31 Ιουλίου του 1920, ο Ίων Δραγούμης δολοφονήθηκε στην (σημερινή) οδό Βασιλίσσης Σοφίας (τότε Κηφισίας), σχεδόν απέναντι από το Χίλτον – όπου έχει ανεγερθεί αναμνηστική στήλη – από άνδρες της υπηρεσίας σωματοφυλακής του Βενιζέλου.
Ως ηθικοί αυτουργοί, διατάξαντες την εκτέλεση, κατηγορήθηκαν οι Παύλος Γύπαρης (διοικητής του παρακρατικού σώματος που συνέλαβε τον Δραγούμη – απών όμως κατά τη σύλληψη και την εκτέλεση), Εμμανουήλ Ρέπουλης (αντιπρόεδρος και επικεφαλής στο εσωτερικό της κυβερνήσεως του απουσιάζοντος στο εξωτερικό Ελευθερίου Βενιζέλου), Εμμανουήλ Μπενάκης (παλαιός υπουργός του Βενιζέλου, κατηγορηθείς, μετά θάνατον όμως, από τον ίδιον τον Γύπαρη στο δικαστήριο του 1935 ως διατάξας την εκτέλεση). Δεν προέκυψαν όμως επαρκείς αποδείξεις εις βάρος τους και αθωώθηκαν στη δίκη που έγινε το Νοέμβριο του 1922 υπό την επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά.
Επικεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο λοχίας Σαρτζέτης. Λέγεται ότι, ο Ίων Δραγούμης συνελήφθη πηγαίνοντας στο γραφείου του περιοδικού «Πολιτική Επιθεώρηση», που εξέδιδε τότε, για να γράψει άρθρο που να καταγγέλλει την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου.
Ο ίδιος ο Βενιζέλος, στο Παρίσι, όταν του ανήγγειλαν τη δολοφονία του Δραγούμη αναφώνησε συγκλονισμένος: «Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!»
Η εφημερίδα «Σκριπ», επικαλούμενη την κατάθεση ενός Ρώσου στρατιωτικού που ήταν αυτόπτης μάρτυς, υποστήριξε ότι ο Δραγούμης ήταν άοπλος και έπεσε νεκρός από τους πυροβολισμούς του αποσπάσματος
Με το πέρασμα των χρόνων η ιστορία των «Γυπαραίων», των Δημοκρατικών Ταγμάτων των απαρτιζομένων, κυρίως, από συμπατριώτες του και συμπολεμιστές του Βενιζέλου, πήρε διαστάσεις που ξέφευγαν κατά πολύ από τα όρια της αλήθειας.
Σε αυτές τις ομάδες οπλοφόρων, πολλές ιστορικές αναφορές χρεώνουν πράξεις αντιποίνων και εγκλημάτων με αποκορύφωμα την εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη.
Ο Ιων Δραγούμης έχει λάβει τη μορφή μάρτυρα, εξαιτίας της εκτέλεσης του, που χρεώθηκε στους «Γυπαραίους». Ο Δραγούμης φαίνεται ότι έπεσε θύμα του Διχασμού.
Τα καυστικά άρθρα του και γενικότερα ο λόγος του, που επηρέαζε βαθύτατα τους αντιβενιζελικούς σε συνθήκες έξαρσης των πολιτικών παθών, συντέλεσαν στην στοχοποιήση του.
Είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι η συγκρότηση των Δημοκρατικών Ταγμάτων υπήρξε το αντιστάθμισμα στους επιστράτους του Ιωάννη Μεταξά.
Σε απόσπασμα από το ημερολόγιό του, ο Ίων Δραγούμης, στις 2 Νοεμβρίου του 1919, διαβλέπει προφητικά τον θάνατό του και περιγράφει τον ίδιο θαμμένο κάτω από τη γη: «Το παράπονο του πεθαμένου. Στη γη είμαι και με τρώει το σκουλήκι.
Ποιος με θυμάται; Μνημόσυνα μου κάνουν στις 40 μέρες και έπειτα για το χρόνο και έπειτα για δυο-τρία χρόνια ακόμη, στον τάφο μου που μου ρίχνουν λουλούδια. Αραιά και πού κανένας φίλος ή συγγενής ή φίλη μού ρίχνουν από κανένα λουλούδι στο μνήμα, ή νοερώς σύντομα στιγμιαία ακόμα. Κυκλάμινο αποσκιερό φύτρωσε μια μέρα ανθρώπινη στο μνήμα μου κοντά και το στόλισε, άθελά του, και αυτό».
ΤΟ σήμερα ο Ιων Δραγούμης είναι πιο προφητικός είμαστε μέτριοι, ψόφιοι, κακομοιριασμένοι, κοιμισμένοι και μέτριοι, μέτριοι με την μεταπολίτευση.
ΤΟ σήμερα ο Ιων Δραγούμης θα λέγε για Να είμαστε δυνατοί. Πρέπει να κινητοποιηθούν οι Έλληνες που δεν φέρουν την ελληνικότητά τους σαν βάρος ή ατυχία, που θα θέσουν στόχους μεγάλους και τολμηρούς»..
