Ο ΛΕΝΙΝ, Ο ΕΝΓΚΕΛΣ Ο ΤΡΟΤΣΚΙ ΚΑΙ Η ΛΟΥΞΕΝΜΠΟΥΡΓΚ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΤΗ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
Συλλογή και επιλογή κειμένων: Γιώργος Παπανικολάου
Μόνο άνθρωποι εντελώς ανίκανοι να σκέπτονται ή τελείως ανίδεοι από μαρξισμό, συμπεραίνουν από δω: άρα, το δημοκρατικό πολίτευμα δεν αξίζει τίποτα, η ελευθερία διαζυγίου δεν αξίζει τίποτα, η δημοκρατία δεν αξίζει τίποτα, η αυτοδιάθεση των εθνών δεν αξίζει τίποτα.
Οι μαρξιστές όμως ξέρουν ότι η δημοκρατία δεν εξαλείφει την ταξική καταπίεση, αλλά απλώς κάνει την ταξική πάλη πιο καθαρή, πιο πλατιά, πιο ανοιχτή, πιο οξεία. Κι αυτό ακριβώς μας χρειάζεται…
Όσο δημοκρατικότερο είναι το κρατικό καθεστώς, τόσο σαφέστερο γίνεται στους εργάτες ότι η ρίζα του κακού είναι ο καπιταλισμός και όχι η έλλειψη δικαιωμάτων.
Όσο πληρέστερη είναι η εθνική ισοτιμία (δεν μπορεί να είναι πλήρης χωρίς την ελευθερία αποχωρισμού), τόσο σαφέστερο γίνεται στους εργάτες του καταπιεζόμενου έθνους ότι αιτία είναι ο καπιταλισμός και όχι η έλλειψη δικαιωμάτων και τα λοιπά. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 127).
Η διαφορά ανάμεσα στη ρεπουμπλικανο-δημοκρατική και τη μοναρχο-αντιδραστική ιμπεριαλιστική αστική τάξη εξαλείφεται ακριβώς επειδή και η μία και η άλλη σαπίζουν ζωντανές (πράγμα που δεν αναιρεί καθόλου την καταπληκτικά γοργή ανάπτυξη του καπιταλισμού σε ορισμένους κλάδους της βιομηχανίας, σε ορισμένες χώρες, σε ορισμένες περιόδους). (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 164).
Το δικαίωμα διαζυγίου, όπως και όλα ανεξαίρετα τα δημοκρατικά δικαιώματα, είναι στον καπιταλισμό δυσκολοπραγματοποίητο, συμβατικό, περιορισμένο, τυπικά στενό, μα παρόλα αυτά κανένας πραγματικός σοσιαλδημοκράτης δεν θα θεωρήσει όχι μόνο σοσιαλιστές, αλλά ούτε και δημοκράτες εκείνους που αρνούνται αυτό το δικαίωμα. Και δω βρίσκεται όλη η ουσία.
Όλη η «δημοκρατία» συνίσταται στη διακήρυξη και στην παραχώρηση «δικαιωμάτων», που στον καπιταλισμό είναι πολύ λίγο και πολύ συμβατικά πραγματοποιήσιμα, όμως χωρίς μια τέτοια διακήρυξη, χωρίς αγώνα για δικαιώματα αμέσως, αυτή τη στιγμή, χωρίς διαπαιδαγώγηση των μαζών στο πνεύμα αυτού του αγώνα, ο σοσιαλισμός είναι ανέφικτος. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 128).
Γενικά η πολιτική δημοκρατία είναι απλώς μια απ τις πιθανές μορφές του εποικοδομήματος πάνω στον καπιταλισμό (αν κι από θεωρητική άποψη η δημοκρατία είναι η κανονική για τον «καθαρό» καπιταλισμό μορφή).
Και ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός, όπως δείχνουν τα γεγονότα, αναπτύσσονται κάτω από οποιεσδήποτε πολιτικές μορφές, υποτάσσοντάς τες όλες. Γι αυτό είναι ριζικά λαθεμένο από θεωρητική άποψη, να λέει κανείς ότι «δεν είναι πραγματοποιήσιμη» μια απ τις μορφές και μια απ τις διεκδικήσεις της δημοκρατίας. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 23).
Πολιτικό εποικοδόμημα της νέας οικονομίας του μονοπωλιακού καπιταλισμού (ο ιμπεριαλισμός είναι μονοπωλιακός καπιταλισμός) είναι η στροφή απ τη δημοκρατία στην πολιτική αντίδραση. Ο ιμπεριαλισμός αποτελεί «άρνηση» της δημοκρατίας γενικά, όλης της δημοκρατίας και κάθε άλλο παρά μιας μόνο απ τις διεκδικήσεις της δημοκρατίας και συγκεκριμένα της αυτοδιάθεσης των εθνών. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 93).
Η αντίφαση ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και τη δημοκρατία είναι αντίφαση ανάμεσα στην οικονομία του νεώτερου καπιταλισμού (συγκεκριμένα του μονοπωλιακού καπιταλισμού) και την πολιτική δημοκρατία γενικά. Ο ιμπεριαλισμός αντιφάσκει «λογικά», αντιφάσκει με όλη γενικά την πολιτική δημοκρατία. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 97).
Ο ιμπεριαλισμός δεν σταματά την εξέλιξη του καπιταλισμού και την ανάπτυξη των δημοκρατικών τάσεων στη μάζα του πληθυσμού, αλλά οξύνει τον ανταγωνισμό ανάμεσα σ αυτές τις δημοκρατικές επιδιώξεις και στην αντιδημοκρατική τάση των τραστ. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 102).
Η ιμπεριαλιστική εποχή δεν εκμηδενίζει ούτε τις τάσεις για πολιτική ανεξαρτησία των εθνών, ούτε το «πραγματοποιήσιμο» αυτών των τάσεων στα πλαίσια των παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών αμοιβαίων σχέσεων. Έξω όμως απ αυτά τα πλαίσια, ούτε η δημοκρατία στη Ρωσία, ούτε γενικά ένας οποιοσδήποτε πολύ μεγάλος δημοκρατικός μετασχηματισμός δεν είναι «πραγματοποιήσιμος» σ οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, χωρίς μια σειρά επαναστάσεις και δεν είναι σταθερός χωρίς το σοσιαλισμό. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 105).
(σκέφτεται ο κ. Κίεβσκι) Ο ιμπεριαλισμός είναι ένας πολύ ανεπτυγμένος καπιταλισμός, ο ιμπεριαλισμός είναι προοδευτικός, ο ιμπεριαλισμός είναι άρνηση της δημοκρατίας, «άρα» η δημοκρατία είναι «απραγματοποίητη» στον καπιταλισμό.
Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι κατάφορη παραβίαση κάθε δημοκρατίας, το ίδιο και στις καθυστερημένες μοναρχίες και στις προχωρημένες δημοκρατίες, «άρα» δεν έχουν θέση οι συζητήσεις για «δικαιώματα» (δηλ. για δημοκρατία!).
Στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο μπορεί να «αντιπαραθέσει» κανείς «μόνο» τον σοσιαλισμό. Η «διέξοδος» βρίσκεται μόνο στο σοσιαλισμό. «Άρα» το να προβάλλει κανείς δημοκρατικά συνθήματα στο πρόγραμμα μίνιμουμ, δηλαδή στις συνθήκες πια του καπιταλισμού, είναι απάτη ή αυταπάτη ή συσκότιση, απομάκρυνση κλπ του συνθήματος της σοσιαλιστικής ανατροπής. …δεν θα γίνει λόγος για τα δικαιώματα, αλλά για την καταστροφή της προαιώνιας σκλαβιάς!
Το να πει κανείς μια τέτοια φράση, σημαίνει ακριβώς ότι δείχνει έλλειψη κατανόησης της σχέσης ανάμεσα στον καπιταλισμό και στη δημοκρατία, ανάμεσα στο σοσιαλισμό και στη δημοκρατία.
Ο καπιταλισμός γενικά και ο ιμπεριαλισμός ειδικότερα, μετατρέπει τη δημοκρατία σε αυταπάτη –ταυτόχρονα όμως, ο καπιταλισμός γεννάει δημοκρατικές τάσεις στις μάζες, δημιουργεί δημοκρατικούς θεσμούς, οξύνει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό που αρνείται τη δημοκρατία και στις μάζες που τείνουν προς τη δημοκρατία.
Ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός δεν είναι δυνατόν ν ανατραπούν με κανενός είδους δημοκρατικούς μετασχηματισμούς, ακόμη και με τους πιο «ιδανικούς», αλλά μόνο με μια οικονομική ανατροπή, το προλεταριάτο όμως που δεν διαπαιδαγωγείται στην πάλη για τη δημοκρατία, δεν είναι ικανό να πραγματοποιήσει την οικονομική ανατροπή.
Δεν είναι δυνατό να νικηθεί ο καπιταλισμός αν δεν παρθούν οι τράπεζες, αν δεν καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, όμως αυτά τα επαναστατικά μέσα, δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν, αν δεν οργανωθεί απ όλο το λαό η δημοκρατική διεύθυνση των μέσων παραγωγής που έχουν παρθεί απ την αστική τάξη, αν δεν τραβηχτεί όλη η μάζα των εργαζομένων και των προλεταριακών και των μισοπρολεταριακών και των μικροαγροτών, στη δημιουργική οργάνωση των γραμμών τους, των δυνάμεών τους.
Της συμμετοχής τους στο κράτος.
Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι τριπλή άρνηση της δημοκρατίας. Ωστόσο το ξύπνημα και η ανάπτυξη της σοσιαλιστικής εξέγερσης ενάντια στον ιμπεριαλισμό συνδέονται αδιάρρηκτα με την ανάπτυξη της δημοκρατικής αντίστασης και αγανάκτησης. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 70-71).
Ο σοσιαλισμός οδηγεί στην απονέκρωση κάθε κράτους, συνεπώς και κάθε δημοκρατίας, ωστόσο ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αλλιώς παρά μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου που συνδυάζει τη βία εναντίον της αστικής τάξης δηλαδή τη μειοψηφία του πληθυσμού, με την πλήρη ανάπτυξη της δημοκρατίας, δηλαδή με την πραγματικά ισότιμη και πραγματικά καθολική συμμετοχή όλης της μάζας του πληθυσμού σε όλες τις κρατικές υποθέσεις και σε όλα τα πολύπλοκα ζητήματα της εξάλειψης του καπιταλισμού.
Σκοπός του εμφυλίου πολέμου είναι η κατάκτηση των τραπεζών, των φαμπρικών, των εργοστασίων κλπ, η εκμηδένιση κάθε δυνατότητας αντίστασης της αστικής τάξης, η εξόντωση του στρατού της.
Ο σκοπός όμως αυτός είναι ανέφικτος και από καθαρά στρατιωτική και από οικονομική και από πολιτική πλευρά, χωρίς ταυτόχρονη εισαγωγή και διάδοση ανάμεσα στο στρατό μας και στα «μετόπισθέν» μας της δημοκρατίας που αναπτύσσεται στην πορεία ενός τέτοιου πολέμου. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 72).
Μέσω της χρησιμοποίησης του αστικού δημοκρατισμού- προς τη σοσιαλιστική και συνεπή δημοκρατική οργάνωση του προλεταριάτου, ενάντια στην αστική τάξη και ενάντια στον οπορτουνισμό. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 74).
Πρέπει να ξέρεις να συνενώσεις την πάλη για τη δημοκρατία με την πάλη για τη σοσιαλιστική επανάσταση, υποτάσσοντας την πρώτη στη δεύτερη. Σ αυτό συνίσταται όλη η δυσκολία, σ αυτό βρίσκεται όλη η ουσία.
Εγώ όμως λέω: να μη σου ξεφύγει το κύριο (η σοσιαλιστική επανάσταση). Βάλτο αυτό στην πρώτη γραμμή, υποτάσσοντας σ αυτή, συνδυάζοντας, συνυποτάσσοντας σ αυτή, βάζοντας όλα τα δημοκρατικά αιτήματα. Και να μη ξεχνάς ότι μπορεί ν ανάψει η πάλη για το κύριο, όταν αρχίσει και η πάλη για το μερικότερο. (Άπαντα Λένιν, τόμος 49, σελίδα 347). (ο συνειδητός εργάτης) ξέρει πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος προς το σοσιαλισμό, παρά μόνο μέσω του δημοκρατισμού, μέσω της πολιτικής ελευθερίας.
Γι αυτό επιδιώκει την πλήρη και συνεπή πραγματοποίηση του δημοκρατισμού χάρη της κατάκτησης του τελικού σκοπού, του σοσιαλισμού. (Άπαντα Λένιν, τόμος 12, σελίδα 46).
Πιανόμαστε απ τα λόγια σας και ζητάμε προς το συμφέρον αυτών των μαζών, τη διεύρυνση της δικής σας αστικής δημοκρατίας για να προετοιμαστούν οι μάζες για την επανάσταση, που θα ανατρέψει εσάς, τους εκμεταλλευτές (Άπαντα Λένιν, τόμος 37, σελίδα 291).
Η δημοκρατία είναι μορφή κράτους, μια απ τις παραλλαγές του. Επομένως, αποτελεί, όπως κάθε κράτος, οργανωμένη, συστηματική άσκηση βίας πάνω στα άτομα. Αυτό από τη μια μεριά. Από την άλλη όμως, σημαίνει την τυπική αναγνώριση της ισότητας ανάμεσα στους πολίτες, του ίσου δικαιώματος όλων να καθορίζουν τη συγκρότηση του κράτους και να το διοικούν.
Αυτό πάλι με τη σειρά του, συνδέεται με το ζήτημα ότι σε μια ορισμένη βαθμίδα της εξέλιξής της η δημοκρατία, πρώτο, συσπειρώνει το προλεταριάτο, την επαναστατική τάξη, ενάντια στον καπιταλισμό και της δίνει τη δυνατότητα να τσακίσει, να κάνει θρύψαλα, να σαρώσει απ το πρόσωπο της γης την αστική, έστω και δημοκρατική-αστική, κρατική μηχανή, το μόνιμο στρατό, την αστυνομία, την υπαλληλοκρατία, να τα αντικαταστήσει με μια πιο δημοκρατική, που παραμένει όμως ακόμα κρατική μηχανή, με τη μορφή των ένοπλων εργατικών μαζών, που εξελίσσεται σε μια καθολική συμμετοχή του λαού στην πολιτοφυλακή. (Άπαντα Λένιν, τόμος 33, σελίδα 100).
Όταν ο Ένγκελς λέει πως στη δημοκρατία το κράτος μένει «όχι λιγότερο» απ τη μοναρχία μια «μηχανή καταπίεσης μιας τάξης από μια άλλη», αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι η μορφή της καταπίεσης δεν ενδιαφέρει το προλεταριάτο, όπως διδάσκουν ορισμένοι αναρχικοί.
Η πιο πλατιά, η πιο ελεύθερη, η πιο ανοιχτή μορφή ταξικής πάλης και ταξικής καταπίεσης, διευκολύνουν τεράστια το προλεταριάτο στον αγώνα για την εκμηδένιση των τάξεων γενικά. …Μαζί με την τεράστια διεύρυνση του δημοκρατισμού, που για πρώτη φορά γίνεται δημοκρατισμός για τους φτωχούς, δημοκρατισμός για το λαό κι όχι δημοκρατισμός για τους πλούσιους, η δικτατορία του προλεταριάτου επιβάλλει στους καταπιεστές, τους εκμεταλλευτές, τους καπιταλιστές, μια σειρά περιορισμούς της ελευθερίας. Δημοκρατία για την τεράστια πλειοψηφία του λαού και καθυπόταξη με τη βία, δηλαδή αποκλεισμός των εκμεταλλευτών, των καταπιεστών απ τη δημοκρατία.
Αυτή είναι η παραλλαγή της δημοκρατίας στο πέρασμα απ τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό. …στον κομμουνισμό για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, μένει όχι μόνο το αστικό δίκαιο, αλλά ακόμη και το αστικό κράτος-δίχως αστική τάξη. …
Η δημοκρατία έχει τεράστια σημασία στον αγώνα της εργατικής τάξης ενάντια στους καπιταλιστές για την απελευθέρωσή της. (Άπαντα Λένιν, τόμος 33, Κράτος και Επανάσταση).
Αν υπάρχει κάτι που δεν χωράει καμιά αμφισβήτηση, είναι ότι το κόμμα μας και η εργατική τάξη, μπορούν να έρθουν στην εξουσία μονάχα με την πολιτική μορφή της λαοκρατικής δημοκρατίας. Η δημοκρατία αυτή είναι μάλιστα που αποτελεί ειδική μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου. …Η ως το τέλος ανάπτυξη της δημοκρατίας, η αναζήτηση των μορφών αυτής της ανάπτυξης, ο έλεγχός τους στην πράξη κλπ αποτελούν ένα απ τα συστατικά καθήκοντα της πάλης για την κοινωνική επανάσταση. Κανένας δημοκρατισμός χωριστά παρμένος δεν θα δώσει σοσιαλισμό, στη ζωή όμως ο δημοκρατισμός δεν «θα παρθεί» ποτέ «χωριστά», αλλά «θα παρθεί μαζί» με άλλα φαινόμενα, θα ασκεί την επιρροή του και στην οικονομία, θα προωθεί τον μετασχηματισμό της, θα δέχεται την επίδραση της οικονομικής εξέλιξης κλπ.
Τέτοια είναι η διαλεκτική της ζωντανής ιστορίας. …Αυτή η ανατίναξη της παλιάς κρατικής εξουσίας και η αντικατάστασή της με μια καινούργια, αληθινά δημοκρατική εξουσία. (Ένγκελς, Άπαντα Λένιν, τόμος 33, Κράτος και Επανάσταση).
Το χρηματιστικό κεφάλαιο θα αγοράσει και θα διαφθείρει «ελεύθερα» την πιο ελεύθερη δημοκρατική και ρεπουμπλικανική κυβέρνηση και τους αιρετούς υπαλλήλους οποιασδήποτε, έστω και ανεξάρτητης χώρας.
Η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου, όπως και του κεφαλαίου γενικά, δεν μπορεί να εξαλειφθεί με κανέναν μετασχηματισμό στον τομέα της πολιτικής δημοκρατίας. Αυτή όμως η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου δεν εκμηδενίζει καθόλου τη σημασία της πολιτικής δημοκρατίας, σαν της πιο ελεύθερης, πιο πλατιάς και πιο ξεκάθαρης μορφής ταξικής καταπίεσης και ταξικής πάλης. …ανάγκη να διατυπώνονται και να πραγματοποιούνται όλες αυτές οι διεκδικήσεις όχι ρεφορμιστικά, αλλά επαναστατικά, χωρίς να περιοριζόμαστε στα πλαίσια της αστικής νομιμότητας, αλλά σπάζοντάς τα, χωρίς να ικανοποιούμαστε με την κοινοβουλευτική δράση και τις διαμαρτυρίες στα λόγια, αλλά τραβώντας στην ενεργό δράση τις μάζες, επεκτείνοντας και υποδαυλίζοντας την πάλη για κάθε ζωτική δημοκρατική διεκδίκηση, ως την άμεση επίθεση του προλεταριάτου ενάντια στην αστική τάξη, δηλαδή ως τη σοσιαλιστική επανάσταση που απαλλοτριώνει την αστική τάξη.
Η σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί ν ανάψει όχι μόνο από μια μεγάλη απεργία ή διαδήλωση στους δρόμους ή από μια εξέγερση πεινασμένων ή από μια στρατιωτική εξέγερση ή από μια ανταρσία των αποικιών, αλλά και από οποιαδήποτε πολιτική κρίση σαν την υπόθεση Ντρέϊφους ή το επεισόδιο στην πόλη Τσάμπερν ή σε σύνδεση με ένα δημοψήφισμα για τον αποχωρισμό ενός έθνους κλπ. (Άπαντα Λένιν, τόμος 27,σελίδα 258).
Η ρεπουμπλικανική δημοκρατία δεν αναγνωρίζει επίσημα καμιά περιουσιακή διάκριση (ανάμεσα στους πολίτες). Σ αυτήν ο πλούτος ασκεί την εξουσία του έμμεσα, μα γι αυτό και ασφαλέστερα.
Απ τη μια πλευρά με τη μορφή της ανοιχτής εξαγοράς των δημοσίων υπαλλήλων (κλασικό παράδειγμα η Αμερική), απ την άλλη πλευρά με τη μορφή της συμμαχίας κυβέρνησης και χρηματιστηρίου που γίνεται τόσο πιο εύκολα όσο περισσότερο αυξάνουν τα κρατικά χρέη και όσο περισσότερο οι μετοχικές εταιρείες συγκεντρώνουν στα χέρια τους όχι μόνο τις μεταφορές, μα και την ίδια την παραγωγή και βρίσκουν κι αυτές με τη σειρά τους το κέντρο τους στο χρηματιστήριο. (Ένγκελς, Καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους, σ 184).
Η ρεπουμπλικανική δημοκρατία αντιφάσκει «λογικά» με τον καπιταλισμό, επειδή εξισώνει «επίσημα» τον πλούσιο και τον φτωχό. Αυτή είναι μια αντίφαση ανάμεσα στο οικονομικό σύστημα και στο πολιτικό εποικοδόμημα. Ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και τη δημοκρατία υπάρχει επίσης αντίφαση, που τη βαθαίνει ή την επιδεινώνει το γεγονός ότι η αντικατάσταση του ελεύθερου συναγωνισμού απ το μονοπώλιο «δυσκολεύει» ακόμη περισσότερο την πραγματοποίηση κάθε λογής πολιτικών ελευθεριών.
Πως όμως συμβιβάζεται ο καπιταλισμός με τη δημοκρατία;
Με την έμμεση εφαρμογή της παντοκρατορίας του κεφαλαίου. Τα οικονομικά μέσα για το σκοπό αυτό είναι δύο:
1. άμεση εξαγορά.
2. Συμμαχία της κυβέρνησης με το χρηματιστήριο.
Εφόσον κυριαρχεί η εμπορευματική παραγωγή, η αστική τάξη, η εξουσία του χρήματος, η εξαγορά (άμεση και μέσω του χρηματιστηρίου) είναι «πραγματοποιήσιμη» σε οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης, σε οποιαδήποτε δημοκρατία. Γεννιέται το ερώτημα: τι αλλάζει με την αντικατάσταση του καπιταλισμού απ τον ιμπεριαλισμό; Μόνο ότι η εξουσία του χρηματιστηρίου δυναμώνει. (Άπαντα Λένιν, τόμος 30, σελίδα 9.
Είναι πολύ ενδεχόμενο οι εργαζόμενοι κάποιας χώρας ν ανατρέψουν την αστική τάξη πριν την πραγματοποίηση έστω και ενός μόνο ριζικού δημοκρατικού μετασχηματισμού στο ακέραιο.
Είναι όμως εντελώς αδιανόητο ότι το προλεταριάτο σαν ιστορική τάξη, θα μπορέσει να νικήσει την αστική τάξη, αν δεν θα έχει προετοιμαστεί γι αυτό το πράγμα με τη διαπαιδαγώγησή του στο πνεύμα του πιο συνεπούς και του πιο επαναστατικά αποφασιστικού δημοκρατισμού. (Άπαντα Λένιν, τόμος 27, σελίδα 65).
Να ζωντανεύουμε τα Σοβιέτ, να προσελκύουμε τους εξωκομματικούς, να ελέγχουμε με εξωκομματικούς τη δουλειά των κομματικών, μάλιστα αυτό είναι απόλυτα σωστό. Να πω υπάρχει πολύ δουλειά. Άφθονη δουλειά. (Άπαντα Λένιν, τόμος 44, σελίδα 81).
Να διαγράψουμε 100-200 χιλιάδες κομμουνιστές. (Άπαντα Λένιν, τόμος 44, σελίδα 171). Η βία ισχύει ενάντια σε όσους θέλουν να επαναφέρουν την εξουσία τους, σ αυτό όμως και εξαντλείται η σημασία της βίας. Από κει και πέρα ισχύει η επιρροή και το παράδειγμα. (Άπαντα Λένιν, τόμος 42, σελίδα 75).
Το ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου μπορεί να μπαίνει μόνο τότε, όταν γίνεται λόγος για εκμηδένιση της αστικής τάξης. (Άπαντα Λένιν, τόμος 39, σελίδα 429). …να προσελκύεται όλος χωρίς εξαίρεση ο εργαζόμενος πληθυσμός να συμμετέχει πρωτοβουλιακά στη διακυβέρνηση του κράτους. (Άπαντα Λένιν, τόμος 38, σελίδα 93).
Το χαμηλό αυτό πολιτιστικό επίπεδο, κάνει ώστε το Σοβιέτ που σύμφωνα με το πρόγραμμά τους είναι όργανα διοίκησης μέσω των εργαζομένων, στην πραγματικότητα να γίνονται όργανα διοίκησης για τους εργαζόμενους μέσω του πρωτοπόρου στρώματος του προλεταριάτου και όχι μέσω των εργαζόμενων μαζών. (Άπαντα Λένιν, τόμος 38, σελίδα 172).
Τη δικτατορία δεν την εφαρμόζει όλος ο λαός, αλλά μόνο ο επαναστατημένος λαός, που όμως δεν φοβάται καθόλου όλο το λαό, που αποκαλύπτει σε όλο το λαό τις αιτίες των ενεργειών του, σε όλες τις λεπτομέρειές τους, που τραβάει πρόθυμα όλο το λαό να συμμετάσχει όχι μόνο στην διακυβέρνηση του κράτους, αλλά και στην εξουσία και στην ίδια την οργάνωση του κράτους. (Άπαντα Λένιν, τόμος 41, σελίδα 383). …εμείς το προλεταριάτο της Ρωσίας, προπορευόμαστε από οποιαδήποτε Αγγλία ή οποιαδήποτε Γερμανία ως προς το πολιτικό μας καθεστώς, ως προς τη δύναμη της πολιτικής εξουσίας των εργατών και ταυτόχρονα βρισκόμαστε πίσω απ το πιο καθυστερημένο δυτικοευρωπαϊκό κράτος ως προς την οργάνωση ενός ικανοποιητικού κρατικού καπιταλισμού, ως προς το επίπεδο πολιτισμού και του βαθμού προετοιμασίας για την υλικοπαραγωγική «εφαρμογή» του σοσιαλισμού. …
Θα ήταν ανεπανόρθωτο λάθος να διακηρύξουμε πως μια και είναι παραδεκτό ότι οι οικονομικές μας «δυνάμεις» δεν αντιστοιχούν στην πολιτική μας δύναμη, «συνεπώς» δεν έπρεπε να πάρουμε την εξουσία. Έτσι σκέπτονται οι «άνθρωποι σε θήκη» που ξεχνάνε ότι «αντιστοιχία» δεν θα υπάρχει ποτέ, ότι δεν μπορεί να υπάρχει στην εξέλιξη της φύσης, όπως και στην εξέλιξη της κοινωνίας, ότι μόνο με μια σειρά προσπάθειες –και η κάθε μια απ αυτές χωριστά παρμένη, θα είναι μονόπλευρη, θα παρουσιάζει κάποια έλλειψη αντιστοιχίας- θα δημιουργηθεί ένας ολοκληρωμένος σοσιαλισμός απ την επαναστατική συνεργασία των προλετάριων αυτών των χωρών. (Άπαντα Λένιν, τόμος 36, σελίδα 306, 5.V. 1918).
Η κοινωνικοποίηση ακριβώς κατά τούτο ξεχωρίζει απ την απλή δήμευση:
ότι μπορούμε να δημεύουμε με μόνη την «αποφασιστικότητα|», χωρίς να έχουμε την ικανότητα να καταγράφουμε σωστά και να κατανέμουμε σωστά, δεν μπορούμε όμως να κοινωνικοποιήσουμε, αν δεν έχουμε αυτή την ικανότητα. (Άπαντα Λένιν, τόμος 36, σελίδα 294).
Καταγραφή και έλεγχος, να ποιο είναι το κύριο που χρειάζεται για τη ρύθμιση, για τη σωστή λειτουργία της 1ης φάσης της κομμουνιστικής κοινωνίας. (Άπαντα Λένιν, τόμος 36, σελίδα 314).
Εδώ δεν παλεύει ο κρατικός καπιταλισμός ενάντια στο σοσιαλισμό., αλλά η μικροαστική τάξη και ο ιδιωτικός καπιταλισμός παλεύουν μαζί, από κοινού και ενάντια στον κρατικό καπιταλισμό και ενάντια στο σοσιαλισμό. Η μικροαστική τάξη αντιστέκεται σε κάθε κρατική παρέμβαση, καταγραφή και έλεγχο, τόσο κρατικο-καπιταλιστική, όσο και κρατικο-σοσιαλιστική. (Άπαντα Λένιν, τόμος 36, σελίδα 296).
Στη χώρα μας η οικονομική ρίζα της γραφειοκρατίας είναι άλλη: το κομμάτιασμα, η διασπορά του μικρού παραγωγού, η φτώχεια του, το χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο, η έλλειψη δρόμων, η αγραμματοσύνη, η έλλειψη ανταλλαγών ανάμεσα στη γεωργία και τη βιομηχανία, η ελλιπής σύνδεση και η αμοιβαία επικοινωνία ανάμεσά τους. (Άπαντα Λένιν, τόμος 43, σελίδα 230).
Η σκέψη του Μάρξ συνίσταται στο ότι η εργατική τάξη πρέπει να συντρίψει, να τσακίσει την «έτοιμη κρατική μηχανή» και να μην περιοριστεί στην απλή κατάληψή της. (Άπαντα Λένιν, τόμος 3, σελίδα 37). Ουσιαστικά εμείς πήραμε τον παλιό μηχανισμό απ τον τσάρο και την αστική τάξη…όλη η δουλειά πρέπει να στραφεί προς τη βελτίωση του μηχανισμού. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 347).
Κληρονομήσαμε τον παλιό κρατικό μηχανισμό κι αυτό ήταν η συμφορά μας. …Κάτω όμως διευθύνουν όπως θέλουν αυτοί. (Άπαντα Λένιν, τόμος 29, σελίδα 357).
Οι μεγαλογαιοκτήμονες και οι καπιταλιστές της Ρωσίας δεν εξαφανίστηκαν, απαλλοτριώθηκαν όμως ολοκληρωτικά, νικήθηκαν πολιτικά πέρα για πέρα σαν τάξη και τα υπολείμματα της τάξης αυτής κρύφτηκαν ανάμεσα στους δημόσιους υπαλλήλους της σοβιετικής εξουσίας. (Άπαντα Λένιν, τόμος 44, σελίδα 5).
Δεν μπορείς να διώξεις τη γραφειοκρατία σε μια αγροτική χώρα. Μπορείς μόνο με μια αργή, επίμονη δουλειά, να τη μειώσεις. (Άπαντα Λένιν, τόμος 52, σελίδα 193). Είμαστε υποχρεωμένοι να παίρνουμε και παλιούς υπαλλήλους, γιατί δεν υπάρχουν άλλοι. (Άπαντα Λένιν, τόμος 38, σελίδα 256).
Είναι καθαρό τι μας λείπει: το στρώμα των κομμουνιστών που διοικεί δεν έχει ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 95). Είναι αλήθεια, μπορεί να δημιουργηθεί εδώ η εντύπωση ότι οι νικημένοι έχουν ανώτερο πολιτισμό. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.
Ο πολιτισμός τους είναι άθλιος, τιποτένιος, ωστόσο βρίσκεται σε καλύτερο επίπεδο από τον δικό μας. Όσο κι αν είναι αξιοθρήνητος και άθλιος, είναι όμως ανώτερος από εκείνον που έχουν τα στελέχη μας, οι κομμουνιστές, γιατί αυτοί δεν ξέρουν αρκετά την τέχνη να διοικούν. Οι κομμουνιστές μπαίνοντας επικεφαλής ορισμένων υπηρεσιών-και πολλές φορές οι σαμποταριστές τους προωθούν σκόπιμα και έντεχνα εκεί για ν αποκτήσουν μια ταμπέλα-προκάλυμμα- πολλές φορές οι κομμουνιστές πιάνονται κορόϊδα. …
Θα μπορέσουν οι υπεύθυνοι κομμουνιστές της ΣΟΣΔΡ και του ΚΚ Ρωσίας να καταλάβουν ότι δεν ξέρουν να διοικούν;
Ότι φαντάζονται πως οδηγούν, ενώ στην πραγματικότητα τους οδηγούν; Αν μπορέσουν να καταλάβουν αυτό το πράγμα, τότε ασφαλώς θα μάθουν, γιατί μπορεί κανείς να μάθει. Μα για να μάθει κανείς πρέπει να μελετά, κι εμείς δεν μελετάμε.
Σε μας δίνουν δεξιά κι αριστερά διαταγές και βγάζουν διατάγματα και το αποτέλεσμα δεν είναι καθόλου εκείνο που θέλουν. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 96).
Τώρα μπαίνει μπροστά μας το καθήκον να χτίσουμε τα θεμέλια της σοσιαλιστικής οικονομίας. Έγινε αυτό;
Όχι, δεν έγινε. Δεν έχουμε ακόμη το θεμέλιο του σοσιαλισμού (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 109).
Ο σ Στάλιν που έγινε γενικός γραμματέας, συγκέντρωσε στα χέρια του απεριόριστη εξουσία και δεν είμαι βέβαιος αν θα τα καταφέρνει πάντοτε να χρησιμοποιεί αυτή την εξουσία με αρκετή περίσκεψη. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 345). Αν δεν κλείνουμε τα μάτια μας μπροστά στην πραγματικότητα, πρέπει να παραδεχθούμε πως σήμερα η προλεταριακή πολιτική του κόμματός μας καθορίζεται όχι απ τη σύνθεσή του, αλλά απ το τεράστιο, το απόλυτο κύρος του λεπτότατου εκείνου στρώματος που μπορεί να ονομαστεί παλιά φρουρά του κόμματος. Αρκεί μια μικρή εσωτερική πάλη μέσα σ αυτό το στρώμα, ώστε το κύρος του, αν δεν υποσκαφτεί, ν αδυνατίσει πάντως τόσο, ώστε να μην είναι πια εκείνο που θ αποφασίζει. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 20).
Ενώ η δική μας κοινωνία βγήκε απ την καπιταλιστική τροχιά και δεν μπήκε ακόμη σε καινούργια τροχιά. Το κράτος μας όμως δεν το κυβερνά η αστική τάξη, αλλά το προλεταριάτο. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 85). Η οικονομική δύναμη που έχει στα χέρια του το προλεταριακό κράτος της Ρωσίας είναι εντελώς επαρκής για να εξασφαλιστεί το πέρασμα στον κομμουνισμό.
Τι μας λείπει λοιπόν; Είναι καθαρό τι μας λείπει: το στρώμα των κομμουνιστών που διοικεί δεν έχει ένα ανώτερο επίπεδο πολιτισμού.
Αν πάρουμε λχ τη Μόσχα, εκεί υπάρχουν 4.700 υπεύθυνοι κομμουνιστές κι αν πάρουμε τη γραφειοκρατική αυτή μηχανή, αυτό το βουνό- τότε ποιός, ποιόν οδηγεί εδώ; Αμφιβάλλω πολύ αν μπορεί κανείς να πει ότι οι κομμουνιστές οδηγούν αυτό το βουνό. Για να πούμε την αλήθεια δεν οδηγούν, αλλά οδηγούνται. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 95).
Στη Ρωσία οι αγρότες κέρδισαν απ την επανάσταση περισσότερα απ ότι η εργατική τάξη. Από θεωρητική άποψη, αυτό βέβαια δείχνει ότι η επανάσταή μας ήταν ως ένα βαθμό αστική. (Άπαντα Λένιν, τόμος 44, σελίδα 46).
Μπροστά μας προβάλλουν 2 κύρια καθήκοντα που αποτελούν μια εποχή. Είναι το καθήκον της μετάπλασης του μηχανισμού μας που είναι εντελώς άχρηστος και που τον πήραμε ολοκληρωτικά απ την προηγούμενη εποχή. Το 2ο καθήκον αφορά την πολιτιστική δουλειά μέσα στην αγροτιά. Και η πολιτιστική αυτή δουλειά στην αγροτιά σαν σκοπός οικονομικός αποσκοπεί ακριβώς στην οργάνωση σε συνεταιρισμούς.
Όταν οργανωθεί όλος ο πληθυσμός σε συνεταιρισμούς, θα στεκόμαστε ήδη και τα δυο πόδια σε σοσιαλιστικό έδαφος. Ο όρος όμως αυτός της οργάνωσης όλου του πληθυσμού σε συνεταιρισμούς, προϋποθέτει ένα τέτοιο πολιτιστικό επίπεδο της αγροτιάς (ακριβώς της αγροτιάς, που είναι τεράστια μάζα) που η καθολική οργάνωση σε συνεταιρισμούς είναι αδύνατο να γίνει χωρίς μια ολόκληρη πολιτιστική επανάσταση. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 376).
Και σε μας επίσης δεν φτάνει ο πολιτισμός για να περάσουμε αμέσως στο σοσιαλισμό, αν και για το σκοπό αυτό έχουμε τις πολιτικές προϋποθέσεις. (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 44).
Για τη δημιουργία του σοσιαλισμού, λένε, απαιτείται πολιτιστικιή ανάπτυξη. Όμως γιατί δεν θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε πρώτα τέτοιες προϋποθέσεις πολιτιστικής ανάπτυξης στη χώρα μας όπως είναι το διώξιμο των τσιφλικάδων και των ρώσων καπιταλιστών και ύστερα πια ν αρχίσουμε την πορεία προς το σοσιαλισμό;
Θυμάμαι ότι ο Ναπολέοντας έγραφε: «Στην αρχή πρέπει να εμπλακούμε σε σοβαρή μάχη κι εκεί πια βλέπουμε τι θα γίνει…». (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 381).
Οι αντίπαλοί μας πολλές φορές μας έλεγαν ότι επιχειρούμε παράλογο έργο: την εμφύτευση του σοσιαλισμού σε μια χώρα πολιτιστικά καθυστερημένη. Όμως έπεσαν έξω σε τούτο. Ότι εμείς δεν αρχίσαμε από κει που θάπρεπε ν αρχίσουμε σύμφωνα με τη θεωρία (των κάθε λογής σοφολογιότατων) και ότι στη χώρα μας η πολιτική και κοινωνική επανάσταση αποδείχθηκε ο πρόδρομος της πολιτιστικής επανάστασης.
Τώρα μας φτάνει η πολιτιστική αυτή επανάσταση για να γίνουμε πέρα για πέρα σοσιαλιστική χώρα, όμως η πολιτιστική αυτή επανάσταση παρουσιάζει για μας απίστευτες δυσκολίες και καθαρά πολιτιστικού χαρακτήρα (γιατί είμαστε αγράμματοι) και υλικού χαρακτήρα (γιατί για να είναι κανείς πολιτισμένος χρειάζεται μια ορισμένη ανάπτυξη των υλικών μέσων παραγωγής, χρειάζεται μια ορισμένη υλική βάση). (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 376). …προβάλλουν ένα απίθανο σχηματικό επιχείρημα…ότι δηλαδή δεν ωριμάσαμε ακόμα για το σοσιαλισμό, ότι δεν έχουμε τις αντικειμενικές οικονομικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό.
Και δεν έρχεται σε κανενός το μυαλό ν αναρωτηθεί: μα δεν μπορούσε άραγε ένας λαός που βρέθηκε μπροστά σε μια επαναστατική κατάσταση, όπως αυτή που διαμορφώθηκε στον 1ο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, όταν επέδρασε πάνω του το αδιέξοδο της κατάστασης, που να ριχτεί σε μια τέτοια πάλη που θα του έδινε έστω και μια πιθανότητα να κατακτήσει όχι εντελώς συνηθισμένες συνθήκες για την παραπέρα ανάπτυξη του πολιτισμού του; …τι θα κάναμε αν το πλήρες αδιέξοδο της κατάστασης δεκαπλασιάζοντας τις δυνάμεις των εργατών και των αγροτών μας άνοιγε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε τις βασικές προϋποθέσεις του πολιτισμού με διαφορετικό τρόπο απ ότι σε όλα τα άλλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη.
Μήπως άλλαξε απ αυτό το γεγονός η γενική γραμμή εξέλιξης της ιστορίας; …Αν για τη δημιουργία του σοσιαλισμού απαιτείται ένα ορισμένο επίπεδο πολιτισμού (αν και κανένας δεν μπορεί να πει ποιο είναι ακριβώς αυτό το ορισμένο «επίπεδο πολιτισμού», γιατί κάθε δυτικοευρωπαϊκό κράτος έχει και διαφορετικό επίπεδο), τότε γιατί δεν μπορούμε ν αρχίσουμε πρώτα απ την κατάκτηση με επαναστατικό τρόπο των προϋποθέσεων γι αυτό το ορισμένο επίπεδο και μετά πια βασισμένοι στην εργατοαγροτική εξουσία και στο σοβιετικό καθεστώς, να προχωρήσουμε για να φτάσουμε τους άλλους λαούς; (Άπαντα Λένιν, τόμος 45, σελίδα 380).
Μια επανάσταση στις μορφές της ιδιοκτησίας δεν λύνει το πρόβλημα του σοσιαλισμού, αλλά απλά το θέτει. …Η εφαρμογή σοσιαλιστικών μεθόδων για τη λύση προσοσιαλιστικών προβλημάτων, αυτή είναι όλη η ουσία της σημερινής οικονομικής και πολιτιστικής δουλειάς στη Σοβιετική Ένωση. …
Η βάση της γραφειοκρατικής κυριαρχίας είναι η φτώχεια της κοινωνίας σε αντικείμενα κατανάλωσης, με αποτέλεσμα τον αγώνα του καθένα ενάντια σε όλους.
Όταν υπάρχουν αρκετά αγαθά σ ένα κατάστημα, οι αγοραστές μπορούν να έρθουν όποτε θέλουν.
Όταν υπάρχουν λίγα αγαθά, οι αγοραστές αναγκάζονται να κάνουν ουρά.
Όταν οι ουρές είναι πολύ μακριές, είναι αναγκαίο να διοριστεί ένας αστυφύλακας για να κρατάει την τάξη.
Αυτή είναι η αφετηρία της εξουσίας της σοβιετικής γραφειοκρατίας. Αυτή «ξέρει» ποιος πρέπει να πάρει κάτι και ποιος πρέπει να περιμένει. (Τρότσκι, Προδομένη Επανάσταση). Οι τάξεις διαφέρουν μεταξύ τους όχι ως προς τα νομικά προνόμια, αλλά ως προς τις πραγματικές συνθήκες, ότι συνεπώς οι τάξεις της σύγχρονης κοινωνίας προϋποθέτουν νομική ισότητα. (Άπαντα Λένιν, τόμος 2, σελίδα 501).
Το κράτος μας δεν είναι εργατικό, αλλά εργατοαγροτικό.
Από το πρόγραμμά μας είναι ήδη φανερό πως έχουμε κράτος εργατικό με γραφειοκρατική διαστρέβλωση. (Άπαντα Λένιν, τόμος 42, σελίδα 208).
Το «ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω» του Λένιν, ενός έξοχου μέλους της ομάδας της Ίσκρα, είναι μια μεθοδική έκθεση των ιδεών της υπερ-συγκεντρωτικής τάσης στο ρωσικό κίνημα. …
Η κεντρική επιτροπή θα είναι το μόνο σκεπτόμενο στοιχείο στο κόμμα. Οι υπόλοιποι κομματικοί σχηματισμοί θα είναι απλά τα εκτελεστικά άκρα της. …
Η σοσιαλδημοκρατία είναι το πρώτο κίνημα στην ιστορία των ταξικών κοινωνιών που βασίζεται σε όλες τις φάσεις και την πορεία του, στην οργάνωση και στην άμεση, ανεξάρτητη δράση των μαζών. …Κακοποιούμε τις λέξεις και αυταπατόμαστε όταν χρησιμοποιούμε τον ίδιο όρο –την πειθαρχία- σε τόσο διαφορετικές καταστάσεις… …
Ποιο είναι το κοινό μεταξύ της συστηματικής υποταγής μιας καταπιεσμένης τάξης και την αυτό-πειθάρχηση και οργάνωση μιας τάξης που αγωνίζεται για τη χειραφέτησή της; …όμως απ τη γενική μας αντίληψη για τη φύση της σοσιαλδημοκρατικής οργάνωσης, αισθανόμαστε δικαιολογημένοι να συμπεράνουμε ότι το πνεύμα αυτό απαιτεί –ιδίως στα πρώτα βήματα ενός μαζικού κινήματος- τον συντονισμό και την ενοποίηση του κινήματος και όχι την αυστηρή υποταγή σε ένα σύστημα κανονισμών. …
Τίποτε δεν θα εγκλωβίσει σιγουρότερα ένα νεαρό εργατικό κίνημα στην ελίτ της διανόησης της πεινασμένης για εξουσία, απ αυτόν τον γραφειοκρατικό ζουρλομανδύα, που θ ακινητοποιήσει το κίνημα και θα το μετατρέψει σε ένα αυτόματο που θα το χειρίζεται η κεντρική επιτροπή.
Απ την άλλη μεριά δεν υπάρχει καμιά μεγαλύτερη εγγύηση ενάντια στην οπορτουνιστική ίντριγκα και προσωπική φιλοδοξία, απ την ανεξάρτητη επαναστατική δράση του προλεταριάτου, σαν αποτέλεσμα της οποίας οι εργάτες θ αποκτήσουν την αίσθηση της πολιτικής υπευθυνότητας και της αυτοδυναμίας τους.
Αυτό που σήμερα είναι μόνο ένα φάντασμα που στοιχειώνει τη φαντασία του Λένιν, αύριο μπορεί να είναι πραγματικότητα. …Πολύ πιο σημαντικό είναι το θεμελιακό λάθος της ιδέας που διέπει τον ανεπιφύλακτο συγκεντρωτισμό, ότι δηλαδή ο δρόμος του οπορτουνισμού μπορεί να εμποδιστεί με τις παραγράφους του κομματικού καταστατικού. …ένα ιστορικό ρεύμα μπορεί να περάσει ακόμα κι απ το κόσκινο της πιο προσεκτικά διατυπωμένης παραγράφου. …
Συμπεραίνουμε ότι το κίνημα αυτό μπορεί καλύτερα να προχωρήσει με το να ελίσσεται ανάμεσα απ τους δυο κινδύνους που συνεχώς το απειλούν. Δηλαδή απ την απώλεια του μαζικού χαρακτήρα και την εγκατάλειψη του τελικού στόχου.
Ο πρώτος είναι ο κίνδυνος τη επιστροφής στο χαρακτήρα της σέκτας, ο δεύτερος είναι αυτός του να καταντήσουμε ένα κίνημα αστικών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. …Το μόνο «υποκείμενο» που αξίζει το ρόλο του διευθυντή, είναι το συλλογικό «εγώ» της εργατικής τάξης. Η εργατική τάξη απαιτεί το δικαίωμα να κάνει τα λάθη της και να μάθει τη διαλεκτική της ιστορίας.
Ας μιλήσουμε ανοιχτά. Ιστορικά, τα λάθη που διαπράττονται από ένα πραγματικά επαναστατικό κίνημα, είναι απείρως περισσότερο καρποφόρα, απ το οποιοδήποτε αλάθητο της πιο έξυπνης κεντρικής επιτροπής. (Ρόζα Λούξενμπουργκ, Μαρξισμός ή Λενινισμός).
Χωρίς την απεριόριστη ελευθερία του τύπου, χωρίς το δικαίωμα να συνεταιρίζονται και να συνέρχονται ελεύθερα, είναι εντελώς αδύνατο να εννοηθεί η κυριαρχία των μεγάλων λαϊκών μαζών. …
Η αστική ταξική κυριαρχία δεν είχε ανάγκη απ τη μόρφωση και την πολιτική διαπαιδαγώγηση όλης της λαϊκής μάζας ή τουλάχιστον δεν την είχε ανάγκη πέρα από ορισμένα πολύ στενά όρια. Για την προλεταριακή δικτατορία όμως, αυτά είναι τα ζωτικά της στοιχεία, χωρίς τα οποία δεν μπορεί να υπάρχει. …καταργώντας τη δημόσια ζωή, έφραξαν την πηγή της πολιτικής πείρας και της προοδευτικής ανάπτυξης. …
Η ελευθερία νοείται πάντα ελευθερία για κείνον που σκέφτεται διαφορετικά… …Ο απόλυτος δημόσιος έλεγχος είναι αναγκαίος. …
Η πρακτική του σοσιαλισμού απαιτεί μια πλήρη πνευματική μεταμόρφωση των ξεπεσμένων από αιώνες αστικής κυριαρχίας μαζών. Πρέπει να μπουν κοινωνικά ένστικτα στη θέση των εγωϊστικών, μαζική πρωτοβουλία στη θέση της αδράνειας, ιδεαλισμός που ξεπερνάει όλα τα πάθη. …
Ο μοναδικός δρόμος γι αυτή την αναγέννηση είναι το σχολείο της δημόσιας ζωής, η απεριόριστη και όσο το δυνατόν πλατύτερη δημοκρατία, η κοινή γνώμη.
Η τρομοκρατία είναι εκείνη που διαφθείρει. …χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει μέσα σε όλους τους δημόσιους θεσμούς, γίνεται μια ζωή επιφανειακή, όπου η γραφειοκρατία μένει το μόνο ενεργό στοιχείο. …
Το βασικό λάθος της θεωρίας των Λένιν-Τρότσκι είναι ότι, ακριβώς όπως ο Κάουτσκι, αντιθέτουν τη δικτατορία προς τη δημοκρατία. «Δημοκρατία ή δικτατορία», έτσι μπαίνει το ζήτημα τόσο για τους μπολσεβίκους, όσο και για τον Κάουτσκι. …(το προλεταριάτο όταν πάρει την εξουσία, πρέπει ν ασκήσει αμέσως) δικτατορία της τάξης, όχι ενός κόμματος ή μιας κλίκας, δικτατορία μιας τάξης, δηλαδή μέσα στην πιο πλατιά δημοκρατία με την πιο ενεργή και ανεμπόδιστη συμμετοχή των λαϊκών μαζών, μέσα σε μια απεριόριστη δημοκρατία.
Η σοσιαλιστική δημοκρατία αρχίζει ταυτόχρονα με το έργο της κατάλυσης της ταξικής κυριαρχίας, απ τη στιγμή της κατάληψης της εξουσίας απ το σοσιαλιστικό κόμμα. …Αυτή η δικτατορία έγκειται στον τρόπο εφαρμογής της δημοκρατίας και όχι στην κατάλυσή της. …Ακόμη αυτή η δικτατορία πρέπει να είναι το έργο της τάξης και όχι μιας μικρής μειοψηφίας, που διευθύνει εν ονόματι της τάξης.
Μ άλλα λόγια πρέπει να προχωρά ανάλογα με την ενεργό συμμετοχή των μαζών, να παραμένει κάτω απ την άμεση επίδρασή τους, να υποτάσσεται στον έλεγχο ολόκληρου του λαού και να είναι προϊόν της αυξανόμενης πολιτικής διαπαιδαγώγησης των λαϊκών μαζών. …(ο Λένιν και οι σύντροφοί του) πρόσφεραν ό,τι πραγματικά μπορούσε να προσφερθεί κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Ο κίνδυνος αρχίζει απ τη στιγμή που μεταβάλλοντας την ανάγκη σε αρετή, αποκρυσταλλώνουν θεωρητικά την αναγκαστική, χάρη στους μοιραίους αυτούς όρους (την τρομακτική πίεση του παγκόσμιου πολέμου, την αδράνεια του γερμανικού προλεταριάτου, της γερμανικής κατοχής και όλων των άλλων εξαιρετικών δυσκολιών, δυσκολιών που θα μπορούσαν να διαφθείρουν κάθε σοσιαλιστική πολιτική) τακτική τους και θέλουν να την επιβάλλουν στο διεθνές προλεταριάτο σαν αξιομνημόνευτο πρότυπο σοσιαλιστικής τακτικής. …οι μπολσεβίκοι έδειξαν ότι στάθηκαν ικανοί για κάθε τι που θα μπορούσε να επιτύχει ένα γνήσιο επαναστατικό κόμμα, μέσα στα όρια των ιστορικών δυνατοτήτων.
Εκείνο που χρειάζεται είναι να γίνεται διάκριση στην πολιτική των μπολσεβίκων του ουσιώδους απ το επουσιώδες, του σταθερού απ το συμπτωματικό. …η σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνο σε διεθνή κλίμακα. …
Στη Ρωσία το πρόβλημα μπορούσε μόνο να τεθεί, δεν μπορούσε να λυθεί. (Ρόζα Λούξενμπουργκ, Ρωσική Επανάσταση). Δεν μπορείς όμως να πραγματοποιήσεις τη δικτατορία του προλεταριάτου μέσω της καθολικής οργάνωσής του. Γιατί όχι μόνο σε μας, μια απ τις πιο καθυστερημένες καπιταλιστικές χώρες, αλλά και σε όλες τις άλλες καπιταλιστικές χώρες, το προλεταριάτο εξακολουθεί ακόμη να είναι τόσο διηρημένο, τόσο ταπεινωμένο, τόσο εξαγορασμένο σε μερικά μέρη (συγκεκριμένα: από τον ιμπεριαλισμό σε ορισμένες χώρες) που η καθολική οργάνωση του προλεταριάτου δεν μπορεί να πραγματοποιήσει άμεσα τη δικτατορία του.
Τη δικτατορία μπορεί να την πραγματοποιήσει μόνο η πρωτοπορία που αφομοίωσε την επαναστατική δραστηριότητα της τάξης.
Έτσι είναι σαν να έχουμε μια σειρά οδοντωτούς τροχούς… …
Δεν μπορείς να πραγματοποιείς τη δικτατορία χωρίς μερικά «λουριά μεταβίβασης» από την πρωτοπορία προς τη μάζα της πρωτοπόρας τάξης, από την τάξη αυτή προς τη μάζα των εργαζομένων. (Άπαντα Λένιν, τόμος 42, σελίδα 204-205).
