Το Χρονικό του εκκλησιαστικού οργάνου. Πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, δύο ήταν τα πιο πολύπλοκα μηχανήματα που υπήρχαν. Το ρολόι, που αποτελείται απο λεπτεπίλεπτους μηχανισμούς και το εκκλησιαστικό όργανο, που όταν κατασκευάζεται σε μεγάλα μεγέθη, αποτελεί κυριολεκτικά ένα πολύπλοκο μηχανισμό, ακόμη και στις ημέρες μας. Η Ιστορία ανάγει τη γέννησή του στα αρχαία χρόνια. Το 246 π.Χ. Ο Κτησίβιος, ένας Έλληνας κουρέας και μηχανικός από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, κατασκεύασε ένα μουσικό όργανο αρκετά πρωτότυπο και ογκώδες για τα δεδομένα της εποχής εκείνης.
Το όργανο αυτό ήταν μία σειρά από σωλήνες σε διαφορετικά μήκη, που ηχούσαν με αέρα, όταν ο χειριστής του οργάνου άνοιγε με πλήκτρα τις βαλβίδες κάτω από τις βάσεις των αυλών. Ο αέρας παρεχόταν στο όργανο αυτό, συμπιεσμένος, με τη βοήθεια μιας υδραυλικής αντλίας που βρισκόταν στη βάση του.
Το μουσικό όργανο αυτό το ονόμασε Ύδραυλο ή Ύδραυλι.
Η αρχή λειτουργίας του Υδραύλου του Κτησίβιου Ο Ύδραυλος απέκτησε μια μεγάλη ιστορία και εξελίχθηκε πάρα πολύ, ίσως, όσο κανένα άλλο μουσικό όργανο. Κι αυτό γιατί από τις ημέρες εκείνες μέχρι σήμερα, το όργανο αυτό πέρασε από τα χέρια πολλών τεχνικών, μουσικών, κατασκευαστών που του πρόσθεσαν πάρα πολλά εξαρτήματα και βελτίωσαν όλο του το χαρακτήρα, είτε τεχνικά, είτε μουσικά.
Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η υδραυλική πίεση, που εξασφάλιζε την παροχή αέρα στο όργανο, αντικαταστάθηκε από φυσερά. Το πότε ακριβώς έγινε αυτή η μετατροπή δεν είναι γνωστό, αλλά φαίνεται ότι εξυπηρέτησε πάρα πολύ στην παροχή του αέρα και γι’ αυτό η υδραυλική πίεση εγκαταλείφθηκε πλέον οριστικά. Από τότε, πλήθος μηχανισμών έκαναν την εμφάνισή τους και σε άλλα σημεία στο όργανο, όπως είναι η βελτίωση των πλήκτρων, η προσθήκη περισσοτέρων αυλών, η προσθήκη πληκτρολογίων, ποδοπλήκτρων και γενικώς υπήρχε πάντα η τάση της αύξησης του όγκου του, φτάνοντας πια, στο μεγάλο όργανο που γνωρίζουμε στις μέρες μας.
Στα πρώτα χρόνια της μετά Χριστόν Ιστορίας, υπάρχουν αρκετά κενά για το όργανο αυτό. Από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα που υπάρχουν ή εικονογραφίες της Βυζαντινής περιόδου, γνωρίζουμε ότι το όργανο αυτό παιζόταν σε γιορτές και τελετές. Δεν υπάρχει καμμία ιστορική πηγή που να αποδεικνύει τη χρήση του μέσα στους χριστιανικούς ναούς του Βυζαντίου, αλλά επίσης και καμμία πηγή που να την αποκλείει.
Εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι υπήρχε εγκατεστημένο σε δύο ναούς του Βυζαντίου: την Αγία Σοφία και τους Αγίους Αποστόλους, Ωστόσο η χρήση του μπορεί να ήταν διαφορετική από αυτό που είναι σήμερα, ή ίσως και η ίδια. Στο Παλάτιο υπήρχαν εγκατεστημένα τέσσερα τέτοια όργανα, δύο χρυσά για την αυτοκρατορική οικογένεια και δύο ασημένια για τους δύο δήμους της Κωνσταντινούπολης, τους Γαλάζιους και τους Πράσινους.
Το όργανο αυτό επίσης χρησιμοποιόταν κατά κόρον στον Ιππόδρομο σε διάφορες τελετές και γιορτές. Το μέγεθος του οργάνου αυτού δεν έχει καμμία σχέση με αυτό που εμείς γνωρίζουμε σήμερα και πολύ πιθανόν ούτε καν και με τον ήχο που ξέρουμε σήμερα. Ήταν αρκετά πιο μικρό σε διαστάσεις αλλά εκείνο που είναι πολύ πιθανό, είναι ότι λειτουργούσε με φυσερό και όχι με υδραυλική αντλία.
Πριν από το Βυζάντιο χρησιμοποιήθηκε επίσης και σε διάφορες ρωμαϊκές γιορτές και μάλιστα και σε τελετές άσεμνου περιεχομένου. Εκείνο που ίσως προξενήσει εντύπωση, είναι το γεγονός ότι το όργανο αυτό χρησιμοποιήθηκε και σε Αραβικές χώρες όταν ήδη είχε εφαρμοστεί σε αυτό η παροχή αέρα με φυσερό. Αν και στις μέρες μας, το εκκλησιαστικό (πλέον) όργανο είναι ένα όργανο που απαιτείται κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας της Ρωμαιοκαθολικής και της Διαμαρτυρόμενης Εκκλησίας, φαίνεται ότι πέρασε από ένα μεγάλο στάδιο προσαρμογής ακόμη και σε αυτούς τους χώρους.
Ωστόσο κατάφερε να καθιερωθεί και να γίνει απαραίτητο στις Λειτουργίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Κάποιες ιστορικές πηγές του 10ου αιώνα μας αναφέρουν απλά την παρουσία τέτοιων οργάνων σε κάποιους ναούς, χωρίς να φανερώνουν καθαρά το σκοπό ύπαρξής τους μέσα σε αυτούς τους χώρους.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία φάνηκε πιο αυστηρή απέναντι στο όργανο αυτό, το οποίο ουσιαστικά έχει ξεκινήσει από την Ελλάδα και υπήρχε μέσα στους χώρους της, και απαγόρευσε τη χρήση οποιουδήποτε μουσικού οργάνου μέσα στους ναούς. Αυτό όμως στις μέρες μας δεν αποτελεί εμπόδιο για τη χρήση ηλεκτρονικών, έστω, οργάνων σε Ορθόδοξους Ναούς του εξωτερικού αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις και στην Ελλάδα.
Στη σύγχρονη εποχή το εκκλησιαστικό όργανο δεν υπάρχει μόνο σε εκκλησιαστικούς χώρους, αλλά βρίσκεται τοποθετημένο και σε αίθουσες συναυλιών όπως επίσης και σε μεγάλα εμπορικά κέντρα στο εξωτερικό, ή ακόμη σε πανεπιστήμια και σε πνευματικά ιδρύματα. Σε ένα από αυτά τα εμπορικά κέντρα ηχεί στις μέρες μας το μεγαλύτερο εκκλησιαστικό όργανο που υπάρχει στην υφήλιο.
Το Wanamaker Store στην Πενσυλβάνια στις Ηνωμένες Πολιτείες φιλοξενεί ένα όργανο που διαθέτει 6 πληκτρολόγια για χέρια, 1 πληκτρολόγιο για πόδια, 466 συστοιχίες αυλών που ελέγχονται από 416 στοπς και ελέγχουν στο σύνολό τους 28765 αυλούς. Η κατασκευή του οργάνου αυτού ξεκίνησε το 1911. ενώ η τελευταία συντήρησή του πραγματοποιήθηκε το 1990. Ένα ακόμη μεγαλύτερο όργανο, υπάρχει στο Auditorium στο Convention Hall του Ατλάντικ Σίτυ το οποίο άρχισε να κατασκευάζεται το 1929 και ολοκληρώθηκε το 1932 από την εταιρεία κατασκευής εκκλησιαστικών οργάνων Midmer-Losh και μετά από 12 χρόνια λόγω μιας μεγάλης καταιγίδας καταστράφηκε ένα μεγάλο τμήμα του.
Αυτή τη στιγμή ηχεί περίπου το ένα τρίτο του δυναμικού των αυλών του, ενώ γίνονται μεγάλες προσπάθειες για την πλήρη ανακατασκευή του. Η κονσόλα του εκκλησιαστικού οργάνου Midmer-Losh στο Atlantic City στην Αμερική
πηγή;classicalmusic/Χρήστος Παρασκευόπουλος , οργανίστας
