Η ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ (1967-1973)
τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ τοῦ ΕΠΟΚ
Ἡ Ἐργατική Νομοθεσία ὑπῆρξε πρωτοφανής. Σχεδόν 50 νέοι Νόμοι καί ἀκόμη 40 Βασιλικά Διατάγματα δημιούργησαν μία ἐντελῶς νέα ἐργατική πολιτική.
ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Ἐργατική Πρωτομαγιά
Μέ τόν Α.Ν. 380/1968 «περί καθιερώσεως τῆς 1ης Μαΐου ὡς ἡμέρας ὑποχρεωτικῆς ἀργίας» ἡ Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ἐθνική ἡμέρα τῶν ἐργαζομένων καί ἐπίσημη ἀργία τοῦ Κράτους. Σέ συνέντευξή του στήν Υ.ΕΝ.Ε.Δ. στίς 30 – 4 – 1971, ὁ τότε Γ.Γ. τοῦ Ὑπουργείου Ἐργασίας Γεώργιος Κάρτερ δήλωνε: «Πρό τῆς Ἐπαναστάσεως ἡ ἀργία τῆς Πρωτομαγιάς ἦτο προαιρετική. Ἀλλ’ ἡ Ἐπανάστασις μέ τό νομοθέτημα αὐτό, ἐτίμησε τήν Πρωτομαγιάν καί ἔτσι διά πρώτην φοράν ἔγινε εἰς τήν Ἑλλάδα ὅ,τι εἰς τόν ὑπόλοιπον κόσμον γίνεται ἐπί πολλά χρόνια: Νά τιμᾶται ἐπισήμως καί ἀπό τό Κράτος ὁ ἀνθρώπινος μόχθος καί ἡ συμβολή τοῦ εἰς τήν παραγωγικήν προσπάθειαν…».
Ἀπαγόρευση ὁμαδικῶν ἀπολύσεων
Μέ τόν Α.Ν. 99/1967 «περί ἐλέγχου ὁμαδικῶν ἀπολύσεων καί τροποποιήσεως καί συμπληρώσεως τοῦ νόμου 2112/1920 περί ὑποχρεωτικῆς καταγγελίας συμβάσεως ἐργασίας» καί τόν συμπληρωματικό Α.Ν. 173/1967. Μέ αὐτά δημιουργήθηκε ὁλόκληρο σύστημα ἐλέγχου μέ τό ὁποῖο προστατεύθηκαν οἱ ἐργαζόμενοι ἀπό ἀσύδοτες ἐνέργειες ἐργοδοτῶν.
Ὑπερωριακή ἐργασία
Μέ τόν Α.Ν. 396/1968 καί τό Ν.Δ. 515/1970 «περί χρονικῶν ὁρίων ἐργασίας μισθωτῶν», καθορίσθηκε ἡ διαδικασία ὑπερωρίας μέ ἀνώτατο ὅριο μέχρι 3 ὧρες καί μέ σοβαρές προσαυξήσεις. Ὑπῆρξε ἕνα ριζοσπαστικό μέτρο ἐλέγχου τῆς ἀσυδοσίας τῶν ὑπερωριῶν καί παράλληλα ἀπαλλάγής της βιομηχανίας ἀπό ἀσφυκτικούς φραγμούς. Σταμάτησε τίς ἀνεξέλεγκτες ὑπερωρίες καί πέτυχε αὔξηση τοῦ ἐργατικοῦ εἰσοδήματος καί αὔξησι τῆς παραγωγικότητος τῶν βιομηχανικῶν ἐπιχειρήσεων.
“Επιτροπές Τριμεροῦς Συνεργασίας”
Μέ τό Ν.Δ. 186/1969 θεσμοθετήθηκε νέος μηχανισμός ταχεῖας ἐπιλύσεως τῶν διαφορῶν καί νέα διαδικασία διερευνήσεως τῆς διαφοράς ἐργαζομένων – ἐργοδοτῶν. Εἰσήχθη γιά πρώτη φορά ὁ θεσμός τῆς Τριμερούς Συνεργασίας ὡς ὄργανο ἐπιλύσεως καί διαιτησίας τῶν ἐργατικῶν διαφορῶν χωρίς κοινωνικές συγκρούσεις καί ἀπεργίες.
Μέ τήν ἐγκύκλιο 48700/4648/28.5.69 καθιερώθηκε ἡ διαδικασία τῆς Τριμεροῦς Συνεργασίας, κατά τήν ὁποία: Προέδρευε τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐπόπτης ἤ Ἐπιθεωρητής Ἐργασίας καί μετεῖχαν ἰσότιμα, ἐκπρόσωπος τῆς Ἐργατικῆς Ὀργανώσεως ἤ Σωματείου καί ἀντιπρόσωπος τῆς Ἐργοδοτικῆς Ὀργανώσεως ἤ διευθύνσεως τῆς ἐπιχειρήσεως.
Ἐπίσης θέσπισε τήν ἀντιπροσώπευση τῶν ἐπαγγελματικῶν ὁργανώσεων στήν σύναψη Συλλογικῆς Συμβάσεως Ἐργασίας. Ἔτσι ὁ ἐργαζόμενος κατέστη ἰσότιμος παράγων στήν διαδικασία τῆς παραγωγῆς γιά πρώτη φορά.
“Ἀνώτατο Συμβούλιο Ἐργασίας”
Ὁ θεσμός ἱδρύθηκε μέ τό Ν.Δ 184/1969 καί ἐξέφραζε τό πνεῦμα τῆς Τριμεροῦς Συνεργασίας. Τελοῦσε ὑπό τήν προεδρία τοῦ ἑκάστοτε Γ.Γ. τοῦ Ὑπουργείου Ἐργασίας καί ἦταν τριμεροῦς συνθέσεως (Κράτος – Ἐργαζόμενοι – Ἐργοδότες). Οἱ ἐκπρόσωποι Ἐργαζομένων καί Ἐργοδοτῶν ἐξελέγοντο ἀπό τίς Ἐργατικές καί Ἐργοδοτικές Ὀργανώσεις.
Το Συμβούλιο λειτουργοῦσε ὡς γνωμοδοτικό ὄργανο γιά τήν χάραξη τῆς ἐργατικῆς πολιτικῆς τῆς Κυβερνήσεως. Συγκεκριμένα γνωμοδοτοῦσε γιά θέματα ἀμοιβῆς ἐργασίας, συλλογικῶν συμβάσεων καί διαιτητικῶν ἀποφάσεων, ἀσφαλείας, χρονικῶν ὀρίων ἐργασίας, ὑπερωριακῆς ἀπασχολήσεως κ.λπ.
Προσλήψεις ἐργαζομένων
Μέ τόν Α.Ν. 763/1970 «περί τροποποιήσεως διατάξεων τινῶν τῆς νομοθεσίας περί προσλήψεως μισθωτῶν», διευκολύνθηκαν οἱ προσλήψεις ἐργαζομένων χωρίς γραφειοκρατία.
Ὁ Γεώργιος Κάρτερ ἐξηγοῦσε: «Ὁ ἐργοδότης ἠμπορεῖ πλέον νά προσλαμβάνει τόν μισθωτόν ὅταν καί ὅπου τόν εὑρίσκει, χωρίς τήν ἀπειλήν τοῦ προστίμου τό ὁποῖον τοῦ ἐπεβάλετο ἄν προσελάμβανε κάποιον χωρίς τήν γνωστήν εἰς ὅλους Κάρτα τοῦ Γραφείου Εὑρέσεως Ἐργασίας τῆς περιοχῆς. Βεβαίως, ὑποχρεοῦται νά ἀναγγείλη τήν πρόσληψιν εἰς τό Γραφεῖον Εὑρέσεως Ἐργασίας, ὅπως ἠμπορεῖ καί νά ζητήση ἀπό τό Γραφεῖον νά τοῦ ὑποδείξη ἄτομα προσφερόμενα νά ἐργασθοῦν. Ἀλλά δέν τιμωρεῖται ἄν προσλάβη μόνος του ὅσους χρειάζεται διά νά ἀνταποκριθῆ εἰς τᾶς ὑποχρεώσεις του. Ἀντιστοίχως, καί ὁ ἔχων ἀνάγκην νά ἐργασθῆ, πιάνει ἀμέσως δουλειά μόλις τήν βρή, χωρίς νά περιμένη εἰς μάτην τήν σειράν του, πού ὡς γνωστόν, σπανίως συνέβαινε κατά τό παρελθόν».[1]
Γενίκευσις 8ώρου καί 5νθήμερο ἐργασίας
Ὁ Νόμος – Πλαίσιο 1037/1971 «περί χρονικῶν ὁρίων λειτουργίας καταστημάτων καί ἐργασίας προσωπικοῦ αὐτῶν», ἐκσυγχρόνισε τήν ἰσχύουσα ἀπό τό 1932 νομοθεσία καί καθιέρωσε:
– Γενίκευση τοῦ 8ώρου ἐργασίας γιά ὅλα τά καταστήματα σέ ὁλόκληρη τήν Χώρα.
– Παροχή δυνατότητος συνεχοῦς ὡραρίου ἐργασίας ὑπό προϋποθέσεις.
– Καθιέρωση τῆς Τετάρτης ὡς τῆς δεύτερης ἡμιαργίας τῆς ἑβδομάδος (ἐκτός τοῦ Σαββάτου πού ἴσχυε τότε).
– Ἀπαγόρευση ὁποιαδήποτε ἀπασχολήσεως ἐργαζομένου σέ ὦρες πού δέν λειτουργεῖ τό κατάστημα.
– Πρόβλεψη 3ωρης μεσημβρινῆς διακοπῆς γιά ἀνάπαυσι τῶν ἐργαζομένων στά καταστήματα.
– Ἐπιβολή τοῦ 8ώρου καί στούς ἀμειβομένους μέ ποσοστά (σερβιτόρους, κουρεῖς κ.λπ.). Ἐπέτρεπε τήν 9ωρη ἀπασχόλησή τους μόνον ἔφ΄ὅσον οἱ ἴδιοι τό ἐπιθυμοῦσαν γιά αὔξησι τῶν ἐσόδων τους.
– Καθιέρωση ἐκ περιτροπῆς ἀναπαύσεως τῶν ἐργαζομένων σέ συνεχῆ ὀρθοστασία.
– Θέσπιση 7ώρου ἐργασίας τῶν σπουδαστῶν.
– Καθιέρωση γιά πρώτη φορά τοῦ 5νθημέρου ἐργασίας: Ἐφ’ ὅσον τό ἑβδομαδιαῖο 48ωρο ἐργασίας κατανεμόταν μέχρι 10 ὦρες ἡμερησίως, παρείχετο ἡ χορήγησις μιᾶς ἀκόμη ἡμέρας ἀναπαύσεως τήν ἑβδομάδα!
Προικοδότηση ἐργαζομένων Ἑλληνίδων
Μέ τό Ν.Δ. 252/1968 καθιερώθηκε γαμήλιο βοήθημα 30.000 δρχ. γιά τίς ἐργαζόμενες Ἑλληνίδες κάθε ἔτος. Μέχρι τό 1971, εἶχαν προικοδοτηθῆ 15.038 νιόπανδρες ἐργαζόμενες ἑλληνίδες. Ὁ Γ. Κάρτερ ἔλεγε: «Ὁ Α.Ν. 252/68 καθιέρωσε τόν θεσμόν τοῦτον ἐκ τῶν πόρων τῆς Ἐργατικῆς Ἑστίας καί τοῦ Ο.Α.Ε.Δ. Ἔκτοτε, μία φορά τόν χρόνον ὅλαι αἰ ἐργαζόμεναι ἑλληνίδες, ἐρχόμεναι εἰς γάμου κοινωνίαν, λαμβάνουν ἀνάλογον γαμήλιον βοήθημα καί τοῦτο εἶναι κάτι πού συμβολίζει τήν πίστιν μέ τήν ὁποίαν ὁ ἑλληνικός λαός ἐξακολουθεῖ νά περιβάλλει τήν οἰκογένειαν».[2]
Ἰατρός Ἐργασίας
Γιά πρώτη φορά ἐπεβλήθη στίς πάσης φύσεως ἐπιχειρήσεις νά ἔχουν Ἰατρό ὁ ὁποῖος ἀνά πάσα στιγμή θά δύναται νά παρέμβη ἰατρικά ἐάν ὁ ἐργαζόμενος πάθει κάτι κατά τήν διάρκεια τῆς ἐργασίας του.
Συλλογικές Συμβάσεις στά Ν.Π.Δ.Δ.
Μέ τό Ν.Δ. 1198/1972 εἰσήχθη ὁ θεσμός τῶν συλλογικῶν συμβάσεων καί τῆς διαιτησίας στό δημόσιο, τά Ν.Π.Δ.Δ. καί τοῦ Ο.Τ.Α.
“Κέντρο Ἐρευνῶν Ἐργασιακῶν Σχέσεων καί Ἐργατικοῦ Δικαίου”
Ἱδρύθηκε τό 1971 μέ σκοπούς: α) τήν ἐπεξεργασία τῶν θεμάτων κοινωνικοῦ ἤ ἐργατικοῦ περιεχομένου μέ αἴτηση εἴτε τῶν ἁρμοδίων ὑπουργείων, εἴτε τῶν ἐπαγγελματικῶν ὀργανώσεων, β) τήν ὀργάνωση σεμιναρίων, διεθνῶν συνεδρίων κ.λπ. καί τήν ἐκπόνηση σπουδῶν Κοινωνικοῦ Δικαίου, Κοινωνικῆς Πολιτικῆς, Ἐργασιακῶν Σχέσεων κ.λπ., γ) τήν ἐνθάρρυνση καί βράβευση ἐπιστημονικῶν πρωτοβουλιῶν ἐπί ἐργασιακῶν θεμάτων καί δ) τήν ὀργάνωση καί λειτουργία Κέντρου Συνδικαλιστικῶν Σπουδῶν.
“Γενικός Κανονισμός Ὀργανώσεως Ἀγορᾶς Ἐργασίας”
Συντάχθηκε τό 1971.
Προστασία πολεμιστῶν
Μέ τό Ν.Δ. 61/1968 «περί τροποποιήσεως καί συμπληρώσεως τῆς κειμένης περί προστασίας τῶν πολεμιστῶν νομοθεσίας», βρῆκαν ἐργασία ὅλοι οἱ ἄνεργοι πρώην πολεμιστές.
ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Μέ τόν Α.Ν. 43/1967 «Περί συντάξεως Κωδίκων Ἐργασίας καί Κοινωνικῆς Ἀσφαλίσεως καί ἄλλων τινῶν διατάξεων», ἐπεδιώχθη γιά πρώτη φορά , σύνταξις “Σχεδίου Κώδικος Ἐργασίας”. Στίς 23 Σεπτεμβρίου 1967 -μέ τήν ὑπ’ ἀριθ. 108078/6044, ἀπόφασι- ἀνετέθη στόν καθηγητή Ἰωάννη Καποδίστρια, ὁ ὁποῖος μετά πολυετή ἐργασία παρέδωσε τό 1972 ἕνα προσχέδιο.
Στίς 4 Νοεμβρίου 1972, ὁ Ὑφυπουργός Ἐθνικῆς Οἰκονομίας ἐπί θεμάτων Ἀπασχολήσεως Κλεάνθης Δαμιανός (1972 – 1973) ἐξέδωσε τήν ὑπ’ ἀριθ. 54268 ἀπόφασι ἡ ὁποία τροποποιήθηκε στίς 8 Φεβρουαρίου 1973 μέ τήν ὑπ’ ἀριθ. 7297 ἀπόφασι. Μέ αὐτήν συγκροτήθηκε Ὁμάδα Ἐργασίας γιά τήν σύνταξι τοῦ Κώδικος ἡ ὁποία ἀπετελεῖτο ἀπό τούς: Ἰωάννη Καποδίστρια, καθηγητή. Γεώργιο Κάρτερ, Εἰδικό Σύμβουλο παρά τῷ Πρωθυπουργῷ, Ἀβέρκιο Καραλῆ, Γενικό Διευθυντή Ἐργασίας τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Οἰκονομίας, μέ ἀναπληρωτή τόν Ἰωάννη Ποτήρη, Διευθυντή Ἀμοιβῆς Ἐργασίας τοῦ Ὑπουργείου. Ἀθανάσιο Τομαρᾶ, Νομικό Σύμβουλο Τομέως Ἀπασχολήσεως, Λάμπρο Κοτσίρη, Ὑφηγητή και Βασίλειο Βασιλείου, δικηγόρο, ἐπικουρούμενο ἀπό τούς Νικόλαο Κορνάρο καί Ἰσίδωρο Λαμπίρη.
Ἡ Ὁμάδα ἐξουσιοδοτήθηκε νά διατυπώση τελικό σχέδιο Κώδικος Ἐργασίας ἀπό τό Κυβερνητικό Πολιτικό Συμβούλιο στίς 26 Σεπτεμβρίου 1972. (ἀπόφασις ὑπ’ ἀριθ. 5). Ἐργάσθηκε πρός τοῦτο ἐντατικά ἐπί πολλούς μῆνες.
Τόν Μάρτιο τοῦ 1973, ἕνα ἀκόμη τεράστιο ἔργο Κοινωνικῆς Μεταρρυθμίσεως ἔφθανε στήν ὁλοκλήρωσή του. Τό “Σχέδιο Κώδικος Ἐργασίας” παρεδίδετο στήν Κυβέρνησι Παπαδοπούλου σέ πλήρη μορφή Νομοθετικοῦ Διατάγματος. Στό Ὑπόμνημά του ἐπί τοῦ Σχεδίου, ὁ καθηγητής Ἰωάννης Καποδίστριας ἔγραφε μεταξύ ἄλλων: «Διά τοῦ ὑποβαλλομένου Σχεδίου ἀποκαθαίρεται, συντονίζεται καί ἁπλουστεύεται ἡ ἐργατική νομοθεσία. Διευκρινοῦνται αἱ ἀσαφεῖς καί καταργοῦνται αἱ ἄνισοι ἤ ἄδικοι, διά τήν μίαν ἤ τήν ἑτέραν πλευράν, διατάξεις, περιορίζονται αἱ ὑπό τῆς μέχρι τοῦδε ἰσχυούσης ἐργατικῆς νομοθεσίας δημιουργούμεναι εὐκαιρίαι ἀτομικῶν ἤ συλλογικῶν διενέξεων μεταξύ ἐργοδοτῶν καί ἐργαζομένων καί ὑλοποιεῖται ὁ διατρέχων ὁλόκληρον τόν Κώδικα βασικός κανών, ὅτι σκοπός αὐτοῦ εἶναι ἡ ἐξασφάλισις τῆς κοινωνικῆς εἰρήνης διά τῆς ρυθμίσεως τῶν σχέσεων μεταξύ μισθωτῶν καί ἐργοδοτῶν, ὡς καί προλήψεως καί ἄρσεως διενέξεων, δυναμένων νά διαταράξουν τήν ὁμαλήν συνεργασίαν τῶν κοινωνικῶν τούτων παραγόντων (ἄρθρον 1). Ἐξ’ ἄλλου, ἡ ἀνάγκη συλλογικῆς συνεργασίας μεταξύ ἐργαζομένων καί ἐργοδοτῶν, πρός καθορισμόν τῶν γενικῶν ὅρων ἐργασίας διά συλλογικῶν διαπραγματεύσεων καί συμφωνιῶν, συναπτομένων ἐντός τῶν ὁρίων τῶν νόμων, ἐξαίρεται ὡς ὑποχρέωσις αὐτῶν ἔναντι τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου (ἄρθρον 334)».
Σύμφωνα μέ τό ἀκροτελεύτιο ἄρθρο του ὁ Κώδικας Ἐργασίας θά ἐξεδίδετο σέ Ν.Δ. καί θά ἐτίθετο σέ ἰσχύ ἀπό τήν 1η Ὀκτωβρίου 1973. Τοῦτο ὅμως κατέστη ἀδύνατον λόγῳ τῶν πολιτικῶν ἐξελίξεων καί τῆς ὁρκωμοσίας τῆς Κυβερνήσεως Μαρκεζίνη. Ἡ ψήφιση καί ἔκδοσή του σέ Ν.Δ. ἀνεβλήθη γιά τόν Φεβρουάριο τοῦ 1974.
Ἡ ἀνατροπή τοῦ Γ. Παπαδοπούλου τόν Νοέμβριο τοῦ 1973 ματαίωσε τήν ἐφαρμογή του. Ὅπως γράφει ὁ Γ. Κάρτερ: «…ὁ Ἐργασιακός Κώδικας, εὑρισκόμενος στό στάδιο νομοτεχνικῆς ἐπεξεργασίας πρός ψήφιση, ἐτέθη στό ἀρχεῖον ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ καθεστῶτος Ἰωαννίδη».[3]
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ Ο.Α.Ε.Δ.
Μέ τόν Ν.Δ. 212/1969 ἱδρύθηκε ὁ «Ὀργανισμός Ἀπασχολήσεως Ἐργατικοῦ Δυναμικοῦ» πού ἀντικατέστησε τόν Ο.Α.Α.Α. Μέ ἀποκλειστικό σκοπό τήν ἐξάλειψη τῆς ἀνεργίας καί τήν ἐκπαίδευσι τῶν ἀνέργων, ἔκανε ἐπενδύσεις 594.622.049 δρχ.
“Πολυτεχνεῖα Ἐργατῶν”
Τήν 5ετία 1967 – 1971 λειτούργησαν 5 Κέντρα Ἐπαγγελματικῆς Ἐκπαιδεύσεως: Στήν Ἀθήνα (1969), τήν Θεσσαλονίκη (1969), τόν Βόλο (1970), τήν Πάτρα (1970) καί τό Ἡράκλειο Κρήτης (1971).
Τήν διετία 1972 – 1973 εἶχαν ἀρχίσει νά ἀνεγείρονται ἀκόμη 8 Κέντρα στόν Πειραιά (1972), τά Χανιά (1972), τήν Λάρισα (1972), δεύτερο στήν Ἀθήνα (1973), στά Ἰωάννινα (1973), τήν Λαμία (1973), τήν Καλαμάτα (1973) καί τό Ἀγρίνιο (1973).
Ἀκόμη, ἐγκαινιάσθηκαν 6 Πρότυπα Κέντρα Ταχυρρύθμου Ἐκπαιδεύσεως στό Μοσχάτο (Μάρτιος 1969), τό Ὡραιόκαστρο Θεσσαλονίκης (Ὀκτώβριος 1969), τό Ἡράκλειο Κρήτης (Μάϊος 1969), τά Χανιά Κρήτης, τήν Πάτρα (Δεκέμβριος 1969) καί τόν Βόλο (Μάρτιος 1969).
Ἐπίσης τήν περίοδο 1967 – 1973 έγιναν 5 Σχολές Μαθητείας: στήν Θεσσαλονίκη, τόν Πειραιά, τόν Σκαραμαγκά τό Στρατώνιο Χαλκιδικῆς καί τήν Ρόδο.
Σέ ἄρθρο του, ὁ τότε Ὑπουργός Ἐργασίας (1968 – 1970) Ἀπόστολος Βογιατζῆς ἀνέφερε: «…Ἀποτελοῦν τά Πολυτεχνεῖα τῶν Ἐργατῶν, εἰς τά ὁποῖα θά ἀποκτήσουν προϋποθέσεις καί δυνατότητες νά συμβάλουν εἰς τήν οἰκονομικήν ἀνάπτυξιν 3.208 ἐνηλίκων ἐργατῶν ἐτησίως… Αἱ νέαι αὐταί γενεαί ἐργατῶν – τεχνιτῶν θά ἀποτελέσουν τήν πρωτοπορίαν διά μίαν νέαν ἐργατικήν κοινωνίαν… Μόνη ἡ ἐξόρμησις αὐτή ἀποτελεῖ μίαν ἐπανάστασιν εἰς τόν τομέα τῆς ἀπασχολήσεως, διότι ὁ ἐργάτης δέν θά καταντᾶ πλέον “ἐργάτης”, ὅπως κατά τό παρελθόν, ἀλλά θά μορφώνεται ὡς ἐργάτης – τεχνίτης καί θά γίνη ἄξιος βοηθός τοῦ ἐπιστημονικοῦ καί τεχνικοῦ προσωπικοῦ, ἐκ τοῦ ὁποίου θά ἀντλῆ τά στελέχη ἡ οἰκονομία τῆς Χώρας…».[4]
Μέχρι τό 1973 λειτουργούσαν 110 ἐκπαιδευτικές μονάδες: 53 Σχολές Τεχνικῆς Μαθητείας, 14 Σχολές Μετεκπαιδεύσεως, 5 Κέντρα Ταχυρρύθμου Ἐκπαιδεύσεως σέ 12 πόλεις, 24 Σχολές Τουριστικῶν Ἐπαγγελμάτων καί 12 Οἰκοτροφεῖα τοῦ Ο.Α.Ε.Δ.[5] Οἱ μαθητές – τεχνίτες ἀμοίβοντο γιά κάθε ἡμέρα ἐκπαιδεύσεως ἐνῶ ἡ ἐκπαίδευσις παρείχετο δωρεάν.
Ἐπίσης ὁ ΟΑΕΔ αὔξησε κατά 12% τά ποσά ἐπιδομάτων καί δώρων σέ δυό δόσεις. Τήν πρώτη στίς 1/10/1971 καί τήν δεύτερη στίς 1/7/1972.
Ἀρχή του, τά συνθήματα: «δουλειά ἀντί ἐπιδόματος ἀνεργίας» καί «Ἐπενδύσεις στόν ἄνθρωπο».
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ – ΑΝΕΡΓΙΑ
– Ἀπό 89.503 ἀνέργους τό 1967, ἔφτασαν μόνο σέ 14.962 τό τέλος τοῦ 1971. Καί αὐτοί ἐποχικοί! – Δημιουργήθηκαν ἄνω τῶν 350.000 θέσεων ἐργασίας.
“Ὅλα τά χέρια στήν δουλειά”
– Ὁ ἀριθμός τῶν ἀπασχολουμένων ἀνῆλθε κατά 20,8% καί ἡ ἀνεργία μεταβλήθηκε σέ ἕνα ἐποχιακό φαινόμενο τῆς τάξεως 3%. Ἦταν τό χαμηλότερό της Δυτικῆς Εὐρώπης!
– Ἐπετεύχθη σοβαρή ἀναδιάρθρωση τῆς ἀπασχολήσεως. Συγκεκριμένα:
Ἀπό τό σύνολο τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ της Χώρας (3.230.000 ἄτομα), ὁ πρωτογενής τομεύς, τό 1967 ἀπασχολοῦσε 1.500.000 ἄτομα (46,4%) καί ὁ δευτερογενής τομεύς 740.000 ἄτομα (22,9%). Τό 1972 ὁ πρωτογενής ἀπασχολοῦσε 1.350.000 (40,3%) καί ὁ δευτερογενής 850.000 (25,4%).
Ὅπως ἕλεγε τήν Πρωτομαγιά τοῦ 1971, ὁ τότε Ὑπουργός Ἐργασίας, Π. Μανωλόπουλος (1970 – 1971): «Τό σύνθημα τῆς Κυβερνήσεως εἶναι “Ὅλα τά χέρια στήν δουλειά”. Καί πράγματι σήμερα ἡ Κυβέρνησις κατέβασε τίς ταμπέλες μέ τίς ἐπιγραφές “ζητοῦν ἐργασίαν” καί ἀνέβασε τίς ταμπέλες μέ τίς ἐπιγραφές “ζητοῦνται ἐργάται”».
Πηγή: Ὑπ. Ἐθνικῆς Οἰκονομίας «Οἰκονομικαί Εἰδήσεις» Ἀπρίλιος 1973
Ἀποκλεισμός μετακλήσεως ξένων ἐργατῶν
Οἱ δηλώσεις τοῦ τότε Ὑπουργοῦ Ἐθνικῆς Οἰκονομίας Γεωργίου Πεζοπούλου ἤσαν χαρακτηριστικές: «Δηλῶ κατηγορηματικῶς ὅτι ἡ ἔλλειψις ἐργατικῶν χειρῶν εἰς τινάς κλάδους τῆς βιομηχανίας καί τοῦ τουρισμοῦ μελετᾶται ἐπισταμένως, ἐν πάσῃ δέ περιπτώσει ἡ λύσις τοῦ προβλήματος δέν ἀντιμετωπίζεται διά μετακλήσεως ἐργατῶν ἐκ τοῦ ἐξωτερικοῦ…»
Ἐπίσης ὁ τότε ὑφυπουργός ἐπί τοῦ τομέως Ἀπασχολήσεως Γ. Κάρτερ (1971 – 1972), δήλωσε: «…Πράγματι, πολλοί βιομηχανικοί κλάδοι ἀντιμετωπίζουν ἔλλειψιν ἐργατικῶν χειρῶν, εἰδικευμένων καί μή, ἀλλά τό πρόβλημα τοῦτο θά ἐπιλυθῆ διά τῆς ἀξιοποιήσεως τοῦ ἑλληνικοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ ἀποκλειστικῶς. Καί πρός τήν κατεύθυνσιν αὐτήν μελετᾶται ἡ θέσπισις κινήτρων τά ὁποία ἀποβλέπουν εἰς:
– Μείωσιν τῆς μεταναστεύσεως εἰς ἀκόμη χαμηλότερα ἐπίπεδα.
– Ἐνίσχυσιν τῆς αὐξητικῆς τάσεως παλλινοστήσεως τῶν Ἑλλήνων τῆς Δυτικῆς Γερμανίας.
– Προσέλκυσιν τοῦ ἀγρεργατικοῦ δυναμικοῦ εἰς τήν δευτερογενῆ καί τριτογενῆ παραγωγήν.
– Ἐντατικοποίησιν τῶν προγραμμάτων τῆς τεχνικῆς καί ἐπαγγελματικῆς ἐκπαιδεύσεως».
Προστασία ἐργαζομένων ἐξωτερικοῦ
Μέ τόν Α.Ν. 163/1967, καί τά Ν.Δ. 596/1968, 156, 162, 163/1969 καί τό Ν.Δ. 684/1970, ὀργανώθηκαν οἱ Ὑπηρεσίες προστασίας τῶν Ἑλλήνων ἐργαζομένων στήν Γερμανία καί κυρώθηκαν συμβάσεις γιά τήν κοινωνική ἀσφάλισι καί τήν στεγαστική προστασία τῶν ἐργαζομένων στό ἐξωτερικό.
ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ & ΠΑΛΙΝΟΣΤΗΣΗ
Τό φαινόμενο τῆς μεταναστεύσεως μάστιζε τήν Ἑλλάδα καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τῶν δεκαετιῶν ’50 καί ’60. Ἀπό 29.787 ἄτομα τό 1955, ἀνῆλθε στά 100.072 ἄτομα τό 1963! Καί μόνο τήν προαπριλιανή διετία 1965 – 1966 μετανάστευσαν γιά ἐργασία στό ἐξωτερικό 204.063 Ἕλληνες![6]
Ἡ περίοδος διακυβερνήσεως Γ. Παπαδοπούλου ὑπῆρξε ἐκείνη πού ἀνέστρεψε αὐτό τό δυσάρεστο φαινόμενο. Μέ μέτρα τολμηρά καί δραστικά ὅπως π.χ. τά Ν.Δ. 270/1969 καί Ν.Δ. 54/1973. Τά ρεύματα μεταναστεύσεως καί παλλινοστήσεως κατά τήν περίοδο 1969 – 1973, ὑπῆρξαν τά ἀκόλουθα:
1969: Μετανάστευσαν 91.552. Παλλινόστησαν 18.132. Καθαρή μετανάστευση 73.420.
1970: Μετανάστευσαν 92.684. Παλλινόστησαν 22.665. Καθαρή μετανάστευση 70.019. (μείωση 4,6%)
1971: Μετανάστευσαν 61.748. Παλλινόστησαν 24.709. Καθαρή μετανάστευση 37.039 (μείωση 47,1%)
1972: Μετανάστευσαν 43.397. Παλλινόστησαν 27.552. Καθαρή μετανάστευση 15.875 (μείωση 57,2%)
Δηλαδή, ἡ καθαρή μετανάστευση ἀπό 73.420 ἄτομα τό 1969 μειώθηκε σέ 15.875 ἄτομα τό 1972!
Πηγή: Ὑπ. Ἐθνικῆς Οἰκονομίας «Οἰκονομικαί Εἰδήσεις» Ἰούλιος 1973
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ
Συντελέσθηκαν δυό μεγάλες αὐξήσεις κατωτάτων μισθῶν καί ἡμερομισθίων ὅλων τῶν ἐργαζομένων: Ἡ πρώτη κατά 15% ἔγινε σέ δυό δόσεις: 7% ἀπό 1 – 10 – 1968 καί ἀκόμη 8% ἀπό 1- 5 – 1969. Ἡ δεύτερη κατά ἀκόμη 12% ἔγινε ἐπίσης σέ δυό δόσεις: To 6% ἀπό 1 – 10 – 1971 καί τό ὑπόλοιπο 6% ἀπό 1 – 7 – 1972.
Ἡ ἀμοιβή ἑργασίας σέ μονάδες ἀπό 10 ἑργαζομένους καί πάνω, εἶχε συγκριτικά τήν ἀκόλουθη ἑξέλιξη:
– Περίοδος 1956 – 1963 (Ε.Ρ.Ε.): Τό ὡρομίσθιo ἀνήλθε (τό 1963) σέ 9,8 δρχ. Οἱ ἑβδομαδιαῖες ἀποδοχές σέ 439 δρχ. Οἱ μηνιαῖες ἀποδοχές ὑπαλλήλων σέ 3.454 δρχ.
– Περίοδος 1964 – 1966 (Ε.Κ. – “αποστατών”): Τό ὡρομίσθιo ἀνήλθε σέ 13,3 δρχ. (συνολική αὔξηση 35,7% καί μέση ἑτησία αὔξηση 11,9%). Οἱ ἑβδομαδιαῖες ἀποδοχές σέ 588 δρχ. (συνολική αὔξηση 33,9% καί μέση ἑτησία αὔξηση 11,3%) Οἱ μηνιαῖες ἀποδοχές ὑπαλλήλων σέ 4.522 δρχ. (συνολική αὔξηση 30,9% καί μέση ἑτησία αὔξηση 10,3%).[7]
– Περίοδος 1967 – 1973 (Γ. Παπαδοπούλου): Τό ὡρομίσθιo ἀνήλθε σέ 31,9 δρχ. (συνολική αὔξηση 139,8% καί μέση ἑτησία αὔξηση 14%). Οἱ ἑβδομαδιαῖες ἀποδοχές σέ 1.428 δρχ. (συνολική αὔξηση 142,9% καί μέση ἑτησία αὔξηση περίπου 14%) Οἱ μηνιαῖες ἀποδοχές ὑπαλλήλων σέ 10.619 δρχ. (συνολική αὔξηση 134,8% καί μέση ἑτησία αὔξηση περίπου 14%).[8]
Ἐπί Γεωργίου Παπαδοπούλου λοιπόν ἑπετεύχθη ἡ σύνδεσις ἀμοιβῆς ἑργασίας καί παραγωγικότητος![9]
Πηγή: Ἑλβετική Ἐπιθεώρησις «Vision» τεῦχος 14ο,, Ἰανουάριος 1972. Ἡ Ἑλλάς πρώτη τό 1971 σέ αὔξηση τοῦ πραγματικοῦ εἰσοδήματος τῶν ἐργαζομένων σέ συνδυασμό μέ τήν κίνηση τοῦ τιμαρίθμου
Ἐπίσης ὑπεγράφησαν πάνω ἀπό 1.000 Συλλογικές Συμβάσεις, ἀποφάσεις Διαιτησίας καί ὑπουργικές ἀποφάσεις γιά τήν προαγωγή τῆς ἀμοιβῆς καί τῶν συνθηκῶν ἐργασίας.
Τό Διεθνές Γραφεῖο Ἐργασίας ἀνεκοίνωσε ὅτι ἡ Ἑλλάς κατεῖχε ἀπό τό 1969 τήν πρώτη θέση μεταξύ 180 χωρῶν σέ ποσοστό αὐξήσεως ἀμοιβῆς τῶν ἐργαζομένων![10] Σύμφωνα μέ στατιστική τοῦ Ο.Ο.Σ.Α., ἡ Ἑλλάς κατέλαβε τήν πρώτη θέση στήν Εὐρώπη καί τήν δεύτερη παγκοσμίως σέ αὔξηση τοῦ πραγματικοῦ ἐργατικοῦ εἰσοδήματος καί τῆς ἀμοιβῆς ἐργασίας![11]
Πηγή: Ο.Η.Ε. «Monthly Bulletin of Statistics» Ἰουλίου 1970. Ἡ Ἑλλάς πρώτη στήν Εὐρώπη καί δεύτερη παγκοσμίως σέ αὔξηση τοῦ πραγματικοῦ ἐργατικοῦ εἰσοδήματος
ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ
Τό 1968 συγκροτήθηκαν “Ὁμάδες Συντονισμένης Δράσεως” Ἐπιθεωρητῶν Ἐργασίας, γιά νά ἐπιβλέπουν τήν πιστή τήρηση καί ἐφαρμογή τῶν ἐργατικῶν νόμων. Στίς 23 μέ 29 Μαΐου 1971 καθιερώθηκε ἡ “Ἑβδομάδα Προλήψεως Ἀτυχημάτων” σχετικά μέ διαφώτιση κοινοῦ καί ἐργαζομένων μέ σκοπό τήν ἐξουδετέρωση τῶν αἰτίων πού προκαλοῦν τά ἀτυχήματα καί κυκλοφόρησαν εἰδικές ἐγκύκλιο γιά αὐστηρή παρακολούθηση κάθε ἀτυχήματος. Ἀπό τό 1970 καθιερώθηκαν Σεμινάρια Ταχυρρύθμου Ἐκπαιδεύσεως εἰδικά γιά τήν πρόληψι ἐργατικοῦ ἀτυχήματος πανελλαδικά.
Ἱδρύθηκε τό 1971 Κέντρο Ὑγιεινῆς καί Ἀσφαλείας Ἐργαζομένων μέ σκοπό «τήν διερεύνησιν καί τόν ἔλεγχον τῶν συνθηκῶν ἀπασχολήσεως τῶν ἐργαζομένων εἰς τό πλαίσιον τῆς ἐντεινομένης προσπαθείας πρός ἐξασφάλισιν ἐκσυγχρονισμένων καί ὑγιεινοτέρων ὅρων ἐργασίας εἰς πάντας τους ἐργαζομένους εἰς τούς κλάδους τήν Βιομηχανίας». Συντάχθηκε τό 1972 «Γενικός Κανονισμός Μέτρων καί Ἀσφαλείας πρός πρόληψιν τοῦ Ἐργατικοῦ Ἀτυχήματος».
Οἱ Ἐπιθεωρήσεις Ἐργασίας ἀνῆλθαν σέ χιλιάδες στόν ἀριθμό καί ὑπεβλήθησαν καί ἀντίστοιχα πολλές μυνήσεις ὅπου διαπιστωνόταν παράβαση. Ἔγινε πραγματική ἐκστρατεία διαφωτίσεως μέ προμετωπίδα τό μηνιαῖο περιοδικό “Ἐργατική Ἐπιθεώρησις”. Ἄς ἀναφέρουμε ἐπίσης καί τό ἑξῆς ἐνδεικτικό πού ἀναφέρεται στήν ἔκδοση τοῦ «Ἑλληνικοῦ Ἰνστιτούτου Ὑγιεινῆς καί Ἀσφάλειας τῆς Ἐργασίας» μέ τίτλο «Στατιστικές Ἐργατικῶν Ἀτυχημάτων στήν Ἑλλάδα»:«Ἄξιον παρατήρησης, εἶναι καί τό γεγονός ὅτι μέχρι καί τό 1973 τό ΙΚΑ ἐπιδοτοῦσε ὡς ἐργατικά ἀτυχήματα καί τά ἐκτός ἐργασίας ἀτυχήματα, πρακτική ἡ ὁποία ἐγκαταλείφθηκε μετά τό 1974…». (σελ. 24)
Κατά τήν 7ετία 1960 – 1966 εἴχαμε τά ἑξῆς ἐργατικά ἀτυχήματα κατ’ ἔτος: 1960: 36768, 1961: 42422, 1962: 45938, 1963: 47469, 1964: 47824, 1965: 50477, 1966: 50864. Βλέπουμε ὅτι ἡ 7ετία 1960 – 1966 εἶχε στό σύνολο 321.762 ἐργατικά ἀτυχήματα. Καί ὅτι στά ἔτη 1965 καί 1966 τά ἀτυχήματα σημείωσαν ρεκόρ ξεπερνώντας τά 50.000, γεγονός πού δέν παρατηρήθηκε ποτέ ἄλλοτε, οὔτε πρίν, οὔτε μετά…
Κατά τήν 7ετία 1967 – 1973, εἴχαμε τά ἑξῆς ἐργατικά ἀτυχήματα κατ’ ἔτος: 1967: 46093, 1968: 40476, 1969: 42698, 1970: 44813, 1971: 46736, 1972: 48002, 1973: 47544. Βλέπουμε ὅτι τήν 7ετία 1967 – 1973 σημειώθηκαν στό σύνολο 316.362 ἐργατικά ἀτυχήματα. Δηλαδή λιγότερα ἀπό τήν προηγούμενη 7ετία 1960 – 1966. Καί οὐδέποτε ξεπέρασαν τό ὅριο τῶν 50.000 πού εἶχαν σημειώσει τά δυό προαπριλιανά ἔτη 1965 – 1966.
Ἐπίσης, παρατηροῦμε ὅτι ἀναλογικά μέ τήν ἐκβιομηχάνιση τῆς περιόδου 1967 – 1973, ὑπάρχει στήν οὐσία σημαντική ἀντίστοιχη ποσοστιαία μείωση τῶν ἀτυχημάτων, γιά πρώτη φορά μεταπολεμικά. Στήν ἀνωτέρω μελέτη ἐπισημαίνεται ὅτι ἐνῶ κάθ΄ ὅλη τήν διάρκεια τῆς μεταπολεμικῆς ἀνασυγκροτήσεως σημειώνεται αὔξηση τῶν ἀτυχημάτων, ἀπό τά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ’60 μέχρι τά μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ‘70, ἡ τάση «καθίσταται σταθερά πτωτική». (Τά στοιχεῖα μας βασίζονται στήν πιό ὁλοκληρωμένη μελέτη πού ἔχει γίνει ἐπί τοῦ θέματος: Τήν ἔκδοση τοῦ «Ἑλληνικοῦ Ἰνστιτούτου Ὑγιεινῆς καί Ἀσφάλειας τῆς Ἐργασίας» μέ τίτλο «Στατιστικές Ἐργατικῶν Ἀτυχημάτων στήν Ἑλλάδα», τοῦ Ph. D Σπύρου Μπράνη (ἔκδοση 1998).
ΜΟΡΦΩΣΗ – ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
– Ἡ Ἐργατική Ἑστία προγραμμάτισε ἐκδρομές, θερινά λουτρά, θεατρικές παραστάσεις καί μορφωτικά προγράμματα γιά τούς ἐργαζομένους.
– Τό 1968, ἐπί ὑπουργίας Δημητρίου Πουλέα, (1967 – 1968) καταργήθηκαν οἱ εἰδικές θεατρικές παραστάσεις μία τακτή ἠμέρα τῆς ἐβδομάδος καί καθιερώθηκε ἡ χορηγία θεατρικῶν εἰσιτηρίων στούς ἐργαζομένους γιά ὅλες τίς παραστάσεις. Γεγονός πού ἐξυμνήθηκε ἀπό τούς ἠθοποιούς τοῦ θεάτρου ὅπως ὁ Δ. Παπαμιχαήλ, ἡ Ἀλίκη Βουγιουκλάκη καί ὁ Κώστας Μουσούρης.[12]
– Τό ἔτος 1971 διετέθησαν 358.702 καί τό 1972 400.000 δωρεάν θεατρικά εἰσιτήρια στούς ἐργατοϋπαλλήλους.
Χαρακτηριστικά γνωστοί ἠθοποιοί δήλωσαν γιά τό μέτρο: Γιάννης Γκιωνάκης: «Τό σύστημα τῆς ἐλευθέρας διαθέσεως τῶν Ἐργατικῶν Εἰσιτηρίων… ὑπῆρξε τό πλέον ὑπέροχο, τόσο γιά τούς ἀνθρώπους τοῦ θεάτρου, ἐπιχειρηματίες, ἠθοποιούς κ.λπ., ὅσο καί γιά τό κοινόν…». Λάμπρος Κωνσταντάρας: «Μέτρο ἠθικό…». Νῖκος Ρίζος: «…ἀψεγάδιαστο σημάδι πολιτισμοῦ καί εὐγενείας… Ἔτσι ἡ Ἑλλάδα μας θά πάη μπροστά»
– Σέ συνεργασία μέ τήν Υ.ΕΝ.Ε.Δ. καί τό Ὕπ. Ἐργασίας, ἀπό τόν Φεβρουάριο 1971, ὀρχῆστρες, τραγουδιστές, ἠθοποιοί καί ὀνό-ματα τοῦ μουσικοῦ θεάτρου ἔδωσαν παραστάσεις τίς μεσημβρινές ὧρες γιά τούς ἐργαζομένους σέ ἐργοτάξια, βιομηχανίες καί ἐπιχειρήσεις.
– Ἀπό 1ης Ἰανουαρίου 1971 καθιερώθηκε “Δελτίο Ψυχαγωγίας” γιά τούς Ἐργατοϋπαλλήλους τό ὁποῖο παρεῖχε τήν δυνατότητα στόν ἐργαζόμενο καί ἕνα μέλος τῆς οἰκογενείας του νά ἐπιλέγη ἐλεύθερα τόν χρόνο συμμετοχῆς του σέ κάθε ψυχαγωγική ἐκδήλωσι ἤ τό θέατρο τῆς προτιμήσεώς του καί τήν ἡμέρα πού ἐκεῖνος ἐπιθυμεῖ.
– Τό ἔτος 1971 διετέθησαν 71.464 εἰσιτήρια γιά ἐκδρομές καί 64.866 εἰσιτήρια γιά 10ήμερα θαλάσσια λουτρά! Καί τό 1972 δαπανήθηκαν γιά αὐτόν τόν σκοπό 23.942.000 δρχ. σέ ἐργαζομένους καί συνταξιούχους.[13]
– Ἱδρύθηκαν 7 Κ.Ε.Ν. (Κέντρα Ἐργαζομένης Νεότητος): Νικαίας – Νέας Ἰωνίας – Νέας Φιλ/φείας – Χαϊδαρίου – Θεσσαλονίκης – Ἐλευσίνος καί Ἀμαρουσίου. Διέθεταν εἰδικά προγράμματα μαθημάτων καί ψυχαγωγίας σέ ὑποδειγματικά παιδαγωγικά πρότυπα. Μέ Βιβλιοθῆκες, αἴθουσες προβολῶν – τηλεοράσεως, αἴθουσα γιά ἐπιτραπέζια παιγνίδια, πίνγκ – πόνγκ, ἐνόργανη γυμναστική, προπονητές, μουσική, διαλέξεις, ἀγωγή πολίτου, φροντιστηριακά μαθήματα, λογοτεχνικές ἐκδηλώσεις, ἐκδρομές, ἐπισκέψεις σέ μουσεῖα, δημιουργία συγκροτημάτων μουσικῆς ἤ τραγουδιοῦ, κοινωνική ἐργασία. Καί διασφάλιζαν τήν πνευματική ἐξύψωσι καί ψυχαγωγία τῶν ἐργαζομένων νέων.
Ἐπίσης τά Κ.Ε.Κ. (Κέντρα Ἐργαζομένου Κοριτσιοῦ) ἀπό 14 αὐξήθηκαν σέ 42! Καί εἶχαν εἰδικά προγράμματα ἐκμαθήσεως κοπτικῆς, ραπτικῆς, κεντήματος, οἰκοκυρικῆς, μουσικῆς, ἑλληνικῶν χορῶν καί ἀγγλικῆς γλώσσης.
– Διανεμήθηκαν χρηματικά βραβεῖα σέ ἀριστεύσαντες σπουδαστές – ἐργάτες. Ἀπό τό 1969 μέχρι τό 1972 εἶχαν ἀπονεμηθῆ 1334 βραβεῖα.
– Ἀνηγέρθη τό Ἐντευκτήριο τοῦ ΟΛΠ μέ στερεοφωνική μουσική, βιβλιοθήκη κλπ. γιά τήν ξεκούραση καί ἀναψυχή τῶν λιμενεργατῶν καθῶς καί νέα κυλικεῖα καί ἀποδυτήρια στούς κυριότερους λιμένες τῆς Χώρας.
– Ὀργανώθηκαν ἐντευκτήρια γιά ἐργαζομένους σέ Ἀθήνα καί Θεσσαλονίκη μέ βιβλιοθῆκες, ὀπτικοακουστικά μέσα καί αἴθουσες ψυχαγωγίας.
ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ
Ἡ πρώτη μεγάλη μεταρρύθμιση στόν τομέα τοῦ ἐργατικοῦ συνδικαλισμοῦ ἐπῆλθε τό 1969 ἐπί ὑπουργίας Ἀποστόλου Βογιατζῆ.
Ἐν ἐνεργείᾳ ἐργαζόμενοι
Μέ τό Ν.Δ. 185/1969 «περί συμπληρώσεως καί τροποποιήσεως τῆς νομοθεσίας περί ἐπαγγελματικῶν σωματείων». Ὁ νόμος αὐτός θέσπισε τήν ἀρχή, ὅτι οἱ ἐκλεγόμενοι στά Δ/Σ τῶν Σωματείων Ἐργαζομένων, πρέπει νά εἶναι καί οἱ ἴδιοι ἐν ἐνεργείᾳ ἐργαζόμενοι. Ἔτσι θεράπευσε γιά πρώτη φορά, τήν παρείσφρυση ἐπαγγελματιῶν – κομματικῶν συνδικαλιστῶν.
Ἀκολούθησε τό Ν.Δ. 186/1969 πού καθόρισε μέ συγχρόνους μηχανισμούς, τήν συμμετοχή τῶν ἐπαγγελματικῶν σωματείων στήν διαμόρφωση τῶν συλλογικῶν συμβάσεων ἐργασίας. Τό Ν.Δ. διασφάλισε τήν ἐλεύθερη καί αὐτοτελῆ ὕπαρξη τῶν συνδικαλιστικῶν ὀργανώσεων: Ἡ χρηματοδότηση ἀπό τήν Ἐργατική Ἑστία συνεπαγόταν κομματικές ἐξαρτήσεις. Ἀντ’ αὐτῆς ἐξασφάλισε τήν παρακράτηση συνδικαλιστικῶν συνδρομῶν μέσα ἀπό τίς συνδικαλιστικές συμβάσεις. Διεκήρυξε τό δικαίωμα τοῦ συνδικαλιστοῦ νά ὑπερασπίζεται τά συμφέροντα τῆς ὁμάδος πού ἐκπροσωπεῖ, ἀλλά καί τό καθῆκον του, πέραν τοῦ στενοῦ συμφέροντος, νά ὑπερασπίζεται τό εὐρύτερο ἐθνικό καί κοινωνικό συμφέρον.
Κάθε μισθωτός μποροῦσε νά εἶναι μέλος μέχρι δυό ἐργασιακῶν Σωματείων: Ἑνός Κλαδικοῦ καί ἑνός κάτ΄ἐκμετάλλευσι (ἐπιχειρήσεως, ἐργοστασίου κ.λπ).
Κοινωνικό λειτούργημα & μή κομματική ἐξάρτηση
Ἀκολούθησε τό ἔτος 1971, τό δεύτερο στάδιο μεταρρυθμίσεως τοῦ Συνδικαλισμοῦ, ἐπί ὑπουργίας Παύλου Μανωλόπουλου:
Μέ τό Ν.Δ. 890/1971, τά ἐπαγγελματικά σωματεῖα εἶχαν ὡς σκοπό: «τήν μελέτην, προστασίαν καί προαγωγήν τῶν ἠθικῶν, οἰκονομικῶν καί ἐπαγγελματικῶν συμφερόντων τῶν μελῶν του». Σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 16 τοῦ Νόμου: «…ἡ ἄσκησις τῆς διοικήσεως ἐπαγγελματικοῦ σωματείου ἤ ἑνώσεως εἶναι κοινωνικόν λειτούργημα».
Ὅπως ἐξηγοῦσε στίς 31 Μαΐου 1971 ὁ τότε ὑπουργός Ἐργασίας Παῦλος Μανωλόπουλος: «Τοῦτο σημαίνει ὅτι ὁ Συνδικαλιστής δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνας ἐντολοδόχος τῶν ἐργαζομένων πρός ἐπωφελῆ πρακτόρευσιν τῶν ἐπαγγελματικῶν συμφερόντων αὐτοῦ, ἀλλά κάτι πολύ περισσότερον. Ὁ Συνδικαλιστής ἐπηρεάζει ἔμμεσα ἤ ἄμεσα, θετικά ἤ ἀρνητικά, τήν ἰδεολογικήν πολιτικήν ἑνότητα τῆς κοινωνίας μας, τόν ἐθνικόν προσανατολισμόν».
Στό ἄρθρο 5 ἀναφερόταν: «Ἡ ἐξάρτησις ἐπαγγελματικοῦ σωματείου ἤ ἑνώσεως ἐκ πολιτικοῦ κόμματος ἤ ἡ ἀνάμιξις τούτων εἰς ἐνεργείας ἐπιδιώκουσας ἀμέσως ἤ ἐμμέσως πολιτικόυς σκοπούς ἀπαγορεύονται».
Κίνητρα συμμετοχῆς & ἀπαγόρευση ἀπολύσεως
Μέ τά ἀνωτέρω Ν.Δ. καθιερώθηκαν κίνητρα συμμετοχῆς τῶν ἐργαζομένων στίς συνδικαλιστικές ὀργανώσεις, ὥστε νά καταργηθοῦν οἱ πλασματικές ὀργανώσεις καί οἱ διοικήσεις – σφραγίδες.
Τά μέλη τῶν διοικήσεων τῶν Σωματείων προστατεύθηκαν ἀπό ἀπόλυση κατά τήν διάρκεια τῆς θητείας τους και για ένα έτος μετά την λήξη της. Ἀλλά καί ἀπαγορεύθηκε ἡ συμμετοχή σέ ἄτομα πού εἶχαν καταδικασθῆ ἀμετακλήτως σέ στέρηση τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων τους.
Καθιερώθηκε ἡ συνδικαλιστική ἄδεια 8 ἕως 60 ὡρῶν μηνιαίως, γιά διευκόλυνση τῆς συνδικαλιστικῆς δραστηριότητος.
Τό δικαίωμα τῆς ἀπεργίας
Μέ τά Ν.Δ. 795 καί 890/ 1971 κατοχυρώθηκε τό δικαίωμα τῆς ἀπεργίας, μέ τούς ἑξῆς ὅρους:
– Νά ἀποβλέπη μόνο στήν βελτίωση τῶν ὄρων ἐργασίας μέ συγκεκριμένες ἐπιδιώξεις πού θά γνωστοποιηθοῦν ἐγγράφως στό ἕτερο μέρος
– Νά ἔχη παρέλθη εὔλογος χρόνος ἐντός τοῦ ὁποίου νά μή ἔχη ἐπιλυθῆ ἡ διαφορά μέ διαπραγματεύσεις.
– Νά ἔχη ἀποφασισθῆ ἡ ἀπεργία διά μυστικῆς ψηφοφορίας τῆς Συνελεύσεως τοῦ Ἐργασιακοῦ Σωματείου μέ πλειοψηφία τοῦ ἠμίσεως πλέον ἑνός, τῶν δικαιουμένων ψήφου.
– Ἡ ἀπόφαση αὐτή νά ἰσχύη γιά 60 ἡμέρες.
– Ἀνάλογη ἀπόφαση νά ἀπαιτεῖται καί γιά τήν κήρυξι ἀνταπεργίας ὑπό Ἐργοδοτικοῦ Σωματείου ἤ Ἑνώσεως,
– Κάθε ἀπεργία νά γνωστοποιεῖται στόν ἐργοδότη καί τήν πλησιέστερη ὑπηρεσία τοῦ Ὑπουργείου, τουλάχιστον 48 ὧρες πρίν.
– Νά ὑπάρχη προσωπικό ἀσφαλείας κατά τήν διάρκεια τῆς ἀπεργίας, πού νά ὁρίζεται ἀπό τό ἴδιο τό Ἐργασιακό Σωματεῖο.
Ἀνανέωση ἡγεσίας & Σεμινάρια ἐπιμορφώσεως
Τό Ν.Δ. 890/71 , ἀπαγόρευε τήν ἐπανεκλογή στήν διοίκηση Σωματείου σέ ἄτομα πού ἔχουν συμπληρώσει 15 ἔτη συνεχοῦς θητείας. Τό δικαίωμα ἐπανεκλογῆς ἐπανερχόταν μετά παρέλευση 5 ἐτῶν.
Μέ δυό Πανελλαδικά Συνέδρια στούς Δελφούς τό 1970 καί στόν Πειραιά τό 1972, ἐκλέχθηκαν νέα στελέχη τοῦ ἐργατικοῦ κινήματος πού ἀνανέωσαν τήν μεταπολεμική ἡγεσία του.
Δημιουργήθηκε ἐπίσης ὁ θεσμός τῶν Σεμιναρίων γιά τήν ἐπιμόρφωση τῶν συνδικαλιστικῶν στελεχῶν. Ἡ πρώτη σειρά σεμιναρίων διήρκεσε ἀπό τόν Νοέμβριο τοῦ 1969 μλεχρι τόν Μάρτιο τοῦ 1970 μέ συμμετοχή κατά 85% τῶν ἐκπροσώπων τῶν ἐργαζομένων καί κατά 15% τῶν ἐργοδοτικῶν ὀργανώσεων. Αὐτά ἔγιναν στόν Βόλο, τό Ἡράκλειο, τήν Χαλκίδα, τήν Καβάλα, τό Ναύπλιο, τήν Θεσσαλονίκη, τήν Πάτρα, τά Γιάννενα, τήν Ρόδο καί τόν Πειραιά. Τά παρακολούθησαν 825 περιφερειακά στελέχη μέ θέματα ὅπως: Κοινωνική Ἀσφάλιση, Δίκαιο Συλλογικῶν Συμβάσεων, Παραγωγικότης καί Βιομηχανικές Σχέσεις, Ἱστορία καί Ὀργανωτική του Συνδικαλισμοῦ, Σωματειακό Δίκαιο κ.λπ. Ἡ δεύτερη σειρά σεμιναρίων διήρκεσε ἀπό τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1970 μέχρι τόν Φεβρουάριο τοῦ 1971. Περιέλαβε 10 κλαδικά σεμινάρια στήν Ἀθήνα καί τήν Χαλκίδα, πού παρακολούθησαν 523 κλαδικά στελέχη ὅλων τῶν Ὁμοσπονδιῶν.
Ἔτσι ὁ ἑλληνικός συνδικαλισμός ἀπαγγιστρωνόταν ἀπό τήν ἄγνοια καί τήν κομματική ἐπιρροή. Καί προσανατολιζόταν στίς κοινωνικές κατευθύνσεις τῆς κυρίας ἀποστολῆς του: Τήν ἐποικοδομητική διεκδίκηση καί κατωχύρωση τῶν ἐπαγγελματικῶν συμφερόντων τῶν ἐργαζομένων.
Ο.Δ.Ε.Π.Ε.Σ.
Ἱδρύθηκε μέ βάση τό Ν.Δ. 891/1971 καί τό Β.Δ. 678/1971. Ὁ “Ὀργανισμός Διαχειρίσεως Εἰδικῶν Πόρων Ἐργασιακῶν Σωματείων” εἶχε ὡς σκοπό τήν ἀντικειμενική χρηματοδότηση τῶν ἐργατικῶν σωματείων. Ἦταν διοικούμενος ἀπό αἱρετούς ἐκπροσώπους τῶν ἐργαζομένων. Η λειτουργία του άρχισε στις 1 Μαρτίου 1972.
Ὁ τότε ὑφυπουργός Ἐθνικῆς Οἰκονομιᾶς – Τομέως Ἀπασχολήσεως, Γεώργιος Κάρτερ ἐξηγοῦσε: «Οἱ πόροι τοῦ Ὀργανισμοῦ προέρχονται κυρίως ἐκ τῆς Ἐργατικῆς Ἑστίας, ἡ ὁποία ὑποχρεοῦται νά τοῦ ἀποδίδη ἐτησίως ποσοστόν 25% ἐκ τῶν εἰσφορῶν της. (Περίπου 37.163.500 δρχ. διά τό 1972). Ἡ διαχείρισις τῶν πόρων ἀνατίθεται εἰς ἑπταμελές Δ.Σ. τό ὁποῖον ἐκλέγεται ἐπί 2ετή θητεία ὑπό Συνελεύσεως τῶν Γενικῶν Γραμματέων καί Προέδρων τῶν ἀνά τήν Χώραν πρωτοβαθμίων Ἑνώσεων. Τοιουτοτρόπως ἐπραγματοποιήθη μία ἐκ τῶν προσφιλεστέρων διεκδικήσεων τῶν ἐργασιακῶν ὀργανώσεων τῆς Χώρας μας… Ὁ νέος Ὀργανισμός, ὡς ἐντελῶς ἀνεξάρτητος καί αὐτοδιοικούμενος δί΄αἱρετῶν ἐκπροσώπων τῶν ἐργαζομένων ἐξ’ ὁλοκλήρου τῆς Χώρας, ἔχει τώρα νά ἐπιτελέση ἔργον τεράστιον…».[14]
Στέγαση ὀργανώσεων
Τήν περίοδο 1967 – 1972 ἀνεγέρθηκαν 37 νέα κτήρια γιά στέγαση τῶν ἐργατικῶν ὀργανώσεων καί σωματείων Ἑλλάδος καί Κύπρου.[15] Ἐπίσης ἔγιναν τά Ἐργατοϋπαλληλικά Κέντρα: Ἁγ. Νικολάου Κρήτης – Πτολεμαΐδος – Βόλου – Ἰωαννίνων – Σάμου – Φλωρίνης – Ἁλμυροῦ – Δράμας – Καλαμάτας – Κορίνθου – Κοζάνης – Κομοτηνῆς – Λαρίσης – Λευκάδος – Μυτιλήνης – Ν. Ἰωνίας – Ναούσης – Ξάνθης – Πρεβέζης – Ρεθύμνου – Σπάρτης – Τριπόλεως – Τρικάλων – Χανίων – Θηβῶν – Ἄργους – Διδυμοτείχου – Ἀμφίσσης – Κατερίνης – Ὀρεστιάδος – Ρόδου – Καβάλας – Σύρου (ἀνακαίνισις) – Σουφλίου – Ἀλεξανδρουπόλεως (ἐπέκταση) – Καρπενησίου – Ναυπάκτου – Πατρών – Πολυγύρου Χαλκιδικής – Λαμίας – Κιάτου.
Ἐπίσης μέ τό Ν.Δ. 86/1973 θεσπίσθηκε ἡ μέριμνα τοῦ Κράτους γιά τήν στέγαση ὅλων τῶν ἐργασιακῶν ἐπαγγελματικῶν ὁργανώσεων, καθῶς καί ἡ μέριμνα τῆς Ἐργατικῆς Ἐστίας γιά προγράμματα ψυχαγωγίας τῶν συνταξιούχων ἐργατοϋπαλλήλων πού διετέλεσαν μέλη σωματείων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΣ “ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ 1967-1973: ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΑΝΑΛΥΣΙΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ”. ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ “ΠΕΛΑΣΓΟΣ”, ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 14 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210 6440021
[1] Συνέντευξη στήν Υ.ΕΝ.Ε.Δ. 30 – 4 – 1971.
[2] Συνέντευξη στήν Υ.ΕΝ.Ε.Δ. 30 – 4 – 1971.
[3] «Τά καύσιμα ἐτελείωσαν» σελ. 94
[4] «Ἐργατική Ἐπιθεώρησις» τεῦχος Νοεμβρίου 1969.
[5] «Ἐργατική Ἐπιθεώρησις» τεῦχος Ἀπριλίου 1972
[6] Ὁ Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Ἑταιρείας Προγραμματισμοῦ, καθηγητής Ἄγγελος Ἀγγελόπουλος, σέ ἄρθρο του τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1965, προέβλεπε ὅτι μέ αὐτόν τόν ρυθμό, ὁ πληθυσμός τῆς Ἑλλάδος ἀπό 8.500.000 τό 1963, θά κατερχόταν σέ 8.100.000 τό ἔτος 1970!.
[7] Μέ τιμάριθμο 9,8% ἑτησίως…
[8] Μέ Τιμάριθμο 2,6% ἑτησίως!…
[9] Πηγές: Ε.Σ.Υ.Ε. Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος: «Ἡ Ἑλληνική Οἰκονομία» Τόμος ΙΙΙ σελ. 216 – 217. Ἐκθέσεις Δ/τοῦ Τραπέζης Ἑλλάδος.
[10] Organisation International du Travail «Ἐτησία Ἔκθεσις γιά τό 1969» Ὑπ. Συντονισμοῦ «Οἰκονομικαί Εἰδήσεις» τεῦχος 23, Μάρτιος 1970 καί τεῦχος 25, Μάϊος 1970
[11] ΟΗΕ «Monthly Bulletin of Statistics» Νοέμβρίου 1969, Ἰουλίου 1970, Ἐτησία Ἔκθεσις Ο.Ο.Σ.Α. 23 Δεκεμβρίου 1972
[12] βλπ. δηλώσεις στήν «Ἐργατική Ἐπιθεώρηση» τεῦχος 5 Φεβρουάριος 1968.
[13] «Ἐργατική Ἐπιθεώρησις» τεῦχος Σεπτεμβρίου 1972.
[14] Ἄρθρο στήν «Ἐργατική Ἐπιθεώρηση» Μαρτίου 1972 :«Ο.Δ.Ε.Π.Ε.Σ: Ἡ νέα Κατάκτησις τοῦ Ἑλληνικοῦ Συνδικαλισμοῦ».
[15] Στήν Καβάλα, τήν Κατερίνη, τήν Ρόδο, τήν Φλώρινα, τά Χανιά, τήν Χίο, τήν Ναύπακτο, τόν Πολύγυρο, τήν Πάτρα κ.ο.κ.
