Αναμφισβήτητα η πόλη η οποία καλλιέργησε όσο καμία άλλη το καταδρομικό πνεύμα ήταν η αρχαία Σπάρτη, η πόλη με την πλέον σκληρή στρατιωτική αγωγή αλλά και πολεμική δόξα. Ο Σπαρτιάτης από πολύ μικρός εμβαπτιζόταν στην πολεμική τέχνη, στη σκληραγωγία, στην πειθαρχία και την λιτότητα. Από την ηλικία των επτά ετών ξεκινούσε η σωματική και η στρατιωτική εκπαίδευση των νέων της Σπάρτης.
Σε ηλικία 18 ετών ο έφηβος νέος ονομαζόταν «είρην» δηλαδή ενήλικος άνδρας και πολίτης. Η σκληρή και επίπονη εκπαίδευση του συνεχιζόταν ως την ηλικία των 19 ετών, που υπηρετούσε ως «πρωτείρας» δηλαδή ως αρχηγός μια ίλης.
Το τελικό όμως και πλέον σκληρό τμήμα της εκπαίδευσης ήταν τα «κρυπτεία», δηλαδή η συμμετοχή σε ομάδες εξόντωσης επικίνδυνων ειλώτων για εκφοβισμό των υπολοίπων και αποτροπή εξέγερσης.
Τα κρυπτεία ήσαν μια κατ’ εξοχήν εκπαίδευση επίλεκτων καταδρομέων, που περιελάμβανε ανταρτοπόλεμο, χειμερινή διαβίωση, ορεινό αγώνα, μακρινές πορείες, διαβίωση στην ύπαιθρο, νυκτερινές επιθέσεις, απόκρυψη, κάλυψη, αιφνιδιασμό, δοκιμασία στην έλλειψη ύπνου και τροφής, και συνολικά μάχη επιβίωσης υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες.
Οι νεαροί Σπαρτιάτες εντάσσονταν σε μυστικές ομάδες και οργάνωναν νυκτερινές περιπολίες στην ύπαιθρο.
Κατά την διάρκεια της ημέρας εκρύβοντο στα δάση, σε σπηλιές, ακόμη και σε ορύγματα του εδάφους. Ήσαν οπλισμένοι μόνο με ένα ξιφίδιο, και σκότωναν τους είλωτες που θεωρούνταν επικίνδυνοι για υποκίνηση εξέγερσης.
Τα κρυπτεία δεν ήταν μόνο ένα μέσον για την ασφάλεια της σπαρτιατικής πολιτείας, αλλά και μια διαδικασία «μύησης» θα λέγαμε των νεαρών πολεμιστών στη φυσική εξόντωση του εχθρού. Αλλά και σε περιόδους ειρήνης οι νέοι των ομάδων αυτών ήσαν υπεύθυνοι για τη συλλογή πληροφοριών και τη μυστική παρακολούθηση των ειλώτων.
Ο στρατός των Λακεδαιμονίων, περιελάμβανε τους Προσκόπους, οι οποίοι ήταν τμήμα που ανελάμβανε τις πλέον δύσκολες και επικίνδυνες αποστολές.
Για το λόγο αυτό χαρακτηρίζονται ως οι καταδρομείς των Λακεδαιμονίων. Το ρόλο των Προσκόπων είχαν αναλάβει οι Σκιρίτες (από την περιοχή της ορεινής Λακωνίας κοντά στην Αρκαδία που μέχρι σήμερα ονομάζεται Σκιρίτιδα). Στην διάρκεια μιας εκστρατευτικής πορείας προηγούνταν όλου του στρατού, έχοντας τον ρόλο του ανιχνευτή.
Στην μάχη οι Σκιρίτες παρατάσσονταν δίπλα στους τριακοσίους του βασιλέως. Η δύναμη τους ήταν περίπου εξακόσιοι άνδρες οι οποίοι αναλάμβαναν τις πιο τολμηρές επιχειρήσεις, ενώ καταλάμβαναν και το δυσκολότερο σημείο στην παράταξη της μάχης.
Επίσης υπήρχε ειδικό τμήμα ανιχνευτών εδάφους, ενσωματωμένο στο ιππικό με σκοπό την παρακολούθηση του εχθρού και την ενημέρωση του επιτελείου των στρατηγών.
Άλλο ένα επίλεκτο τμήμα των Λακεδαιμονίων ήταν οι ονομαστοί Έκδρομοι, τους οποίους θα παραλληλίζαμε με τους συγχρόνους ακροβολιστές. Εξέρχονταν της τάξεως της φάλαγγας, εξορμούσαν και καταδίωκαν τους πελταστές προκαλώντας τρόμο και σύγχυση στο αντίπαλο στράτευμα. Ο οπλισμός τους ήταν ελαφρύς, κράνος, ασπίδα και δόρυ.
Ήσαν ευκίνητοι, ταχείς και ακούραστοι και κάλλιστα μπορούμε να τους αποδώσουμε τον χαρακτήρα των καταδρομέων.
Το σώμα αυτό αντιμετώπισε με επιτυχία τους πελταστές του Ιφικράτους, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως την τακτική των Εκδρόμων εφήρμοσε και ο στρατός των Αθηναίων. Αξίζει ακόμη να αναφέρουμε ότι στη μάχη των Θερμοπυλών περιγράφεται η πρώτη γνωστή στην παγκόσμιο ιστορία, αμφίβια καταδρομική επιχείρηση. Κατά την διάρκεια της νύκτας ο Λεωνίδας οργανώνει καταδρομική ενέργεια(όπως έμαθαν στα Κρυπτεία) με σκοπό την απαγωγή του Ξέρξη.
Οι τολμηροί Σπαρτιάτες εκολύμβησαν υποθαλασσίως, εισήλθαν στο στρατόπεδο των Περσών, όπου διασκόρπισαν τον θάνατο. Ο Ξέρξης κατά τύχη εσώθη, καθώς δεν βρισκόταν στην σκηνή του.