Ο Μιχάλης (Μάικ) Λαζαρίδης είναι ένας ακόμα χαρισματικός Έλληνας της διασποράς που διαπρέπει στο εξωτερικό.
Αυτό που κάνει ξεχωριστή την περίπτωση του 47χρονου ομογενούς, είναι ότι αν και ήδη ξεχώρισε σαν επιχειρηματίας διεθνούς βεληνεκούς, είναι ο τομέας της επιστήμης όπου φαίνεται ότι θα κριθεί πρωτίστως η υστεροφημία του.
Ο Λαζαρίδης, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1961 και μετανάστευσε με την οικογένειά του στον Καναδά, όταν ήταν πέντε χρονών, ίδρυσε και συνδιευθύνει την εταιρία υψηλής τεχνολογίας Research in Motion (RIM), με έδρα στο Ουότερλου του Οντάριο, η οποία δημιούργησε και παράγει τις ασύρματες συσκευές κινητών τηλεφώνων “BlackBerry” Από την άλλη, το 1999 ίδρυσε το ανεξάρτητο -διεθνούς ήδη φήμης- καναδικό Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής Περίμετρος, το αποκαλούμενο και «θερμοκήπιο της νέας φυσικής», που εδρεύει επίσης στο Ουότερλου.
Το τελευταίο «κατόρθωμα» του Ινστιτούτου είναι ότι μόλις έπεισε το διασημότερο φυσικό του κόσμου, τον Στίβεν Χόκινγκ, να αναλάβει (παράλληλα με την εργασία του στο πανεπιστήμιο Κέμπριτζ), ως επισκέπτης καθηγητής, την Έδρα Διακεκριμένης Φυσικής στο Ινστιτούτο, ενώ έχει ήδη δώσει ανάλογη δυνατότητα σε αρκετούς άλλους γνωστούς επιστήμονες από όλο τον κόσμο.
Φανατικός του διαβάσματος από μικρό παιδί, ο Λαζαρίδης λέγεται ότι ήδη στα 12 χρόνια του κέρδισε το βραβείο της δημοτικής βιβλιοθήκης της πόλης Ουίνδσορ του Οντάριο, όπου ζούσε, επειδή είχε διαβάσει όλα τα επιστημονικά βιβλία της! Τώρα που μεγάλωσε, έχει βαλθεί να πραγματοποιήσει τα παιδικά του όνειρα, με την ίδρυση του Perimeter Institute for Theoretical Physics, κάνοντας μια αρχική δωρεά 100 εκατ. δολαρίων από την προσωπική του περιουσία.
Το καλοκαίρι έδωσε μια πρόσθετη δωρεά 50 εκατ. δολ., πέρα από άλλες ενισχύσεις δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στο γειτονικό πανεπιστήμιο του Ουότερλου, όπου και ο ίδιος φοίτησε ως ηλεκτρολόγος μηχανολόγος, αλλά το παράτησε λίγο πριν την απόκτηση του πτυχίου, για να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις.
Οι μαύρες τρύπες, η θεωρία των χορδών, οι κβαντικοί υπολογιστές, η κβαντική βαρύτητα και γενικότερα η κβαντομηχανική, ο χωροχρονος και η θεωρία της σχετικότητας (γενικής και ειδικής) είναι μερικά από τα αντικείμενα έρευνας του Ινστιτούτου, το οποίο χαρακτηρίσθηκε από το ?New Scientist? ως «πιθανώς το πιο φιλόδοξο διανοητικό πείραμα στη Γη». Η προσέλκυση του διασημότερου κοσμολόγου Σ.Χόκινγκ (που, όπως είπε, ενθουσιάστηκε από τη διπλή ερευνητική εστίαση της «Περιμέτρου» τόσο στην κβαντική θεωρία, όσο και στη βαρύτητα) ήταν τρομερό επίτευγμα για ένα Ινστιτούτο που ξεκίνησε το ερευνητικό του έργο μόλις το 2001 και δεν συνδέεται οργανικά με κάποιο διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο, αλλά βασίζεται αποκλειστικά στα δικά του επιτεύγματα.
Μεταξύ άλλων, το Ινστιτούτο -που απλώς συνεργάζεται με το πανεπιστήμιο του Ουότερλου- λειτουργεί κάθε χρόνο το Διεθνές Θερινό Σχολείο για Νέους Φυσικούς μαθητές γυμνασίου, ενώ παράλληλα διοργανώνει σειρά εκπαιδευτικών διαλέξεων, μουσικών εκδηλώσεων κ.α., με βασικό στόχο την ευρεία διάχυση της επιστημονικής γνώσης.
Το Ινστιτούτο αρχικά στεγάστηκε στο ιστορικό κτίριο του ταχυδρομείου της ήσυχης πόλης Ουότερλου, η οποία απέχει μιάμιση ώρα από το κοσμοπολίτικο Οντάριο, ώσπου το 2004 απέκτησε τις δικές του εντυπωσιακές εγκαταστάσεις, που βραβεύθηκαν το 2006 από τον κυβερνήτη του Μόντρεαλ για την αρχιτεκτονική τους πρωτοτυπία. Ένας αιρετικός διευθυντής σε ένα εκκεντρικό Ινστιτούτο
Το Ινστιτούτο διευθύνεται από το 50χρονο νοτιοαφρικανό θεωρητικό φυσικό και κοσμολόγο Νιλ Τούροκ, απόφοιτο του Imperial College του Λονδίνου, που έχει εργασθεί σε σεβαστά ιδρύματα όπως το Ινστιτούτο Fermilab και τα πανεπιστήμια Πρίνστον και Κέμπριτζ. «Είναι κάπως σουρεαλιστικό να βρίσκεις ένα μέρος σαν αυτό το Ινστιτούτο σε μια μικρή πόλη», δήλωσε στο New Scientist, το οποίο χαρακτήρισε «εκκεντρική» την απόφαση του Λαζαρίδη και τον τόπο που διάλεξε για έδρα του Ινστιτούτου, προσθέτοντας ότι «ποτέ από την εποχή που οι Μέδικοι προσέλαβαν το Γαλιλαίο, δεν έχει υπάρξει κάτι ανάλογο!».
Ο Τούροκ, μαζί με τον Πολ Στάινχαρντ του Πρίνστον, είναι οι δημιουργοί της θεωρίας του «εκπυρωτικού σύμπαντος», που χονδρικά αντιλαμβάνεται το αρχικό «Μπινγκ Μπανγκ» ως μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο «μεμβράνες» (δημιουργήματα της θεωρίας των χορδών) σε ένα χώρο ανώτερων διαστάσεων. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, η σύγκρουση αυτή συμβαίνει ξανά και ξανά, σε ένα αέναο συμπαντικό κύκλο (το σχετικό τους βιβλίο έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά ως «Το αέναο σύμπαν»).
Ο Τούροκ έγινε επίσης γνωστός από την ίδρυση στο Κέηπ Τάουν του Αφρικανικού Ινστιτούτου Μαθηματικών Επιστημών, λόγω της επιθυμίας του να δει τον επόμενο Αϊνστάιν να προέρχεται από την Αφρική. Ήσαν ακριβώς οι ριζοσπαστικές δραστηριότητες του Τούροκ στην Αφρική, καθώς και οι «αιρετικές» επιστημονικές του ιδέες, που τράβηξαν την προσοχή του Λαζαρίδη, όταν αναζητούσε νέο διευθυντή για το Ινστιτούτο. Ο Τούροκ γοητεύθηκε από την προοπτική να εργασθεί, όπως δήλωσε, έξω από το παραδοσιακό ακαδημαϊκό περιβάλλον, όπου η γραφειοκρατία συχνά στέκεται εμπόδιο στην πρόοδο της επιστήμης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τούροκ δεν διστάζει να προσελκύσει στο Ινστιτούτο νέους και πολλά υποσχόμενους φυσικούς από χώρες, που η διεθνής κοινότητα έχει στη «μαύρη λίστα», όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα.
. Ανάμεσα στους μόνιμους ερευνητές της «Περιμέτρου» είναι ο γνωστός φυσικός Λι Σμόλιν, συγγραφέας του ριζοσπαστικού βιβλίου «Το πρόβλημα με τη φυσική» (στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί τα βιβλία του «Θεωρία χορδών: Όλα ή τίποτε» και «Τρεις δρόμοι προς την κβαντική βαρύτητα»), καθώς και η ελληνίδα φυσικός Φωτεινή Μαρκοπούλου-Καλαμαρα.
Ένα καινοτόμο πνεύμα
Ο Λαζαρίδης ήταν ανέκαθεν καινοτόμο και τολμηρό πνεύμα. Η εταιρία του RIM, που ίδρυσε μαζί με άλλους δύο φίλους και συνεταίρους, ξεκίνησε με ένα δάνειο 15.000 δολ. από τους γονείς του, μια μικρή κρατική επιδότηση και τη στήριξη της Τζένεραλ Μότορς, για να γίνει σύντομα μια από τις μεγαλύτερες και πιο πετυχημένες καναδικές επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας – με αποκορύφωμα τη δημιουργία του κινητού “B.Berry”, που χρησιμοποιείται πλέον από εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο, κυρίως για ασφαλή ασύρματη πρόσβαση στα μηνύματα του εταιρικού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Στην πορεία, ο Λαζαρίδης , κατοχύρωσε δεκάδες ακόμα πατέντες για νέα προϊόντα και εφευρέσεις, με συνέπεια το πανεπιστήμιο του Ουότερλου να του απονείμει το 2000, τιμής ένεκεν, το διδακτορικό δίπλωμα μηχανολογίας, ενώ το 2006, σε αναγνώριση του έργου του, ανακηρύχθηκε αξιωματούχος του Τάγματος του Καναδά και μέλος του Τάγματος του Οντάριο. Μπορεί οι δωρεές αυτές να ήταν ένας από τους λόγους που το Πανεπιστήμιο του Οντάριο του απένειμε τον τίτλο του επίτιμου Διδάκτορα Μηχανολογίας και οδήγησαν στην εκλογή του σε θέση Πρυτάνεως το 2003, αλλά ο Λαζαρίδης κοιτάει μακριά.
Η βασική πεποίθηση του Λαζαρίδη ήταν ανέκαθεν ότι οι επενδύσεις στη βασική επιστημονική έρευνα σε πανεπιστημιακό επίπεδο είναι αυτές που κυρίως μπορούν να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη των οικονομιών στον 21ό αιώνα, μέσα από την πρακτική τους μετατροπή σε νέες καινοτομίες./ΑΠΕ
