ράφει η Νίνα Γκατζούλη
Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η λογοτεχνική ανάπτυξη οποιασδήποτε γλώσσας συνδέεται στενά και σχετίζεται με σημαντικά ιστορικά γεγονότα και επιρροές που έχει υποστεί ένα έθνος. Ο Tony Crowley, στο Proper English, παραθέτει τη θέση του Saussure για τη γλώσσα και την ιστορία: «ο αποικισμός, που είναι απλώς μια μορφή κατάκτησης, μεταφέρει μια γλώσσα σε νέα περιβάλλοντα και φέρνει αλλαγές στη γλώσσα». Ωστόσο, τo θέμα της ελληνικής γλώσσας από το 1453, τη χρονιά δηλαδή που η Κωνσταντινούπολη έπεσε στην οθωμανική κυριαρχία, μέχρι το έτος 1821, όταν απελευθερώθηκαν τμήματα της Ελλάδας, δεν ήταν απλή περίπτωση αποικισμού, ούτε προσωρινής κατάκτησης. Η Τουρκοκρατία μετατράπηκε σε υποτέλεια σχεδόν τετρακοσίων ετών. Ο ελληνικός λαός, κάτω από τη μακρόχρονη τουρκική υποταγή, πιέστηκε, διώχθηκε και βασανίστηκε. Κατά τη διάρκεια των τετρακοσίων αυτών ετών (και σε ορισμένες περιοχές πάνω από τετρακόσια χρόνια), περίπου είκοσι πέντε γενιές Ελλήνων κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανή τη μητρική τους γλώσσα και την ελληνική τους συνείδηση, παρά το γεγονός ότι αυτές έγιναν στόχος από τον κατακτητή.
Από τότε που οι Έλληνες άρχισαν να καταφτάνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια επιτυχημένη ομάδα τόσο στον εκπαιδευτικό όσο και στον οικονομικό τομέα. Ωστόσο, δεν έχουν καταφέρει να διαιωνίσουν τη γλώσσα της πατρίδας τους στα παιδιά τους. Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σήμερα η ελληνική ομογένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει πολιτιστικά και πνευματικά σταθερή σε σχέση με την ελληνική καταγωγή της. Οι Έλληνες της πρώτης γενιάς μιλάνε τη γλώσσα, κυρίως επειδή τα ελληνικά ήταν η γλώσσα που μιλούσαν οι μετανάστες γονείς τους στο σπίτι. Η δεύτερη γενιά μπορεί να κατανοήσει κάποιες πτυχές της ελληνικής γλώσσας και οι Έλληνες τρίτης και τώρα τέταρτης γενιάς μπορεί να έχουν κάποιους πολιτιστικούς ελληνικούς δεσμούς, κυρίως μέσω της Εκκλησίας. Αλλά μόνο λίγοι έχουν καταφέρει να μάθουν τη γλώσσα και την ιστορία της Ελλάδας. Υπήρξα εκπαιδευτικός σε διάφορα περιβάλλοντα και δίδαξα νέα ελληνικά στο Πανεπιστήμιο του New Hampshire. Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές στις τάξεις μου ήταν ελληνικής καταγωγής αλλά γενικά δεν μιλούσαν τη γλώσσα. Είμαι πεπεισμένη, ωστόσο, ότι πολλοί μαθητές ελληνικής καταγωγής διψούν για πιο στενούς γλωσσικούς και ιστορικούς δεσμούς με τη χώρα των προγόνων τους.
Θα ήταν μάταιο να προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε τι πήγε στραβά και γιατί μια τόσο μορφωμένη και εύπορη ομάδα δεν κατάφερε να ιδρύσει τα καλύτερα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Αμερική. Αντίθετα, θα πρέπει να εξαντλήσουμε τον χρόνο μας και να επικεντρωθούμε να δώσουμε λύσεις για το μέλλον σχετικά με το γλωσσικό ζήτημα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πρέπει να δημιουργηθεί μια αύρα σεβασμού για την ελληνική γλώσσα και το αμερικανικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να πειστεί για τη σημασία της ελληνικής γλώσσας στον αμερικανικό πολιτισμό. Άλλωστε, πάνω από το σαράντα τοις εκατό των αγγλικών λέξεων προέρχονται από τα ελληνικά. Οι μαθητές που μελετούν την ελληνική γλώσσα έχουν γενικά καλύτερες επιδόσεις στα SAT (εξετάσεις για είσοδο φοιτητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση) από εκείνους που δεν έχουν εκτεθεί στη γλώσσα. Η σπουδή της ελληνικής γλώσσας είναι η καλύτερη προϋπόθεση για επαγγελματική σταδιοδρομία στα νομικά, τις επιστήμες, την ιατρική, λογοτεχνία, τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Ως εκ τούτου, η ελληνική γλώσσα θα πρέπει να συμπεριληφθεί και να προσφέρεται στα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως ακριβώς τα ισπανικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά ή οποιεσδήποτε άλλες γλώσσες που διδάσκονται σήμερα.
Η ελληνική παιδεία που θα στελεχώνεται από εκπαιδευμένους και έμπειρους δασκάλους πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα στην ομογένεια. Αρχικά θα πρέπει να προσεγγιστούν οι καθηγητές ελληνικής καταγωγής που είναι ήδη αδειούχοι και διδάσκουν άλλα μαθήματα σε Γυμνάσια και Λύκεια και γνωρίζουν σε κάποιο βαθμό την ελληνική γλώσσα για να διδάξουν Εισαγωγικά Ελληνικά σε αυτά τα δημόσια σχολεία. Αυτοί οι καθηγητές μπορούν να παρακολουθήσουν περαιτέρω μαθήματα σε διάφορα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπου προσφέρεται η ελληνική γλώσσα, για να ενισχύσουν την ικανότητά τους να διδάσκουν την ελληνική γλώσσα. Στη Γερμανία και την Αυστραλία, τα ελληνικά διδάσκονται σε πολλά δημόσια σχολεία και το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας μοιράζεται τα έξοδα παροχής Ελλήνων εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Αυτή η πρακτική θα πρέπει επίσης να καθιερωθεί και στις ΗΠΑ.
Ο στόχος ελληνικής παιδείας έχει υλοποιηθεί με επιτυχία από την ελληνική ομογένεια σε πολλές χώρες. Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, πριν ο Νάσερ εκδιώξει τον ελληνικό πληθυσμό, η ελληνική γλώσσα άνθισε ακαδημαϊκά. Πολλοί λόγιοι, συγγραφείς και ποιητές, όπως ο Καβάφης, η Πηνελόπη Δέλτα και άλλοι, έγιναν διεθνώς γνωστοί για τα γραπτά τους στην ελληνική γλώσσα, παρόλο που έλαβαν τη μόρφωσή τους εκτός Ελλάδος. Ακόμη και ο Εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός, δεν γνώριζε άπταιστα ελληνικά, αφού στο πατρικό του σπίτι μιλούσαν τα ιταλικά. Σπούδασε αρχαία ελληνικά στην Ιταλία, όπου πήρε πτυχίο στη Νομική και κατέκτησε τη νεοελληνική γλώσσα όταν επέστρεψε στην Ελλάδα και του ζητήθηκε να γράψει ποίηση στην ελληνική γλώσσα.
Οι ενέργειές μας λοιπόν, ατομικά και συλλογικά, μέσω των οργανώσεών μας θα πρέπει να επικεντρωθούν στις προσπάθειες για ένταξη της ελληνικής γλώσσας στα αμερικανικά δημόσια σχολεία. Αρχικά, ο ρόλος της AHEPA ήταν να βοηθήσει τον Έλληνα μετανάστη να αφομοιωθεί στην αμερικανική ζωή. Σήμερα αυτός ο ρόλος δεν είναι απαραίτητος, αφού οι Έλληνες στην Αμερική είναι ενταγμένοι, εδραιωμένοι και μεγαλουργούν. Τώρα, η ΑΧΕΠΑ και οποιοσδήποτε άλλος ελληνικός οργανισμός θα πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια στο ευγενέστατο έργο του «εξελληνισμού» των παιδιών, των εγγονών κλπ των αρχικών μεταναστών και όσο το δυνατόν περισσότερων μη Ελλήνων. Μια τέτοια προσπάθεια θα δημιουργήσει πολλούς φιλέλληνες και ταυτόχρονα θα αποτρέψει την εξαφάνιση μιας σπουδαίας γλώσσας!
*Η Νίνα Γατζούλη είναι εκπαιδευτικός με εκτεταμένη εμπειρία σε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδα και τώρα έχει συνταξιοδοτηθεί. Δίδαξε Νεοελληνικά στο Πανεπιστήμιο του New Hampshire και οργάνωσε το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών. Δίδαξε Αγγλικά και Λατινικά σε επίπεδο γυμνασίου και Ελληνικά σε παιδιά ηλικίας δημοτικού στην κοινότητά της. Έχει μεταφράσει και συνεισφέρει αρκετά άρθρα στο HCS, και σχολείται με επαγγελματικούς, κοινοτικούς και αδελφικούς οργανισμούς. Έχει υπηρετήσει την Παμμακεδονική Έννωση ΗΠΑ, σε πολλά επίπεδα, και τώρα είναι η Συντονίστρια των Pan Macedonian Associations στο εξωτερικό. Επίσης είναι Αντιπρόεδρος του IHA
