελλάδα (168 π.Χ. – μάχη της Πύδνας).
Έτσι ο Ιούδας Μακκαβαίος το 161 π.Χ. έστειλε πρεσβεία στη Ρώμη όπου υπεγράφη η πρώτη συνθήκη μεταξύ ιουδαίων και ρωμαίων που προέβλεπε ότι:
- Ρώμη και Ιουδαία θα είναι «φίλοι και σύμμαχοι».
- Αμοιβαία βοήθεια αν κάποιος τρίτος επιτεθεί και
- Ρήτρα να μην επιτρέπουν εχθρούς του ενός να διακινούν στρατεύματα μέσα από τα εδάφη του άλλου.
Οι Ρωμαίοι έστειλαν επιστολές σε ελληνιστικές πόλεις επιβεβαιώνοντας ότι οι Ιουδαίοι είναι «σύμμαχοι και φίλοι».
Η συμφωνία Ιουδαίων και Ρωμαίων βοήθησε στο να διωχθούν οι Έλληνες έθεσε, ωστόσο, το θεμέλιο για τη μελλοντική, σκληρή, ρωμαϊκή κυριαρχία, που έθεσε τέλος στην εβραϊκή ανεξαρτησία.
Η ειρωνεία είναι ότι η βαριά φορολογία των Ρωμαίων, οι θρησκευτικές προσβολές και η τοπική διαφθορά οδήγησαν στην Μεγάλη Εξέγερση των Ιουδαίων (66–73 μ.Χ.) με αποτέλεσμα ο στρατηγός Τίτος να καταλάβει την Ιερουσαλήμ, να καταστρέψει τον Δεύτερο Ναό και να σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες Ιουδαίους, και αργότερα η καταστολή νέας εξέγερσης από τον αυτοκράτορα Αδριανό με σε μαζικές σφαγές και εκδίωξη του πληθυσμού που οδήγησε στη μεγάλη διασπορά των Ιουδαίων σε Μεσοποταμία, Αίγυπτο και άλλες περιοχές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας
Η αρχική συμμαχία με τη Ρώμη που οι Μακκαβαίοι είδαν ως σωτηρία από τους Έλληνες μετατράπηκε αργότερα σε άμεση κατοχή και καταπίεση σκορπίζοντας τον εβραϊκό λαό σε όλη τη Μεσόγειο.
https://www.elora.gr/portal/synomosia/5779-souper-sparti-me-to-astro-tou-david
