του Πάνου Χριστοδούλου *
Χρειάζεται η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας σε περιόδους κρίσεων;
Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) είναι ενδεχομένως η αχίλλεια πτέρνα του εθνικού συστήματος υγείας (ΕΣΥ), από την ίδρυση του (1). Η νοοτροπία που καλλιεργήθηκε εντέχνως από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και τα ιδιωτικά συμφέροντα ήταν ότι στον ιδιώτη για check up και στα νοσοκομεία για όλα τα άλλα. Το οποίο φυσικά είναι λάθος. Αλλά το ίδιο φυσικά, μετά από 40 χρόνια παγιωμένων νοοτροπιών, δε θα μπορούσε να συμβεί κάτι άλλο σε μια περίοδο κρίσης δημόσιας υγείας.
Με το ξέσπασμα λοιπόν της πανδημίας από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας (ΠΟΥ), ενδεχομένως και λίγο πριν με την εμφάνιση των πρώτων περιστατικών, όλο το βάρος έπεσε στα (ήδη υποβαθμισμένα) δημόσια νοσοκομεία.
Τι σημαίνει πρακτικά όμως αυτό; Καταρχήν, ένα μεγάλο μέρος των μονάδων και του υγειονομικού προσωπικού μένει αναξιοποίητο: τα κέντρα υγείας (ΚΥ), τα αγροτικά ιατρεία (ΑΙ), οι ιδιώτες γιατροί, τα διαγνωστικά κέντρα, τα ΤΟΜΥ και όλο το προσωπικό που απασχολείται σε αυτές τις δομές. Γιατί; Γιατί η εξ αρχής οδηγία ου Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ ήταν (και παραμένει ακόμα) αν έχετε συμπτώματα μη πάτε στο νοσοκομείο απευθείας αλλά επικοινωνήστε με το γιατρό σας ή με την γραμμή ενίσχυσης. Απευθείας τα ΚΙ, τα ΑΙ, τα ΤΟΜΥ και τα διαγνωστικά κέντρα εξαφανίζονται από την εξίσωση.
Παρ’όλ’αυτά το Υπουργείο Υγείας και η ΥΠΕ θυμόταν αυτές τις μονάδες, και κυρίως τους αγροτικούς γιατρούς τους, με μεγάλη συνέπεια όταν χρειαζόταν να στέλνουν έγγραφα επίταξης για να καλυφθούν οι εφημερίες στις νοσοκομειακές μονάδες. Εκεί η επίταξη δεν ήταν ένα αντιδημοκρατικό σοσιαλιστικό κατάλοιπο, αλλά η επιλογή πρώτης γραμμής για να μη γίνουν προσλήψεις.
Με αυτό τον τρόπο, μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού μένει ουσιαστικά χωρίς παροχή υπηρεσιών υγείας στο σπίτι της, με όχι πάντα θετικά αποτελέσματα, όπως έδειξε το τραγικό περιστατικό στην Καστοριά. Αυτά στην ορατή πλευρά της κοινωνίας γιατί στην αόρατη, στους πρόσφυγες, τους μετανάστες και τους άστεγους το κράτος έτσι και αλλιώς εξαφανισμένο ήταν, και σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές μένει η δράση των λίγων σοβαρών ανθρωπιστικών ΜΚΟ που υπάρχουν στην Ελλάδα (2).
Ταυτόχρονα δεν υπάρχει (εκτός από λίγες περιπτώσεις) η πρόνοια για δημιουργία χώρων υποδοχής και νοσηλείας των κρουσμάτων με τον sars Cov , εκτός νοσοκομείου. Ενώ η οδηγία του WHO για όλες τις περιπτώσεις πανδημίας είναι να γίνεται cohorting ασθενών (3, 4), δηλαδή νοσηλεία ασθενών με κοινό αίτιο νόσου, σε περίπτωση αδυναμίας μονώσεων, στην Ελλάδα τα μισά ύποπτα κρούσματα περιφέρονται στο νοσοκομείο μέχρι να βγει η διάγνωση και οι ΜΕΘ δε διαθέτουν αυτόνομα κρεβάτια νοσηλείας. Σε περίπτωση λοιπόν αύξησης του κύματος κρουσμάτων, το δυναμικό των ΜΕΘ σε κρεβάτια θα μειωθεί σημαντικά λόγω των παραπάνω.
Επομένως χρειάζεται μια διαφορετική προσέγγιση του ζητήματος με βάση τη διεθνή εμπειρία και τις οδηγίες του ΠΟΥ(5, 6). Για να γίνει όμως αυτό αρχικά χρειάζεται μια διαφορετική λειτουργία του ΕΟΔΥ και των ΥΠΕ, οι οποίες αυτή τη στιγμή είναι προσανατολισμένες σε μια επικοινωνιακή πολιτική. Χρειάζεται μια μεταφορά σε μια πολιτική ουσίας με αξιοποίηση των πολιτικών και επαγγελματιών δημόσιας υγείας και κοινωνικής ιατρικής ώστε να δημιουργηθεί μια διαφορετική κατανομή εντός του ΕΣΥ:
Λειτουργία των ΤΟΜΥ, των κέντρων υγείας, των αγροτικών και περιφερικών ιατρείων για την ενημέρωση και κάλυψη του πληθυσμού αναφοράς τους, με αντίστοιχο εξοπλισμό προστασίας
Λειτουργία κινητών μονάδων για πρόσβαση σε απομακρυσμένες περιοχές, για κατ οίκον επισκέψεις, κάληψη καταυλισμών και αστέγων και λήψη δειγμάτων από τον πληθυσμό
Ένταξη των ιδιωτών στη ροή λειτουργίας των νοσοκομείων
Ένταξη των εργαστηριακών υποδομών, πανεπιστημιακών και ιδιωτικών, στην υπηρεσία του ΕΣΥ
Μετατροπή ανά πόλη, ενός ΤΟΜΥ, σε χώρο υποδοχής και νοσηλείας των κρουσμάτων
Λειτουργία γραμμής ψυχολογικής στήριξης
Ενεργοποίηση των διατάξεων του ΦΕΚ 25/06/2019 και αντίστοιχων επόμενων ΦΕΚ, για τη στελέχωση της πολιτικής δημόσιας υγείας
Αυτή τη στιγμή ένα σημαντικό μέρος των Ελλήνων υγειονομικών μένει αναξιοποίητο, να παρακολουθεί τις εξελίξεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να μπορεί να κάνει κάτι. Και η ιστορία του υγειονομικού κινήματος στην Ελλάδα έχει δείξει ότι όταν χρειάζεται το κομμάτι αυτό είναι πάντα μπροστά στη μάχη για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημόσιας υγείας. Και είναι πραγματικά κρίμα να μη το αφήνει η γραφειοκρατία και η έλλειψη συντονισμού να δράσει.
* Πάνος Χριστοδούλου, Ειδικευόμενος Ιατρικής Βιοπαθολογίας, MSC Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGcert διαχείρισης κρίσεων δημόσιας υγείας και ανθρωπιστικής απάντησης ygeionomikoi.
