Ο δημοσιογράφος Νίκος Βάνης ρίχνει φως στο θέμα της Κύπρου Ενας από τους βασικούς πρωταγωνιστές του σύγχρονου κυπριακού δράματος, ο στρατηγός Γεώργιος Καρούσος, αποκαλύπτει για πρώτη φορά άγνωστες πτυχές από τις μοιραίες εσωτερικές διαμάχες ανάμεσα στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στον στρατηγό Γρίβα. Αφορμή στάθηκε η αποκάλυψη του για τις πληροφορίες που είχε η CIA το 1975 για υποτιθέμενο σχέδιο δολοφονίας του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ από την οργάνωση ΕΟΚΑ Β’.
Ο στρατηγός Καρούσος χαρακτήρισε με επιστολή του προς αβάσιμους τους ισχυρισμούς της αμερικανικής υπηρεσίας. Ο ίδιος είχε άλλωστε αναλάβει την αρχηγία της ΕΟΚΑ Β’ μετά τον θάνατο του Γρίβα στις αρχές του 1974 και γνώριζε καλά πρόσωπα και πράγματα στον χώρο των οπαδών του στρατηγού.
Ακολούθησε μια επιστολή του επί σειρά ετών εξ απορρήτων του Μακαρίου Πάτροκλου Σταύρου με την οποία κατηγορούσε τον Καρούσο και την ΕΟΚΑ Β’ για τον ρόλο που έπαιξαν στα γεγονότα που οδήγησαν στην τουρκική εισβολή το 1974.
Η αντιπαράθεση Καρούσου-Σταύρου αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία να φωτισθούν επιτέλους τα σκοτεινά παρασκήνια του Κυπριακού. Πρόκειται στην ουσία για μια σκιαμαχία δύο ιστορικών ηγετών, του Μακαρίου και του Γρίβα, μέσω δύο επιζώντων στενών συνεργατών τους.
«Εντυπωσιακό ηγέτη αλλά όχι ουσιαστικό» χαρακτηρίζει τον Μακάριο ο στρατηγός Καρούσος και προσθέτει ότι «ο καλός ηγέτης θυσιάζεται για τον λαό του ενώ αυτός θυσίασε τον λαό του».
Η μαρτυρία του διαδόχου του Γρίβα έχει σημασία γιατί αποτελεί και μια αυτοκριτική για τον ρόλο της ΕΟΚΑ Β’. Ο Καρούσος εξηγεί τις προσπάθειες που έκανε να αποτρέψει την ανοικτή σύγκρουση Γρίβα-Μακαρίου και γράφει ότι του κόστισε η αποτυχία του να «συγκρατήσει φοβερές δυνάμεις που έσπρωχναν στον γκρεμό».
Ο στρατηγός ρίχνει όμως το γάντι της ιστορικής αντιπαράθεσης στον «αντίπαλό» του κ. Σταύρου με μια χαρακτηριστική φράση: «Δεν δήλωσα ποτέ αθώος και δέχθηκα το ποσοστό ευθύνης που μου καταλογίζουν. Πρέπει όμως να ξέρει ο κ. Π. Σταύρου ότι στη μεγάλη ουρά των κατηγορουμένων είμαι πιο πίσω από τον ίδιο».καταχώρηση των απόψεών μου για την έκθεση της CIA στην οποία αναφερόταν η ανταπόκριση του κ. δεν δικαιολογεί το οξύ γραπτό του κ. Π. Σταύρου. Μια αντιπαράθεση των κειμένων το βεβαιώνει. Η επιστολή του αποτελεί ανεμπέδωτη επίθεση κατά αγωνιστών και είναι δείγμα σπουδής, ακοσμίας και εμπάθειας.
Από την ώρα που ο Μακάριος αρνείτο να γίνει η διπλή ένωση και τα υπόλοιπα, έπρεπε να φύγει από τη μέση και έπρεπε να δοθεί η δυνατότητα μίας ανώδυνης μικρής έκτασης πολεμικής σύρραξης στην Κύπρο, για να δικαιολογηθεί η επέμβαση της Τουρκίας και η κατάληψη των εδαφών. «Αυτό έχει δύο διαστάσεις», εξηγεί ο κ. Σιζόπουλος. «Η μία διάσταση ήταν ότι έπρεπε να αποχωρήσει η ελληνική Μεραρχία από την Κύπρο. Η παρουσία της στην Κύπρο εξυπάκουε ότι εάν η Τουρκία επιχειρούσε απόβαση στην Κύπρο και είχε ισχυρό αντίπαλο, αν η απόβαση αποτύγχανε, η Ελλάδα θα ήταν νικήτρια και η Τουρκία χαμένη. Εάν η απόβαση επιτύγχανε τότε η Τουρκία θα ήταν η νικήτρια και η Ελλάδα χαμένη. Η παρουσία μιας μεραρχίας με πιθανή αποβατική ενέργεια της Τουρκίας συνιστούσε ελληνοτουρκικό πόλεμο, άρα έπρεπε να φύγει, άρα η αποβατική ενέργεια να ήταν θέμα τουρκοκυπριακό και όχι ελληνοτουρκικό. Γι’ αυτό σκηνοθετήθηκε η κρίση της Κοφίνου. Να φύγει η Μεραρχία, να αποδυναμωθεί η Κύπρος και να αποφευχθεί εμπλοκή της Ελλάδας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν αναγνωριστεί οι Ελλαδίτες θύματα της εισβολής, ως θύματα πολέμου». Η δεύτερη διάσταση του θέματος, όπως εξηγεί, ήταν ότι για να νομιμοποιηθεί η εισβολή της Τουρκίας, έπρεπε να υπάρχει νόμιμη δικαιολογία. Η απλή δολοφονία του Μακαρίου από μόνη της, δεν συνιστούσε νόμιμη πρόκληση προς την Τουρκία. Έπρεπε να υπάρξει πραξικοπηματική ανατροπή. Γι’ αυτό υπήρξε το πραξικόπημα και όχι η δολοφονία του Μακαρίου. «Μπορεί να συνδυάζονταν τα δύο, όπως σχεδιαζόταν το 1970 με την απόπειρα εναντίον του ελικοπτέρου του. Να γινόταν δολοφονία και να γινόταν και επέμβαση του στρατού για κατάληψη της εξουσίας. Γι’ αυτό και δεν δοκίμασαν να σκοτώσουν τον Μακάριο στις 15 Ιουλίου όταν ερχόταν από το Τρόοδος και περνούσε έξω από το στρατόπεδο των τεθωρακισμένων στην Κοκκινοτριμμιθιά, αλλά τον άφησαν να φτάσει στο Προεδρικό. Ήταν για να δοθεί η ευκαιρία στην Τουρκία, να εφαρμόσει «νόμιμα» πλέον το σχετικό άρθρο της συνθήκης», αναφέρει. «Αυτό», επισημαίνει, «προκύπτει και από ένα σημαντικό στοιχείο. Στις συνομιλίες του Λονδίνου στο Lancaster House το 1959, στα πρακτικά της 18ης Φεβρουαρίου, υπάρχει μία παράγραφος που αφορά διάλογο των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, Αβέρωφ- Ζουρλού αντίστοιχα. Όπου ο Ζουρλού ενημερώνει τον Αβέρωφ ότι ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία επιθυμεί να έχει επεμβατικά δικαιώματα στην Κύπρο δεν είναι για να τα ασκήσει για ασήμαντο λόγο. Αλλά σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει σε ένα πραξικόπημα στην Κύπρο, η Τουρκία να μην έχει το νόμιμο δικαίωμα της επέμβασης; Άρα στην ουσία και στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όσοι ασχολούνταν με το Κυπριακό, θα έπρεπε να γνώριζαν ότι οποιαδήποτε πραξικοπηματική ανατροπή εκλελεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας όποιος και να ήταν αυτός, στην ουσία σήμαινε νομιμοποίηση τουρκικής επέμβασης στην Κύπρο».
