ΕΝΤΟΛΕΑΣ

Η εν λόγω δημοσκοπική έρευνα είναι αυτοχρηματοδοτούμενη και προορίζεται για καθαρά ερευνητικούς σκοπούς.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΤΥΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ: Ποσοτική Έρευνα – Διαδικτυακή

ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ: 1118 άτομα ηλικίας άνω των 18 ετών

ΧΡΟΝΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ: 16/11/2016 – 25/11/2016

Περιεχόμενα

1. Εισαγωγή

Οι δημοσκοπήσεις ή αλλιώς οι έρευνες της κοινής γνώμης, είναι από τις πιο κοινές μεθόδους πρόβλεψης των εκλογικών αποτελεσμάτων. Εκτός από τη μεθοδολογία της κλασικής δημοσκόπησης έχουν αναπτυχθεί οικονομετρικά υποδείγματα που συμπεριλαμβάνουν μακρο-οικονομικές μεταβλητές -βλ. Abramowitz (2004) και Fair (2002). Οι Προγνωστικές Αγορές έχουν χρησιμοποιηθεί ως εργαλεία για προγνώσεις των εκλογών. Οι Berg και Rietz (2003) δίνουν τον ορισμό των Προγνωστικών Αγορών:

“Ορίζουμε ως προγνωστική αγορά την αγορά εκείνη που δημιουργείται και λειτουργεί με πρώτιστο σκοπό την εξόρυξη και άθροιση διάσπαρτων ανά τους παίκτες πληροφοριών και τη μετέπειτα χρήση του πληροφοριακού της περιεχομένου, όπως αυτό απεικονίζεται στις τιμές αγοράς κατάλληλα διαμορφωμένων αξιόγραφων, για την εκπόνηση προγνώσεων συσχετιζόμενων με συγκεκριμένα μελλοντικά γεγονότα”. Η ερευνητική μας προσπάθεια στρέφεται ως προς άλλη κατεύθυνση, διαφορετική από τις κλασσικές δημοσκοπήσεις, ώστε να δώσει μια άλλη μεθοδολογία προσέγγισης της πρόβλεψης εκλογικού αποτελέσματος. Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο το αποτέλεσμα της διαφορετικής προσέγγισης να μην συμπίπτει με αυτό της δημοσκόπησης (εδώ διαφέρουν μεταξύ τους οι δημοσκοπήσεις).

Ο J. Wolfers (2014) υποστηρίζει ότι τα διαφορετικά αποτελέσματα ενδέχεται να οφείλονται στη διαφορετικότητα των ερωτήσεων.

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και η θεωρία της φρόνησης του πλήθους ως μία μεθοδολογία για την πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Δηλαδή, οι πολίτες καλούνται να προβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα.

Το ερώτημα παραμένει: η θεωρία της φρόνησης έχει τη δυναμικότητα να αποτελέσει μια εναλλακτική προσέγγιση των κλασσικών δημοσκοπήσεων; Η συνολική γνώση των πολιτών -η οποία αναφέρεται και ως φρόνηση του πλήθους- μπορεί να αποτελέσει αποδοτικό εργαλείο για τη σφυγμομέτρηση του κλίματος των εκλογών;

Ο σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να εκτιμήσει την προβλεπτική ικανότητα του πλήθους. Τέτοιου είδους έρευνες θα συνεχίσουμε να πραγματοποιούμε ώστε να καταλήξουμε σε εύρωστα συμπεράσματα ως προς τη θεωρία της φρόνησης του πλήθους. Θα σημειώσουμε ότι η πρώτη μας έρευνα πραγματοποιήθηκε στις εκλογές του 2012, ανάμεσα στα τέσσερα πρώτα κόμματα των πρώτων εκλογών του 2012.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις προβλέψεις των πολιτών καθώς και το πραγματικό ποσοστό, δίνονται στον Πίνακα 1:

Πίνακας 1: Πρόβλεψη πολιτών 2012

Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1, οι πολίτες υποεκτίμησαν όχι σημαντικά τα ποσοστά των δύο κομμάτων Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ.

Η ερευνητική μας προσπάθεια συνεχίζεται ώστε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα ως προς τη λειτουργικότητα της θεωρίας της φρόνησης του πλήθους. Γεγονός είναι ότι δεν υπάρχουν προηγούμενες εμπειρικές έρευνες της θεωρίας του πλήθους για την περίπτωση της Ελλάδας.

Η προσπάθειά μας ξεκίνησε μέσω της συμπλήρωσης δομημένου ερωτηματολογίου χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο και αφού οι συμμετέχοντες σημειώσουν το e-mail τους. Την ίδια προσέγγιση ακολουθήσαμε και για την περίπτωση των εκλογών της 20ης Σεπτεμβρίου. Θεωρούμε υποχρέωσή μας να ευχαριστήσουμε όλους εκείνους που συμμετείχαν στην έρευνα και να επισημάνω ότι συμπλήρωσαν όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου.

2. Θεωρία της φρόνησης του πλήθους

Ο James Surowiecki (2005), στο βιβλίο του “The Wisdom of Crowds”, αναπτύσσει την ιδέα ότι μεγάλες ομάδες με πρόσβαση στην πληροφόρηση μπορούν με τη διαίσθησή τους να μπορούν να προβλέψουν γεγονότα, με μεγάλη ακρίβεια. Με άλλα λόγια η θεωρία της Φρόνησης του Πλήθους αναφέρει ότι το πλήθος έχει καλύτερη προβλεπτική ικανότητα από ένα άτομο. Κατά τον Surowiecki η συλλογική σκέψη είναι αυτή που προσδιορίζει τη φρόνηση του πλήθους. Με άλλα λόγια ο Surowiecki υποστηρίζει ότι “η συλλογική κρίση που αντιπροσωπεύει όχι τι ακριβώς σκέπτεται κάθε άτομο σε μια ομάδα, αλλά κατά κάποια έννοια, τι ακριβώς όλα τα άτομα μαζί σκέπτονται”. Ο Surowiecki αναφέρει τέσσερα στοιχεία-κλειδιά που εξηγούν, γιατί η απόφαση της ομάδας είναι αποτελεσματική:

• διαφορετικότητα
• ανεξαρτησία
• αποκέντρωση
• αθροιστικότητα

Η διαφορετικότητα της άποψης σημαίνει ότι κάθε άτομο διαθέτει την αναγκαία πληροφόρηση ή τη δική του προσέγγιση γνωστών γεγονότων.

Η ανεξαρτησία σημαίνει ότι οι απόψεις των πολιτών δεν επηρεάζονται από τους γύρω τους.

Η αποκέντρωση σημαίνει  ότι οι πολίτες έχουν μια σιωπηλή γνώση. “Σιωπηλή γνώση είναι η γνώση που δεν μπορεί εύκολα να συνοψισθεί ή να μεταβιβασθεί σε άλλους, γιατί βρίσκεται εξειδικευμένη σε συγκεκριμένο τόπο ή επάγγελμα ή εμπειρία”.

Η αθροιστικότητα αναφέρεται στο μηχανισμό ή τη διαδικασία μετασχηματισμού των ατομικών κρίσεων σε μια συνολική αθροιστική απόφαση.

Ο James Surowiecki έδειξε ότι το πλήθος συχνά είναι σοφό. Απέρριψε, μάλιστα, την άποψη ότι οι ομάδες πολιτών συνήθως είναι λανθασμένες και συνεπώς είναι καλύτερα να τις αγνοούμε και να ακολουθήσουμε τους ειδικούς.

Χαρακτηριστικά επισημαίνει: «Κάτω από κανονικές συνθήκες, οι ομάδες πολιτών είναι νοήμονες και συχνά πιο έξυπνοι από τους εξυπνότερους μεταξύ τους». Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν «τα περισσότερα άτομα μέσα στην ομάδα δεν είναι πλήρως ενημερωμένα ή ορθολογικά». Καταλήγει ο Surowiecki ότι «όταν τις μη τέλειες κρίσεις μας τις αθροίζουμε κατά τον σωστό τρόπο, η δική μας συνολική κρίση συχνά είναι εξαιρετική».

Ασφαλώς ο Surowiecki δεν προτείνει ότι κάθε πλήθος πολιτών είναι σοφό. Γι’ αυτό και θέτει την ικανοποίηση τριών συνθηκών.

• Θα πρέπει να υπάρχει μια ποικιλία μεταξύ των μελών του πλήθους. Το σημαντικό της ποικιλίας είναι ότι εξασφαλίζει στην ομάδα του πλήθους αρκετή πληροφόρηση.
• Το δεύτερο χαρακτηριστικό συνδέεται με την ύπαρξη της ανεξαρτησίας ανάμεσα στα μέλη του πλήθους της ομάδας. Η ανεξαρτησία είναι αναγκαία για να εξασφαλίζεται το γεγονός ότι τα άτομα εκφράζουν αυτό που γνωρίζουν και δεν το κρύβουν. Η συμπεριφορά της ομάδας ή του πλήθους κρίνεται καλύτερη, όταν κάθε ένα άτομο συμπεριφέρεται ανεξάρτητα από τα άλλα άτομα. Κάθε άτομο δίνει προσοχή στις δικές του πληροφορίες και δεν ανησυχεί για τις σκέψεις των άλλων ατόμων.
• Το τρίτο χαρακτηριστικό αφορά στην αποκέντρωση που επιτρέπει τα άτομα να ενεργούν ελεύθερα και ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, ενώ κανένα άτομο δεν υπαγορεύει την απάντηση του πλήθους ή της ομάδας.

Θα πρέπει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο το άρθρο του Sjoberg (2009) που αποδεικνύει ότι οι προβλέψεις των μη-ειδικών (του πλήθους) είναι πιο ακριβείς από τις προβλέψεις των ειδικών (πολιτικών επιστημόνων, δημοσιογράφων, εκδοτών).

Οι απόψεις του Surowiecki έχουν προκαλέσει αρκετή συζήτηση στον επιστημονικό χώρο. Όμως, όλοι έχουν αγνοήσει τον Αριστοτέλη, ο οποίος μίλησε για το ζήτημα της άσκησης της πολιτικής από το πλήθος των πολιτών. Το πλήθος κατά τον Αριστοτέλη υπερέχει του ενός ή των λίγων, γιατί μπορεί να διαθέτει συνολικά περισσότερη αρετή και φρόνηση από αυτούς. Η θέση αυτή του Αριστοτέλη είναι γνωστή ως “αθροιστική θεωρία”.

Εφαρμογή της θεωρίας του πλήθους

Η κλασική προσέγγιση των δημοσκοπήσεων στηρίζεται στην ερώτηση που αφορά την πρόθεση του ψηφοφόρου:

«Aν είχαμε σήμερα εθνικές εκλογές ποιο κόμμα θα ψηφίζατε»;

Ενώ στην περίπτωση της φρόνησης του ψηφοφόρου το ερώτημα που τίθεται είναι:

«Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό του κόμματος «χ» αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα εθνικές εκλογές»;

Θεωρούμε ότι η ερώτηση της φρόνησης του ψηφοφόρου μας δίνει περισσότερη πληροφόρηση από την ερώτηση της πρόθεσης. Τουλάχιστον, έχουμε τη γνώση των πολιτών για την τρέχουσα εκτίμηση της δύναμης των κομμάτων κατά την εκτίμησή τους.

Εδώ, εκτιμάται η κρίση του πολίτη να εκτιμήσει την εκλογική δύναμη κάθε κόμματος.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η μεν ερώτηση που αφορά στην πρόθεση ψήφου δεν δίνει προβλέψεις, αλλά μια στιγμιαία φωτογραφία της κοινής γνώμης. Δηλαδή η πρόθεση ψήφου δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Μάλιστα, όταν ο χρόνος της διεξαγωγής των εκλογών δεν είναι σύντομος, τότε το αποτέλεσμα θα είναι μια φτωχή πρόβλεψη.

Σύμφωνα με τον Surowiecki (2004) η μέθοδος της «φρόνησης του πλήθους» δίνει πιο ακριβή αποτελέσματα. Ασφαλώς αυτή είναι μία υπό διερεύνηση υπόθεση.

Σύμφωνα με τον ερευνητικό μας στόχο, με τις κατά τακτά διαστήματα έρευνές μας, εξετάζουμε πόσο κοντά είναι οι προβλέψεις των πολιτών με τα εκλογικά αποτελέσματα, σε σύγκριση με τα πραγματικά αποτελέσματα των εθνικών εκλογών.

Τέλος, υπάρχει και η εξής ερώτηση που σχετίζεται με την προσδοκία των ψηφοφόρων:

«Εάν αύριο είχαμε εθνικές εκλογές, ανεξάρτητα από το τι θα ψηφίζατε, ποιο κόμμα πιστεύετε ότι θα κέρδιζε τις εκλογές»;

Σημειώνουμε εδώ ότι η ερώτηση της προσδοκίας ή της παράστασης νίκης φαίνεται να είναι η πιο εύρωστη στην πρόβλεψη του πρώτου κόμματος.

Στηριζόμενοι στη φρόνηση των πολιτών ή του πλήθους μπορούμε να έχουμε μια προσέγγιση της εκτίμησης του ποσοστού των κομμάτων.

3. Συναισθηματικός πολίτης

Θυμωμένος πολίτης

Ερώτηση 1: Αισθάνεστε θυμωμένος επειδή το πολιτικό σύστημα εδώ και έξι χρόνια δεν μπορεί να βρει λύση στην κοινωνική, ηθική και οικονομική κρίση της χώρας;

Κατά την άποψή μας οι δημοσκοπήσεις αγνόησαν το σημαντικό ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα ως ένα κίνητρο επιλογής των ψηφοφόρων.

Πώς τα συναισθήματα, όπως ο θυμός, ο φόβος, ώθησαν τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν; Μήπως τα συναισθήματα δημιουργούν αποτελέσματα κινήτρων που είναι ικανά να διαμορφώσουν πολιτικές συμπεριφορές τις οποίες δεν μπορούν οι κλασικές μέθοδοι να εντοπίσουν;

Δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι η διαδικασία του νου γεννά τα συναισθήματα και τα συναισθήματα τελικά επηρεάζουν τις στάσεις και την συμπεριφορά των ατόμων.

Τόσο το BREXIT όσο και η δική μας περιπέτεια με τα Μνημόνια, δείχνουν ότι τα συναισθήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή. Ακριβώς έτσι και στην περίπτωση του BREXIT οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω, γιατί δεν έπιασαν τον παλμό της κοινωνίας.

Θεωρώ, ότι ο χώρος των συναισθημάτων μας καλεί να επανεξετάσουμε αρκετές θεωρίες και υποθέσεις που βρίσκονται στη βάση των πολιτικών δημοσκοπήσεων. Να εξετάσουμε τη συσχέτιση που υπάρχει ανάμεσα στα συναισθήματα και τις προθέσεις και τις στάσεις των ψηφοφόρων.

Τα συναισθήματα συνιστούν ένα νευρωνικό δίκτυο και είναι συνδεδεμένα με όλα τα νευρωνικά δίκτυα. Ο ρόλος των συνδέσεων αυτών επιτρέπει στον εγκέφαλο να εντοπίζει τις σημαντικότερες μνήμες. Γι’ αυτό και ο κάθε ψηφοφόρος θυμάται πώς το πολιτικό σύστημα τον εξαπάτησε, θυμάται την οικονομική καταστροφή που επέφεραν οι τράπεζες, θυμάται ότι η ψήφος του δεν μετρά, θυμάται ότι δεν μπορεί να επηρεάσει τη λήψη των αποφάσεων κλπ.

Όμως, τα συναισθήματα, ως νευρωνικά δίκτυα, είναι συνδεδεμένα με ένα μικρό όργανο στον εγκέφαλο, τον υποθάλαμο.

Ο καθηγητής Joe Dispenza εξηγεί ότι:

«ο υποθάλαμος είναι σαν ένα μικροσκοπικό εργοστάσιο, και είναι μια περιοχή που παράγει ορισμένα χημικά που ταιριάζουν σε ορισμένα συναισθήματα που βιώνουμε».

Αυτός ο υποθάλαμος παίρνει πρωτεΐνες και τις συνθέτει σε νευρο–ορμόνες, οι οποίες προετοιμάζουν το σώμα για δράση.

Τα συναισθήματα οδηγούν σε μια εκτίμηση της κατάστασης ταχύτατα και στέλνουν  τους χημικούς αγγελιοφόρους για να παλέψετε ή για να τρέξετε.

Έτσι, θεωρούμε ότι η μελέτη των δημοσκοπήσεων δεν είναι πλήρης όταν αγνοούμε τον κόσμο των συναισθημάτων. Αλλά και η όλη έρευνα δεν μπορεί να αφήσει έξω τα αποτελέσματα της νευροεπιστήμης και την ψυχολογία όσον αφορά τα συναισθήματα και την πολιτική.

Γίνεται φανερό πως οτιδήποτε νιώθουμε, δηλαδή κάθε συναίσθημα, επηρεάζει την κατάσταση τις απόφασής μας. Σε μια κοινωνία αρκετά θυμωμένη, όπως ήταν η κοινωνία στις ΗΠΑ αγνοήθηκε αυτή η διάσταση από τις εταιρείες δημοσκοπήσεων και το γεγονός αυτό τις οδήγησε σε εσφαλμένη πρόβλεψη.

Η Αμερική δεν θα γίνει ποτέ ξανά η προ του Τραμπ Αμερική. Ο Τραμπ μίλησε μέσα στη εθνοσυνείδηση των Αμερικανών.

Η συμπεριφορά των ψηφοφόρων σήμερα δεν συγκρίνεται με την περίοδο πριν την κρίση. Η διάθεση των ψηφοφόρων αποτελεί μια σημαντική παράμετρο η οποία και δεν πρέπει να υποβαθμίζεται, όπως επίσης και ο θυμός.

Ο ψηφοφόρος αισθάνεται θυμωμένος γιατί αντιλαμβάνεται ότι το πολιτικό σύστημα δεν εργάζεται για εκείνον: εργάζεται για το χρέος, για τη Γερμανία και τις Βρυξέλλες. Έτσι, ο θυμωμένος ψηφοφόρος βλέπει ότι μέσα σε μια επταετία η αβεβαιότητα για το αύριο συνεχίζεται, οι άδικοι φόροι συνεχίζονται, οι μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις συνεχίζονται, η φτωχοποίηση συνεχίζεται, και τα Ελληνόπουλα αναζητούν εκτός Ελλάδας την τύχη τους.

Το αποτέλεσμα της διάθεσης των πολιτών εμφανίζεται στο γράφημα που παρουσιάζονται τα ποσοστά των θυμωμένων Ελλήνων πολιτών:

Γράφημα: Αισθάνεστε θυμωμένος επειδή το πολιτικό σύστημα εδώ και έξι χρόνια δεν μπορεί να βρει λύση στην κοινωνική, ηθική και οικονομική κρίση της χώρας;

Οκτώ στους δέκα Έλληνες (αθροιστικά: «αισθάνομαι πολύ θυμωμένος» + «θυμωμένος») περιγράφουν τον εαυτό τους ως θυμωμένο, αφού το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να βρει λύσεις στις πολλαπλές κρίσεις της χώρας. Είτε αρέσει, είτε δεν αρέσει, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει αυτό το 80% γιατί ισχύει η εξίσωση:

Θυμωμένοι πολίτες = Απρόβλεπτοι πολίτες.

4. Στάσεις των πολιτών για τη μη-νόμιμη μετανάστευση

 Ερώτηση 2: Συμφωνείτε ότι πρέπει στην Ελλάδα να εγκατασταθεί ένα σημαντικό ποσοστό μη-νόμιμων ή παράνομων μεταναστών;

Ασφαλώς η μη-νόμιμη ή παράνομη μετανάστευση αποτελεί, γενικά, παράγοντα αποσταθεροποίησης της χώρας. Η μη-νόμιμη ή μη κανονική μετανάστευση, θεωρείται ότι υπονομεύει την Εθνική κυριαρχία και την ασφάλεια μιας χώρας. Η μη-νόμιμη ή παράνομη μετανάστευση είναι από τα σημαντικότερα πολιτικά ζητήματα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ποια είναι τα συναισθήματα και οι διαθέσεις των Ελλήνων απέναντι στο πρόβλημα της μη-νόμιμης ή παράνομης μετανάστευσης;

Η κοινή γνώμη παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών. Όταν η κοινή γνώμη είναι αρνητική ως προς ένα ζήτημα, τότε και τα κόμματα ανάλογα διαμορφώνουν τις πολιτικές τους.

Μάλιστα, όσον αφορά στις επιπτώσεις της κοινής γνώμης στη μεταναστευτική πολιτική ο Saggar (2003) αναφέρει για τη Βρετανία ότι «Οι στάσεις των πολιτών περιορίζουν τους σκοπούς των κομμάτων και των κυβερνήσεων».

Για τη χώρα μας, που η μη-νόμιμη μετανάστευση θεωρείται σημαντικό πρόβλημα, θα πρέπει να γνωρίζουμε ποιες είναι και οι στάσεις των Ελλήνων πολιτών απέναντι στη μη-νόμιμη μετανάστευση και τις προθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μια Ευρωπαϊκή Ένωση που εκτοξεύει απειλές στα κράτη-μέλη για αποβολή της χώρας τους από τη Συνθήκη Σένγκεν αν δεν συμμορφωθούν με τις υποδείξεις της για την εγκατάσταση μη-νόμιμων μεταναστών.

Ας δούμε στο ακόλουθο γράφημα και τη στάση της κοινής γνώμης στην Ελλάδα:

Γράφημα: Συμφωνείτε ότι πρέπει στην Ελλάδα να εγκατασταθεί ένα σημαντικό ποσοστό μη-νόμιμων ή παράνομων μεταναστών;

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία 78,5% (αθροιστικά: «διαφωνώ πολύ» + «διαφωνώ») έχει την άποψη ότι δεν πρέπει να εγκατασταθεί ένα σημαντικό ποσοστό μη-νόμιμων ή παράνομων μεταναστών.

Ερώτηση 3: Θα ψηφίζατε κάποιο από τα κόμματα που θα υποστήριζε την μόνιμη εγκατάσταση των μη-νόμιμων ή παράνομων ή οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα;

Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κάποιος το αίσθημα που διακατέχει την κοινή γνώμη για το ζήτημα της μη-νόμιμης ή παράνομης μετανάστευσης στη χώρα μας. Άλλωστε αυτό φάνηκε και από το ποσοστό των απαντήσεων της προηγούμενης ερώτησης. Η “τελική λύση” για το μεταναστευτικό δεν φαίνεται να μπορεί να δοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Φτώχεια, ανεργία, απογοήτευση, μεταναστευτικό, αίσθηση αδιεξόδου. Αλήθεια, οι Έλληνες πολίτες θα ψήφιζαν κόμματα που θα υποστήριζαν την μόνιμη εγκατάσταση των μη-νόμιμων μεταναστών στην Ελλάδα;

Το γράφημα που ακολουθεί δίνει την απάντηση στο ερώτημα:

Γράφημα: Θα ψηφίζατε κάποιο από τα κόμματα που θα υποστήριζε την μόνιμη εγκατάσταση των μη-νόμιμων ή παράνομων ή οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα;

Περίπου 8 στους 10 Έλληνες πολίτες δηλώνουν ότι δεν θα ψήφιζαν κόμματα τα οποία θα υποστήριζαν την μόνιμη εγκατάσταση των μη-νόμιμων μεταναστών.

5. Νέα κόμματα και ελπιδοφόρα μηνύματα

 Ερώτηση 4: Η συγκυρία της γενικευμένης κρίσης στη χώρα μας ευνοεί την ίδρυση νέων κομμάτων είτε από Δεξιά είτε από Αριστερά. Θεωρείτε ότι αυτά τα κόμματα φέρνουν κάποια ελπιδοφόρο πολιτική και οικονομική καινοτομία για τη λύση της κρίσης;

Το Ελληνικό πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει απρόβλεπτες συνέπειες και προκλήσεις. Η αβεβαιότητα και οι κίνδυνοι αυξάνουν τις ανάγκες των κομμάτων και της κυβέρνησης να αντιμετωπίσουν πολύπλοκες προκλήσεις.

Η εφαρμογή καινοτομίας ορίζεται ως μια πολιτική προσπάθεια των κομμάτων και της κυβέρνησης, της δημιουργίας νέων υλοποιήσιμων ιδεών, νέων λειτουργικών μεθόδων για την επίλυση των προβλημάτων της χώρας.

• Η χώρα σήμερα κολυμπάει στα χρέη (δημόσιο και ιδιωτικό)
• έχει περιορισμένη κυριαρχία
• έχει το Κυπριακό σε εμπλοκή
• αντιμετωπίζει αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης
• εμφανίζει ενδοτισμό του πολιτικού κόσμου
• έχει έλλειψη σοβαρής στρατηγικής απέναντι στις απειλές στα νησιά του Αιγαίου που λόγω μεταναστευτικού έχουν μετατραπεί σε εστίες εκρήξεων
• αντιμετωπίζει προκλήσεις από την Αλβανία
• δεν έχει διεθνή φωνή
• έχει εξοντώσει τη μεσαία τάξη
• ξεπουλάει τα περιουσιακά της στοιχεία σε εξευτελιστικές τιμές
• έχει δημογραφική γήρανση
• κατοικείται από εκατομμύρια Έλληνες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας
• έχει ανεργία που σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο
• ενώ τα «λουκέτα» συνεχώς αυξάνονται
• διαθέτει κοινωνία που έχει μετατραπεί από κοινωνία των 4/5 σε κοινωνία του 1/5
• βρίσκεται κάτω από Μνημόνια με θυσίες χωρίς αντίκρισμα.

Μήπως αυτά τα κόμματα που ιδρύονται, αλλά και όσα έχουν ιδρυθεί, έχουν στρατηγικές καινοτομιών που μπορούν να είναι άμεσα εφαρμόσιμες;

Τα κόμματα, η κυβέρνηση, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οφείλουν να έχουν μια στρατηγική για τις καινοτομίες που αφορούν τον χώρο τους. Τα κόμματα θα πρέπει να προβάλλουν νέες καινοτομίες, νέες ιδέες, οι οποίες θα βοηθήσουν αποτελεσματικά στην επίλυση των προβλημάτων που εκθέσαμε.

Η ανάγκη συνεπώς για καινοτομίες δεν ήταν ποτέ τόσο μεγάλη όσο σήμερα με τις κρίσεις. Ενώ παράλληλα ποτέ άλλοτε δεν ιδρύθηκαν τόσα πολλά κόμματα.

Όμως ας δούμε και τις απόψεις των Ελλήνων πολιτών που παρουσιάζεται στο ακόλουθο γράφημα:

Γράφημα: Η συγκυρία της γενικευμένης κρίσης στη χώρα μας ευνοεί την ίδρυση νέων κομμάτων είτε από Δεξιά είτε από Αριστερά. Θεωρείτε ότι αυτά τα κόμματα φέρνουν κάποια ελπιδοφόρο πολιτική και οικονομική καινοτομία για τη λύση της κρίσης;

Από το γράφημα προκύπτει ότι η πλειοψηφία των πολιτών, σε ποσοστό 55,6% (αθροιστικά: «διαφωνώ» και «διαφωνώ πολύ») θεωρεί ότι τα νεοϊδρυόμενα κόμματα δεν φέρνουν ελπιδοφόρο πολιτική και οικονομική καινοτομία για τη λύση της κρίσης.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση. Βρίσκεται σε παρακμή χωρίς τα «μνημόνια» να την έχουν προκαλέσει. Τα «μνημόνια» είναι το αποτέλεσμα. Και όμως οι πολίτες, η φρόνηση του πλήθους, μας λέει ότι τα νέα κόμματα δεν έχουν καινοτόμες ιδέες και προφανώς δεν έχουν και αναγεννητικές δυνάμεις. Με άλλα νομικά τόσο ισχυρή είναι η κατάσταση της παρακμής που απορροφά κάθε νέα πολιτική προσπάθεια.

Ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κατάσταση παρακμής, έρχονται οι πολίτες και προβλέπουν ότι και τα νέα κόμματα που ιδρύονται δεν μπορούν να φέρουν καινοτόμες λύσεις της κρίσης.

6. Πιθανότητες εισόδου των νέων κομμάτων στη Βουλή και η Αποχή

 Ερώτηση 5: Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, για να εισέλθει ένα κόμμα στη Βουλή, πρέπει να συγκεντρώσει τουλάχιστον το 3% των έγκυρων ψήφων πανελλαδικά. Δηλαδή, στις τελευταίες εκλογές για να εισέλθει ένα κόμμα στη Βουλή χρειάζονταν 180.000 ψήφους. Ποια είναι κατά την άποψή σας η πιθανότητα να πετύχουν τουλάχιστον το 3% τα νεοϊδρυθέντα κόμματα;

Μέσα στη γενικευμένη κρίση που κρατά μια συνεχή εξαετία, ιδρύονται νέα κόμματα τα οποία προσπαθούν να ενσωματώσουν το έλλειμμα εμπιστοσύνης των πολιτών ως προς το υπάρχων πολιτικό σύστημα.

Κόμματα είτε με δεξιές ή με αριστερές ιδέες που τα κατεστημένα ΜΜΕ τα βαπτίζουν «αντισυστημικά», «ευρωσεπτικιστικά», «ακροδεξιά», «ακροαριστερά» κτλ. Αν αισθανθούν ότι κινδυνεύουν τα καθιερωμένα κόμματα, τότε εμφανίζονται οι θεωρίες των δύο άκρων, απαγορεύσεις και διώξεις. Τα νεοϊδρυόμενα κόμματα θεωρούν ότι μπορούν να «απορροφήσουν» την οικονομική, την κοινωνική και την πολιτική απογοήτευση και αγανάκτηση.

Η ρευστή κατάσταση του πολιτικού τοπίου δίνει ορισμένα περιθώρια να δραστηριοποιηθούν αυτά τα νέα κόμματα ως ένας μηχανισμός κοινωνικής εκτόνωσης.

Οι πολίτες του θυμού που δεν ενδιαφέρονται για τις ιδεολογίες, μπορούν να κινηθούν για να τροφοδοτήσουν αυτά τα κόμματα.

Παρ όλα αυτά το ζήτημα είναι πώς βλέπουν οι πολίτες-ψηφοφόροι την πιθανότητα αυτά τα νεοϊδρυθέντα κόμματα να ξεπεράσουν το κατώφλι του 3% για να εισέλθουν στη Βουλή.

Στην έρευνά μας συμπεριλάβαμε επτά τέτοια κόμματα. Για κάθε ένα ξεχωριστά κόμμα, έχουμε τις εκτιμήσεις της φρόνησης του πλήθους.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Πλεύση Ελευθερίας» (Κωνσταντοπούλου) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Για το κόμμα «Πλεύση Ελευθερίας» (Κωνσταντοπούλου), η εικόνα είναι ότι έχει υψηλά ποσοστά στο “πιθανό” (29,6%) και στο “πολύ πιθανό” (37,1%). Ο μέσος όρος διαμορφώνεται στο 3,013% και είναι στο διάστημα από 2,1%-3%, που αντιστοιχεί στο “Πολύ πιθανό” να ξεπεράσει το κατώφλι του 3%.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Εθνική Ενότητα» (Καρατζαφέρης-Μπαλτάκος) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Το νέο κόμμα της Εθνικής Ενότητας εμφανίζει τα μεγαλύτερά του ποσοστά σε δύο καταστάσεις, στο ελάχιστα πιθανό (28,8%) και στο καθόλου πιθανό (55,3%). Ο Μέσος Όρος είναι 1,19% που αντιστοιχεί στην κατάσταση “Ελάχιστα Πιθανό” να ξεπεράσει το κατώφλι του 3%.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Ελληνική Λύση» (Βελόπουλος) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Για το κόμμα «Ελληνική Λύση» (Βελόπουλος) το μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται στην κατάσταση του “Καθόλου πιθανού” (60,4%). Ο Μέσος Όρος διαμορφώνεται στο 1,18% που αντιστοιχεί στην κατάσταση του “Ελάχιστα πιθανό” να ξεπεράσει το κατώφλι του 3%.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Νέα Δεξιά» (Κρανιδιώτης) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Το κόμμα της Νέας Δεξιάς έχει Μέσο Όρο 1,12% που σημαίνει ότι ελάχιστα πιθανό είναι να περάσει το κατώφλι του 3%.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Πρώτη Γραμμή» (Κ. Πλεύρης) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Το κόμμα “Πρώτη Γραμμή” έχει ένα μεγάλο ποσοστό 74,1% στο “Καθόλου πιθανό” να ξεπεράσει το 3% για να εισέλθει στη Βουλή. Ο Μέσος Όρος διαμορφώνεται στο 0,92% που αντιστοιχεί στην κατάσταση του “Καθόλου πιθανού”.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Κίνημα Δικαιοσύνης» (Ι. Σακάς) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Στο Κίνημα Δικαιοσύνης ο Μέσος Όρος διαμορφώνεται στο 0,76%, που συνδέεται με την κατάσταση του “Καθόλου πιθανού” να ξεπεράσει το 3% για να εισέλθει στη Βουλή.

Οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το κόμμα «Ελλήνων Πολιτεία» (Παν. Αποστόλου) δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Στο κόμμα «Ελλήνων Πολιτεία» ο Μέσος Όρος είναι 0,73% και αντιστοιχεί στην κατάσταση του “Καθόλου πιθανού” να εισέλθει στη Βουλή.

Τέλος, οι εκτιμήσεις τις φρόνησης του πλήθους για το «Άλλο Κόμμα» δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Το «Άλλο Κόμμα» έχει Μέσο Όρο 1,43%, που αντιστοιχεί στο “Ελάχιστα πιθανό” να εισέλθει στη Βουλή.

Ερώτηση 6: Στις Βουλευτικές Εκλογές του 2015 η απορριπτική στάση – αποχή, λευκό, άκυρο – διαμορφώθηκε στο 46,26%. Κατά την άποψή σας σε ποια πλαίσια θα κυμανθεί το ποσοστό της απορριπτικής στάσης (= αποχή + λευκό + άκυρο) στην περίπτωση που θα γίνονταν σήμερα βουλευτικές εκλογές;

Η διενέργεια των εθνικών εκλογών αποτελεί από τις πιο σημαντικές λειτουργίες ενός δημοκρατικού συστήματος.

Ο αριθμός των ψηφοφόρων που προσέρχονται στις εκλογές αποτελεί ένα βασικό δείκτη του επιπέδου της πολιτικής συμμετοχής των πολιτών.

Έτσι, η συμμετοχή των ψηφοφόρων στην εκλογική διαδικασία είναι η πιο άμεση μέτρηση του ενδιαφέροντος των πολιτών για τη δημοκρατία. Εξάλλου, αν ταυτίσουμε την έννοια της δημοκρατίας με την έννοια “της εξουσίας από το λαό” τότε το ενδιαφέρον πρέπει να εστιάζεται όχι μόνο στο ποσοστό που έλαβε κάποιο συγκεκριμένο κόμμα, αλλά και στο ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στις εκλογές.

Δυστυχώς, όπως παρατηρούμε από το Γράφημα 1, τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται στη χώρα μας μία αυξητική τάση της αποχής ή αλλιώς μία πτωτική τάση της συμμετοχής των πολιτών στις εθνικές εκλογές.

Γράφημα 1: Διαχρονική εξέλιξη της αποχής στις Εθνικές Εκλογές  της χώρας

Παρατηρώντας τα δεδομένα του Γραφήματος 1 εντοπίζουμε μία συνολική αύξηση της αποχής από το έτος 2007. Αύξηση της αποχής όμως σημαίνει ότι εμφανίζονται ουσιαστικά προβλήματα στη λειτουργία της δημοκρατίας.

Τα στοιχεία του Γραφήματος 1 κρούουν τον κώδωνα του δημοκρατικού κινδύνου και έχει φθάσει πλέον η ώρα να συνειδητοποιήσουμε ότι στη χώρα εντοπίζεται άλλη μία κρίση: η κρίση της συμμετοχής των πολιτών στην εκλογική διαδικασία.

Σύμφωνα με τον A. Lijphart, η τάση της μείωσης της συμμετοχής στις εκλογές μπορεί να θεωρηθεί ως μία κρίση της δημοκρατίας. Η έννοια της «Δημοκρατίας» μαζί με την υψηλή συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές θεωρείται ως μία θετική, ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη νομιμοποίηση του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος.

Σήμερα, η χώρα μας διέρχεται μια πολλαπλή κρίση, με πυρήνα την οικονομία. Σύμφωνα με την οικονομική επιστήμη, η συμπεριφορά του ψηφοφόρου και η έννοια της δημοκρατίας, θεωρούνται ως τα κριτήρια των συνολικών προτεραιοτήτων των πολιτών. Διαφορετικές πολιτικές αποφάσεις προκαλούν διαφορετικές πολιτικές ενέργειες. Οι πολιτικές ενέργειες των Κυβερνήσεων, από το 2010 μέχρι σήμερα, έχουν χαρακτηριστεί ως μνημονιακές. Όμως, αυτές οι πολιτικές ενέργειες επηρεάζουν γενικότερα την οικονομία και ειδικότερα την οικονομία των νοικοκυριών. Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του εκλογικού συστήματος, της αποχής των ψηφοφόρων και των αποτελεσμάτων των πολιτικών ενεργειών.

Η οικονομική κρίση, τα μνημόνια και οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν είχαν μεγάλες επιπτώσεις στην Ελληνική κοινωνία. Όπως έχουμε κατ’ επανάληψη επισημάνει, η Ελληνική κοινωνία των 4/5 έχει μετασχηματισθεί στην κοινωνία του 1/5. Κάθε μέρα ο αριθμός των ανέργων, των φτωχών και των νέων Ελλήνων που μεταναστεύουν στο εξωτερικό μεγαλώνει.

Οι εκλογές της 20^ης Σεπτεμβρίου ανέδειξαν εκτός από Κυβέρνηση και μία θλιβερή πραγματικότητα: την πρωτοφανή αποχή για την Ελλάδα της τάξης του 43,43%. Στον πιο κάτω Πίνακα 1 παρουσιάζονται ορισμένες χαρακτηριστικές περιοχές όσον αφορά στο ποσοστό της αποχής.

Πίνακας 1: Εκλογικές Περιφέρειες της χώρας με τη μεγαλύτερη αποχή

Παρατηρούμε ότι, στη Φλώρινα προσήλθαν να ψηφίσουν μόνο 4 στους 10 ψηφοφόρους!!!

Επιθυμητός στόχος για όλες τις εκλογές είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές. Η μικρή αποχή αποτελεί ένδειξη της νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Αντίθετα, η μεγάλη αποχή αντικατοπτρίζει τη δυσαρέσκεια και την αδιαφορία των ψηφοφόρων. Όμως, σε μία τέτοια περίπτωση, δυστυχώς,  η όποια δειγματοληπτική έρευνα κοινής γνώμης δεν μπορεί να απεικονίσει την επιθυμία των πολιτών.

Μία άλλη επίπτωση της μεγάλης αποχής από τη διαδικασία της ψηφοφορίας είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει αντικειμενική αντιπροσώπευση των πολιτών. Αποτελεί ενδιαφέρον πεδίο έρευνας να βρεθούν και τα δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά αυτών που απείχαν από τις εκλογές.

Αν πραγματικά η κοινωνία του 1/5 μεγαλώνει (φτωχοποίηση της κοινωνίας), τότε η αποχή είναι ένα σημάδι δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος. Όταν οι πολίτες συνειδητοποιήσουν ότι δεν υπάρχουν λύσεις στα καθημερινά τους προβλήματα, τότε η ανησυχία και τα άγχη τους οδηγούν σε μειωμένες προσδοκίες από τη ζωής τους, οπότε αδιαφορούν να συμμετέχουν σε μία διαδικασία χωρίς ελπίδα για το μέλλον τους.

Όμως, η αυξημένη αποχή λειτουργεί και ως μία τιμωρητική ψήφος. Η αποχή κάτω από τις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης είναι ένας πικρός δείκτης.

Στο γράφημα που ακολουθεί απεικονίζονται οι απόψεις των πολιτών:

Γράφημα: Στις Βουλευτικές Εκλογές του 2015 η απορριπτική στάση – αποχή, λευκό, άκυρο – διαμορφώθηκε στο 46,26%. Κατά την άποψή σας σε ποια πλαίσια θα κυμανθεί το ποσοστό της απορριπτικής στάσης (= αποχή + λευκό + άκυρο) στην περίπτωση που θα γίνονταν σήμερα βουλευτικές εκλογές;

Οι Έλληνες πολίτες εκτιμούν ότι η μέση αποχή θα διαμορφωθεί στο επίπεδο του 42,15%. Η μεγάλη αποχή που εκτιμούν οι πολίτες δείχνει μια έκφραση μη-ικανοποίησης από το πολιτικό σύστημα, ή αποτελεί μια ένδειξη πολιτικής απάθειας.

7. Εφαρμογή της θεωρίας του πλήθους

 Ερώτηση 7: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ εάν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Στο Γράφημα που ακολουθεί, δίνονται οι προβλέψεις των πολιτών:

Από τα στοιχεία του γραφήματος, οι προβλέψεις των πολιτών δίνουν σε ποσοστό 45,3% ότι το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα κυμαίνεται μεταξύ 10 και 15,9%. Επίσης, ποσοστό 27,6% των ερωτηθέντων πολιτών εκτιμά ότι το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα κυμανθεί μεταξύ 16 έως 20,9%.

Ποσοστό 14,3% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι μεταξύ 21 έως 25,9%.

Η κυβερνητική εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ επιδεινώνει και την εκλογική του δύναμη. Η διαδρομή οδήγησε και σε ανασχηματισμό που όμως δεν φαίνεται ότι πείστηκε ο μέσος πολίτης για την πορεία του χειρισμού των κρίσεων: χρέους, μεταναστευτικού, εξωτερικής πολιτικής, που σχετίζονται με εθνικά θέματα.

Έτσι, εμφανίζονται τρία ουσιαστικά προβλήματα:

Πρώτον, έχει δημιουργηθεί μια αίσθηση στον κόσμο ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να βάζει τη σφραγίδα της στη λύση των προβλημάτων. Επτά χρόνια «μνημονιακά» και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται ικανή να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο. Τώρα δεν μπορεί να δημιουργήσει και «κλίμα» ελπίδας στον κόσμο.

Δεύτερον, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υλοποίησε κάποια από τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε και όλοι οι πολίτες αισθάνονται την χρεοκοπία της χώρας. Η κοινωνία αισθάνεται καθαρά ότι είναι πλέον η κοινωνία του 1/5, δηλαδή μόνο ένας στους πέντε έχει κάποιο επίπεδο διαβίωσης.

Τρίτον, και το σημαντικότερο, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αντιμετωπίζει με μια ενιαία εθνική στρατηγική τις απειλές σε Αιγαίο και Θράκη από τον επικίνδυνο Ερντογάν.

Η γραφική παράσταση εμφανίζει και άλλο ένα μήνυμα που φαίνεται στο πιο κάτω γράφημα:

Παρατηρούμε ότι τα μεγάλα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ εντοπίζονται στις μικρές κλίμακες των πιθανών ποσοστών που προβλέπουν οι ψηφοφόροι.

Υπάρχει μια ραγδαία κάμψη των πιθανών ποσοστών που οι πολίτες θεωρούν ότι θα πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ σε περίπτωση άμεσης διεξαγωγής εθνικών εκλογών.

Επειδή, τα οικονομικά προβλήματα της χώρας συνεχίζονται και διαχέονται φήμες για τέταρτο μνημόνιο, στο μυαλό του ψηφοφόρου το μείζον ζήτημα εντοπίζεται στο ότι δεν υπάρχει προοπτική για βελτίωση του εισοδήματός του. Ως εκ τούτου δεν μειώνονται η δυσφορία και ο θυμός των πολιτών έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Με άλλα λόγια αυτή τη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ χάνει τη δυναμική του, δηλαδή χάνει μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων ανά εκλογική περίοδο, όπως φαίνεται και στο γράφημα:

Γράφημα: Εκλογικά αποτελέσματα ΣΥΡΙΖΑ

Όπως φαίνεται στο γράφημα, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, αλλά έχασε μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων. Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να ακολουθεί φθίνουσα πορεία. Θα χάνει ψηφοφόρους και από την Κεντροδεξιά, αλλά και από την Αριστερά. Επίσης, ενδέχεται ο ΣΥΡΙΖΑ να πληγεί και από την αποχή.

Ερώτηση 8: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Τι προβλέπουν οι πολίτες για τη Νέα Δημοκρατία; Οι προβλέψεις δίνονται στο πιο κάτω γράφημα :

Το 27,9% των ψηφοφόρων προβλέπει ότι το ποσοστό της ΝΔ θα κυμανθεί από 21 έως 25,9%, ενώ ένα άλλο 27,1% προβλέπει ότι θα κυμανθεί από 26 έως 30,9%. Ο μέσος όρος της πρόβλεψης του ποσοστού της Νέας Δημοκρατίας είναι 27,0%, πολύ κοντά στο ποσοστό που πήρε το κόμμα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015.

Από το γράφημα φαίνεται ότι η εικόνα της Νέας Δημοκρατίας συγκριτικά με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι καλύτερη, γιατί η ΝΔ δεν φαίνεται να χάνει από το ποσοστό των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015. Η Νέα Δημοκρατία φαίνεται ότι έχει επιφέρει πλήγμα στην εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ.

Όμως, παρά το γεγονός ότι η ΝΔ εμφανίζεται ως η εναλλακτική λύση, δεν κερδίζει αυτοδυναμία. Η κοινωνία εμφανίζει γενικά την εικόνα θυμωμένης κοινωνίας και σε μια τέτοια περίπτωση οι υποσχέσεις δεν προσελκύουν ψηφοφόρους. Τα μνημόνια έχουν επιφέρει και το τέλος των υποσχέσεων και των παραμυθιών.

Είναι νωρίς να αποτιμήσει κάποιος αν η αλλαγή σκυτάλης σε ηγετικό επίπεδο στη Νέα Δημοκρατία θα κερδίσει κάποιον αριθμό ψηφοφόρων που ενοχλήθηκαν κατά το παρελθόν από τις αποφάσεις της Νέας Δημοκρατίας. Άλλωστε στόχος της Νέας Δημοκρατίας είναι η συσπείρωση δυνάμεων από το χώρο του Κέντρου έως την Κεντροαριστερά, χωρίς με αυτή τη συσπείρωση να κερδίζει αυτοδυναμία. Πώς όμως η ΝΔ θα κερδίσει δεξιούς ψηφοφόρους που κυρίως βρίσκονται πιο κοντά στον πατριωτικό χώρο και ψήφισαν ΑΝΕΛ ή Χρυσή Αυγή;

Τέλος, η γενική πορεία της Νέας Δημοκρατίας δίνεται στο ακόλουθο γράφημα:

Γράφημα: Εκλογικά αποτελέσματα ΝΔ

Με μεγάλη πιθανότητα, όπως αναδεικνύεται και στο ερώτημα που αφορά την αποχή στις επόμενες εκλογές ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων δεν θα ψηφίσει. Ποια θα είναι η επίπτωση της αποχής στη Νέα Δημοκρατία;

Η Νέα Δημοκρατία δεν δείχνει αυτή τη στιγμή κάποια επιταχυνόμενη δυναμική απορρόφησης δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ.

Η αιμορραγούσα Κυβέρνηση δεν έχει απέναντί της αυτή τη στιγμή μια Νέα Δημοκρατία με επιταχυνόμενη δυναμική. Οι πολίτες, σύμφωνα με τη θεωρία της φρόνησης του πλήθους, δεν βλέπουν αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας. Σε ρευστές καταστάσεις εκείνο που φαίνεται είναι ότι η Νέα Δημοκρατία εμφανίζεται τώρα πιο συμπαγής και είναι υψηλές οι πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές.

Όσον αφορά στην αυτοδυναμία, φαίνεται να μην εξασφαλίζεται αυτή από τη Νέα Δημοκρατία εύκολα με τη σημερινή δυναμική, όμως αυτό σημαίνει ότι εφόσον αναδειχθεί πρώτο κόμμα, θα πρέπει να ακολουθήσει τη λογική του 2012.

Οι πολίτες συνεχίζουν να επιλέγουν συνεργασίες μεταξύ των κομμάτων.

Ερώτηση 9: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό της ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Οι εκτιμήσεις των πολιτών σχετικά με το ποσοστό της Χρυσής Αυγής δίνονται στο ακόλουθο Γράφημα:

Από το γράφημα γίνεται φανερό ότι ποσοστό 65% των πολιτών εκτιμά ότι το ποσοστό της Χρυσής Αυγής θα κινηθεί από 6% έως 12%. Ο μέσος όρος του φρονήματος του πλήθους διαμορφώνεται στο επίπεδο του 10,12%.

Η γενική ανέλιξη της Χρυσής Αυγής δίνεται στο ακόλουθο γράφημα:

Γενικά, η πορεία της Χ.Α είναι ευσταθής παρά το γεγονός ότι το εν λόγω κόμμα δεν έχει παρουσία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η θεωρία των δύο άκρων που εισήγαγε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας με αρχηγό το Σαμαρά, σε μια προσπάθεια αφενός να σταματήσει τη διαρροή ψηφοφόρων της προς τη Χρυσή Αυγή και αφετέρου να επιτύχει κάποια συναίνεση του πολιτικού συστήματος, που επέφερε τα δεινά στη χώρα, οδήγησε στην επιβολή της σιωπής της αντισυστημικής φωνής.

Η στρατηγική αυτή, όπως δείχνει το γράφημα, δεν απέφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της μείωσης της πολιτικής δύναμης της Χρυσής Αυγής. Πολλοί πίστευαν ότι έτσι θα μειώνονταν σημαντικά τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής.

Κρίσιμη είναι και άλλη μια διάσταση που καλλιεργείται: αυτή του λαϊκισμού. Εδώ θα σταθούμε για λίγο.

Με τον όρο λαϊκισμός θεωρούμε την οργάνωση της αντικαθεστωτικής τάξης και των αντισυστημικών φρονημάτων. Ο λαϊκισμός δίνει έμφαση στη θέληση του λαού σε σύγκριση με άλλες ειδικές ομάδες που διαφοροποιούνται για κάποιους λόγους από το σύνολο των πολιτών.

Σύμφωνα με το «λαϊκισμό» θεωρείται ότι υπάρχει μια βαθιά διαίρεση μεταξύ του κοινωνικού συστήματος και του «λαού». Αρχή του λαϊκισμού είναι ότι δεν πρέπει να αποκλείεται ο «λαός» από την εξουσία ή να περιθωριοποιείται και να διαχειρίζονται την εξουσία διεφθαρμένοι πολιτικοί ή η μη αντιπροσωπευτική οικονομική ελίτ. Όμως, σύμφωνα με τον Niall Ferguson του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ «το σημαντικό στοιχείο είναι να μην γίνεται το λάθος της σύγχυσης του λαϊκισμού με τον φασισμό…».

Έτσι, καταλήγουν οι θυμωμένοι και οι απογοητευμένοι πολίτες να απευθύνονται με στεντόρεια φωνή στους πολιτικούς και να αντιδρούν στις πολιτικές των συστημικών κυβερνήσεων.

Ο λαϊκισμός του 21^ου αιώνα έχει προκαλέσει βαριά πλήγματα στην παλιά πολιτική αντίληψη σε κάθε επίπεδο. Ανεξάρτητα από τις διαφορές που ενδέχεται να υπάρχουν στους διάφορους ψηφοφόρους που υποστηρίζουν τα λαϊκίστικα κόμματα, οι περισσότεροι έχουν τουλάχιστον ένα κοινό στόχο: οι αποφάσεις για τη χώρα τους να λαμβάνονται στη χώρα τους, η χώρα τους να ενδιαφέρεται περισσότερο για τους πολίτες της, η χώρα τους να φροντίζει για τη μείωση της οικονομικής ανισότητας, η χώρα τους να ασκεί έλεγχο στο τραπεζικό σύστημα, στη μη-νόμιμη μετανάστευση. Επίσης, ζητούν οι ψηφοφόροι την καθιέρωση δημοψηφισμάτων, ώστε οι πολίτες να συμμετέχουν πιο συχνά και πιο αποτελεσματικά στην πολιτική διαδικασία.

Εκείνο το οποίο μπορεί κανείς να σημειώσει είναι ότι αυξανόμενος είναι ο αριθμός των πολιτών που στηρίζουν τα λαϊκίστικα κόμματα και αναζητούν νέους τρόπους έκφρασης ιδεών και προτάσεων καθώς και νέων πολιτικών εκπροσώπων για να ασχοληθούν με τα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία. Αυτοί οι πολίτες νιώθουν οι νικητές του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης.

Τα λαϊκίστικα κινήματα ερμηνεύουν την οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ηθική κρίση, ως αποκύημα «του συστήματος» και των «οικονομικών ελίτ» που προσπάθησαν πολύ αυστηρά να επιβάλουν την παγκοσμιοποίηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Και εδώ, πάλι, μεγάλη είναι η συμβολή του Διαδικτύου και κυρίως των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.

Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης επιτυγχάνουν διάχυση του λαϊκισμού, αλλά συγχρόνως και των προβλημάτων που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση. Έτσι, οι πολίτες αισθανόμενοι ανασφάλεια καταφεύγουν στα λαϊκίστικα κόμματα, θεωρώντας ότι η παγκοσμιοποίηση ή η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η αιτία αυτών των προβλημάτων. Δεν πρέπει να αποτελεί λοιπόν έκπληξη το κυρίαρχο σύνθημα της εποχής μας: «Φέρτε πίσω τη χώρα μας».

Παγκοσμίως, διάφορα λαϊκίστικα κινήματα έχουν επιφέρει σοβαρά πλήγματα και απώλειες στις κυβερνήσεις που είναι ταγμένες στην εξυπηρέτηση της παγκοσμιοποίησης. Η επικράτηση αυτή των κινημάτων και των συνθημάτων τους, έχουν σηματοδοτήσει την επιστροφή στο Εθνικό κράτος, που δεν έχει ανοιχτά σύνορα.

Τώρα πια τα λαϊκίστικα κινήματα δεν ακολουθούν οι κοινωνικά αποκλεισμένοι, αλλά οι «χαμένοι νοικοκυραίοι» από την παγκοσμιοποίηση, από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τα «Μνημόνια». Το φαινόμενο αυτό αγγίζει σήμερα αισθητά κάθε χώρα της Ευρώπης. Περισσότερο από την αύξηση του ΑΕΠ, οι πολίτες που ακολουθούν τα λαϊκίστικα κινήματα επικεντρώνονται στην κοινότητα, στο έθνος, στις παραδόσεις, στην πολιτιστική κληρονομιά.

Σε ώρες κρίσης, με ένα πολιτικό σύστημα χρεοκοπημένο, ούτε οι θεωρίες των δύο άκρων, ούτε οι θεωρίες περί λαϊκισμού μπορούν να περιθωριοποιήσουν ένα λαϊκίστικο κόμμα.

Υπάρχουν όμως και άλλες παράμετροι σε όλο αυτό το σκηνικό.

Πρώτον, η Χρυσή Αυγή δεν είναι ένα παραδοσιακό αστικό κόμμα. Είναι ένα κίνημα βάσης και ως εκ τούτου ενεργοποιείται σε επίπεδο βάσης.

Η δεύτερη παράμετρος είναι η αντι-μεταναστευτική της θέση σε ένα σοβαρό πρόβλημα που μέχρι σήμερα η Πολιτεία και η Ευρωπαϊκή Ένωση αδυνατούν να λύσουν. Η κοινή γνώμη είναι υπέρ της αντι-μεταναστευτικής της θέσης. Η μελέτη της Ε. Ivarsflaten (2008)  συγκρίνοντας διαφορετικούς παράγοντες – κίνητρα μεταξύ των ψηφοφόρων των ακροδεξιών, κατέληξε ότι η μετανάστευση είναι μακράν ο πιο σημαντικός παράγοντας για πολλούς πολίτες-ψηφοφόρους και συνεπώς το αντι-μεταναστευτικό αίσθημα είναι ο πρωτεύων παράγοντας για τους ακροδεξιούς ψηφοφόρους.

Προς το παρόν, η Χρυσή Αυγή εμφανίζει μια σημαντική ευστάθεια και είναι πιθανόν σύμφωνα με τις απόψεις της φρόνησης των πολιτών να αυξήσει το ποσοστό της.

Ερώτηση 10: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Οι εκτιμήσεις των πολιτών για το εκλογικό ποσοστό του ΠΑΣΟΚ δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Όπως προκύπτει από το γράφημα ποσοστό 82,74% (αθροιστικά) των πολιτών θεωρεί ότι αν γίνονταν σήμερα οι εθνικές εκλογές, το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ θα ήταν από 3% έως 7,99%.

Ο μέσος όρος της φρόνησης των πολιτών για την περίπτωση του ΠΑΣΟΚ είναι 5,11%, ποσοστό ελάχιστα μικρότερο από το εκλογικό ποσοστό που Σεπτεμβρίου 2015.

Η πορεία του ΠΑΣΟΚ δίνεται στο ακόλουθο γράφημα:

Η κατακόρυφη πτώση του ΠΑΣΟΚ από το 2009 και ύστερα οφείλεται στον ΣΥΡΙΖΑ. Εδώ προκύπτει το ερώτημα: Με τη διαρροή που έχει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ υπάρχει το ενδεχόμενο οι ψηφοφόροι αυτοί να επιστρέψουν στο ΠΑΣΟΚ;

Ο γραμματέας της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ θεωρεί ότι

«Η δυναμική του ΠΑΣΟΚ είναι πια δεδομένη. Και σε κάθε εκλογική αναμέτρηση στα κινήματα βγαίνουμε πολλαπλά κερδισμένοι».

Από την άλλη η αρχηγός του ΠΑΣΟΚ καλεί όποιον θέλει να ενταχθεί στην «Δημοκρατική Συμπαράταξη ». Η ψηφοφόροι του Δήμου που τιμώρησαν το ΠΑΣΟΚ με όλα αυτά τα τωρινά μαγειρέματα στο ΠΑΣΟΚ δεν δείχνουν κάποια σημαντική τάση επιστροφής τους.

Ερώτηση 11: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό του ΚΚΕ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Ως προς το ΚΚΕ οι εκτιμήσεις των πολιτών δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Παρατηρούμε ότι ο μέσος όρος της φρόνησης των πολιτών για το ποσοστό του ΚΚΕ διαμορφώνεται στο 6,2%. Του ΚΚΕ, θεωρητικά έχει δυνατότητες διεκδίκησης μεριδίου από την πίτα των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ.

Η ανέλιξη του ΚΚΕ παρουσιάζεται στο ακόλουθο γράφημα:

Οι διαρροές ψηφοφόρων του ΚΚΕ προς τον ΣΥΡΙΖΑ ενδέχεται να αποδειχθούν στιγμιαίες. Έτσι, το ΚΚΕ φαίνεται να έχει υψηλότερες πιθανότητες διεκδίκησης ψηφοφόρων από οποιοδήποτε κόμμα της Αριστεράς.

Ερώτηση 12: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό του κόμματος ΠΟΤΑΜΙ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Οι απόψεις των πολιτών για το εκλογικό ποσοστό του κόμματος «Ποτάμι» δίνονται στο ακόλουθο γράφημα:

Από το πιο πάνω γράφημα και τον εμφανιζόμενο μέσο όρο (2,72%) προκύπτει ότι το Ποτάμι βρίσκεται κάτω από το κατώφλι του 3%.

Η όλη εικόνα που εμφανίζει ως κόμμα το Ποτάμι δεν είναι και η καλύτερη. Οι αποχωρήσεις βουλευτών και οι συχνές διαφοροποιήσεις, μεγαλώνουν τη δυσπιστία των πολιτών.

Η συρρίκνωση των ψήφων μέσα σε οκτώ μήνες φαίνεται και στο ακόλουθο γράφημα:

Το ποσοστό 2,72% που εκφράζει το μέσο όρο της εκτίμησης των πολιτών, είναι δύσκολο να γίνει 3%. Άλλωστε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος έχει δηλώσει ότι: «Τα παραμύθια τελείωσαν, όλη μέρα θα πολεμάμε τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και τα βράδια όλους αυτούς που αντί για λύσεις πουλάνε όνειρα». Όμως δεν αρκούν απλά τα λόγια, γιατί χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να πάει το μήνυμα στον πολίτη.

Ερώτηση 13: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό των ΑΝΕΛ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Ως προς τους ΑΝΕΛ οι εκτιμήσεις των πολιτών παρουσιάζονται στο γράφημα :

Ο μέσος όρος της εκτίμησης του ποσοστού των ΑΝΕΛ είναι 2,73% σύμφωνα με τους πολίτες.

Η πορεία των ΑΝΕΛ δίνεται στο ακόλουθο γράφημα:

που δείχνει τη συνεχή μείωση της εκλογικής δύναμής τους.

Το ερώτημα εδώ είναι ποια θα είναι η εκλογική ζημιά που ενδέχεται να υποστούν οι ΑΝΕΛ αφού συγκυβερνούν με τον ΣΥΡΙΖΑ;

Οι ΑΝΕΛ είναι ένα κόμμα που δεν διαθέτει πλέον δυναμική, τουλάχιστον τη δυναμική που διέθετε πιο παλιά λόγω της αντιμνημονιακής του στάσης. Όμως, παρακολουθώντας τις διάφορες δημοσκοπήσεις, οι ΑΝΕΛ θεωρούνται «εφτάψυχοι».

Ερώτηση 14: Ανεξάρτητα από το κόμμα που ψηφίζετε, σε ποια επίπεδα πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί το ποσοστό της ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ αν επρόκειτο να γίνουν σήμερα Εθνικές Εκλογές;

Η Ένωση Κεντρώων ξεπέρασε στις εθνικές εκλογές το κατώφλι του 3%. Οι εκτιμήσεις των πολιτών για το ποσοστό του κόμματος της Ένωσης Κεντρώων δίνεται στο ακόλουθο γράφημα:

Στην περίπτωση αυτή οι πολίτες περιμένουν ακόμη να δουν τα δείγματα γραφής που θα δώσει η Ένωση Κεντρώων. Υπάρχει ακόμη χρόνος για να κριθούν οι πολιτικές αποφάσεις του κόμματος. Οι πολίτες θεωρούν το συγκεκριμένο κόμμα ως ένα κόμμα «αμιγώς κεντρώο».

ΣΥΝΟΨΗ: Ποσοστά που θα λάβουν τα κόμματα σήμερα σύμφωνα με τη φρόνηση του πλήθους

 8. Ποιο κόμμα θα κερδίσει τις εκλογές

 Ερώτηση 15: Εάν αύριο είχαμε βουλευτικές εκλογές, και ανεξάρτητα από το τι θα ψηφίζατε, ποιο κόμμα πιστεύετε ότι θα κέρδιζε τις εκλογές;

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συνήθως επικεντρώνονται στην πρόθεση ψήφου με σκοπό να «προβλέψουν» ποιο κόμμα θα κερδίσει τις εκλογές.

Το ερώτημα: «ποιο κόμμα θεωρείτε ότι θα κερδίσει τις εκλογές»; ερμηνεύεται ως παράσταση νίκης ή εκφράζει τις προσδοκίες των ψηφοφόρων.

Οι προσδοκίες εμπεριέχουν μεγαλύτερο αριθμό πληροφοριών σε σχέση με τις προθέσεις των ψηφοφόρων. Η προσδοκία κάθε ψηφοφόρου περιέχει και τη δική του πρόθεση. Όμως, η διαμόρφωση των προσδοκιών ενσωματώνει και τις πληροφορίες των στάσεων και των προθέσεων των άλλων πολιτών.

Στο γράφημα που ακολουθεί δίνονται οι απόψεις των πολιτών:

Γράφημα: Εάν αύριο είχαμε βουλευτικές εκλογές, και ανεξάρτητα από το τι θα ψηφίζατε, ποιο κόμμα πιστεύετε ότι θα κέρδιζε τις εκλογές;

Στην παράσταση νίκης, σύμφωνα με τη φρόνηση του πλήθους ή Νέα Δημοκρατία θεωρείται ότι θα αναδειχθεί πρώτο κόμμα από το 73,5% των ερωτηθέντων, έναντι του 14,9% που έχει την άποψη ότι θα είναι πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ. Με άλλα λόγια, δεδομένη θεωρεί η πλειοψηφία των πολιτών τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις επόμενες εκλογές, όποτε και αν λάβουν χώρα.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η παράσταση νίκης μας δίνει πιο σωστές προβλέψεις έναντι της πρόθεσης ψήφου. Συνεπώς, αν θέλουμε να έχουμε κάποια ακριβή εκτίμηση για το εκλογικό αποτέλεσμα, καλύτερα κάποιος να εμπιστεύεται την παράσταση νίκης.

Με δεδομένο ότι θεωρούμε ότι οι προσδοκίες των πολιτών μας δίνουν καλύτερη πρόβλεψη σε σχέση με την πρόθεση, οι πολίτες προσδοκούν ότι η Νέα Δημοκρατία θα κερδίσει τις επόμενες Εθνικές Εκλογές.