Toυ Mανόλη Λαμτζίδη
Σε επίσκεψη ομάδας νομικών στις φυλακές Διαβατών, με αφορμή τη διοργάνωση ημερίδας ευαισθητοποίησης για τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, που οργάνωσε η διεύθυνση του σχολείου, ο διευθυντής του καταστήματος είχε την καλοσύνη να μας δώσει στοιχεία για τη σύνθεση του «πληθυσμού» των φυλακών (κατάδικοι και υπόδικοι), από τα οποία μπορεί να εξαχθούν συμπεράσματα για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σωφρονιστικό σύστημα.
Η σχέση του αριθμού των κρατουμένων με τις χωροθετημένες θέσεις είναι περίπου 2,5 προς 1. Η χωρητικότητα είναι για 260 κρατούμενους κανονικά, ενώ ο συνολικός αριθμός τους σήμερα είναι 578. Από αυτούς, οι 241 είναι αλλοδαποί (ποσοστό 41,70%), και οι 337 Έλληνες (ποσοστό 58,30%).
Από το σύνολο των κρατουμένων, ο αριθμός των υποδίκων (προσωρινά κρατουμένων) ανέρχεται σε 129 (ποσοστό 38,28%), ενώ ο αριθμός των καταδίκων σε 449 (ποσοστό 61,72%), πράγμα το οποίο επιβεβαιώνει τη συστηματική παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας από τις δικαστικές αρχές, διότι η προσωρινή κράτηση (προφυλάκιση) δεν αποτελεί «προκαταβολή ποινής», αλλά ένα απλό περιοριστικό μέτρο, και πρέπει να επιβάλλεται με «τσιγγουνιά», επιπλέον δε τονίζεται η ανάγκη περαιτέρω μεταρρύθμισης του θεσμού της «προσωρινής κράτησης», ώστε να λειτουργεί πιο κοντά στη φύση και το σκοπό της.
Στους αλλοδαπούς, οι Αλβανοί υπήκοοι αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό 23,24% και στο σύνολο του «πληθυσμού» ένα ποσοστό 9,70%, δηλαδή ο ένας στους δέκα από το σύνολο των κρατουμένων είναι Αλβανικής υπηκοότητας.
Ο αριθμός των υποδίκων (προσωρινά κρατουμένων), στο σύνολο των αλλοδαπών κρατουμένων (145 σε σύνολο 241) αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό 60,17%, ποσοστό ιδιαίτερα ανησυχητικό, ως προς το πώς αντιλαμβάνονται το θεσμό της προσωρινής κράτησης οι δικαστικές αρχές σε σχέση με τους αλλοδαπούς.
Στο γυναικείο τμήμα των φυλακών η χωρητικότητα είναι για 16 άτομα, ενώ σήμερα «φιλοξενούνται» 27.
Τα πρώτα συμπεράσματα, είναι ότι:
Το ποσοστό των υπόδικων (και μάλιστα στους αλλοδαπούς) είναι ιδιαίτερα υψηλό (ποσοστό 38,28% στους Έλληνες, ποσοστό 60,17% στους αλλοδαπούς)
Το ποσοστό των αλλοδαπών κρατουμένων είναι πολύ υψηλό επίσης (ποσοστό 41,70%),
Ο αριθμός κρατουμένων μιας εθνικότητας (Αλβανικής) είναι ιδιαίτερα υψηλός στο σύνολο των αλλοδαπών κρατουμένων (ποσοστό 23,24%)
Η σύνθεση αυτή υφίσταται και μετά τη ψήφιση του νόμου ν 4322/2015, ένας από τους διακηρυγμένους στόχους, των συντακτών του οποίου ήταν και η «αποσυμφόρηση των φυλακών».
Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πόσο θα συμβάλει στην αποσυμφόρηση η ενεργοποίηση του θεσμού της έκτισης της ποινής «κατ’ οίκον» με όργανο ηλεκτρονικής επιτήρησης («βραχιολάκι»), το οποίο καλείται να πληρώνει ο ίδιος ο κρατούμενος με 15 ευρώ την ημέρα! Σύμφωνα με στοιχεία του αρμόδιου υπουργείου μέχρι τις αρχές του Ιουνίου του τρέχοντος έτους είχαν πραγματοποιηθεί 1.795 αποφυλακίσεις πανελλαδικά.
Από αυτούς, οι 1.400 ήταν κρατούμενοι που εξέτισαν μέρος της ποινής τους, ενώ αποφυλακίστηκαν και 367 «φιλοξενούμενοι» που παρέμεναν επί μήνες στα καταστήματα κράτησης γιατί ήταν ανέφικτη η απέλασή τους.
Παρόλα αυτά, οι φυλακές των Διαβατών σήμερα εξακολουθούν να «ξεχειλίζουν», ενώ ο αριθμός των υποδίκων είναι ιδιαίτερα υψηλός.
Τα ποινικά δικαστήρια «παράγουν»- μέσω του μηχανισμού της «αυστηροποίησης» στην επιβολή των ποινών- πολύ περισσότερους υπόδικους και κατάδικους (και μάλιστα αλλοδαπούς), από όσους μπορεί να «αντέξουν» το σωφρονιστικό κατάστημα.
Ούτε όμως εφαρμόζονται στην έκταση που απαιτείται εναλλακτικές μορφές έκτισης των ποινών, όπως είναι η παροχή κοινωφελούς εργασίας, που θα συνέβαλε αποτελεσματικά στην αποσυμφόρηση των σωφρονιστικών καταστημάτων.
Από το 2011 μέχρι σήμερα, παρά το γεγονός ότι ψηφίστηκαν διαδοχικά τέσσερις (5) νόμοι για την «αποσυμφόρηση» των φυλακών ο «πληθυσμός» των φυλακών των Διαβατών μειώθηκε μόνο κατά 17 άτομα!
Ας δούμε για τις ίδιες φυλακές τι συνέβαινε το 2011:
Στις 22.12.2011 το σύνολο των κρατουμένων στις φυλακές Διαβατών (υπόδικοι και κατάδικοι) ανέρχονταν σε 595, ενώ σήμερα ανέρχεται σε 578, δηλαδή ο αριθμός μετά από 4 χρόνια και 5 νόμους για την αποσυμφόρηση των φυλακών μειώθηκε μόνο κατά 17 άτομα!
Οι υπόδικοι (293) σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού (595) των κρατουμένων το 2011 (22.12.2011) ανέρχονταν σε ποσοστό 49,25%, ενώ οι αλλοδαποί (329) σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού (595)των κρατουμένων σε ποσοστό 55,30%, δηλαδή μειώθηκαν τα ποσοστά από τότε μέχρι σήμερα σε 38,28% και 41,70% αντίστοιχα.
Οι υπόδικοι αλλοδαποί (177) σε σχέση με το σύνολο των αλλοδαπών κρατουμένων (329) το 2011 ανέρχονταν σε ποσοστό 53,80%, ενώ σήμερα ανέρχεται σε ποσοστό 60,17%
Σε σχέση με την εθνικότητα των αλλοδαπών κρατουμένων το 2011 προηγούνταν οι Αλβανοί (135), ακολουθούσαν οι Βούλγαροι (63) και σε μεγάλη απόσταση οι Γεωργιανοί (28), οι Ρουμάνοι (22), οι Ιρακινοί (12), οι Νιγηριανοί (8), οι Αρμένιοι (7), οι Αφγανοί (6) και οι Παλαιστίνιοι (6) και άλλοι, ενώ σήμερα εξακολουθούν να προηγούνται οι Αλβανοί (56), ακολουθούν οι Βούλγαροι (48), οι Γεωργιανοί (23), οι Πακιστανοί (16), οι Σύριοι (12) και οι Ρουμάνοι (10), ενώ ακολουθούν οι Αφγανοί, οι Ιρακινοί και οι Νιγηριανοί (8).
Οι αριθμοί αυτοί αποτυπώνουν και τις εξελίξεις και τις ανακατατάξεις που γίνονται στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Δηλαδή, η κατάσταση της «ασφυξίας» παραμένει διαχρονικά η ίδια. Ας μην αναρωτιόμαστε λοιπόν τι φταίει. Είναι απλό. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις εφαρμόζουν «μονότονα» την ίδια συνταγή: έκτακτες νομοθετικές ρυθμίσεις που πρόσκαιρα συμβάλλουν στην αποσυμφόρηση των φυλακών χωρίς να αντιμετωπίζουν σε βάθος χρόνου και το ζήτημα στη ρίζα του, που είναι:
Η «αυστηροποίηση» στην επιβολή ποινών.
Η «κατάχρηση» του θεσμού της προσωρινής κράτησης ιδιαίτερα σε βάρος των αλλοδαπών κρατουμένων.
Η αγνόηση και υποβάθμιση θεσμών εναλλακτικής έκτισης των ποινών, όπως ο θεσμός παροχής κοινωφελούς εργασίας.
Αυτά τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο έκτακτων νομοθετικών ρυθμίσεων. Απαιτείται, ένα μεγάλο σχέδιο με βαθιές τομές στο σωφρονιστικό σύστημα, που θα είναι αποτέλεσμα εκτεταμένης διαβούλευσης μεταξύ του αρμόδιου, του νομικού κόσμου και του κόσμου των κρατουμένων, που έχουν τη δική τους φωνή μέσω των κινημάτων συμπαράστασης.
Και είναι ώρα να εργαστούμε γι’ αυτό!
*Ο κ. Λαμτζίδης είναι δικηγόρος και αντιπρόεδρος δημοτικού συμβουλίου Καλαμαριάς
