Αναλυτική έρευνα ιστορική Ο δημοσιογράφος Νίκος Βάνης για Ρεπορτάζ
Ίωνα Δραγούμη Μακεδονικού Αγώνα ανακήρυξαν εκατό χρόνια από το 1920 το 2020
Ζώντας το θλιβερό παρόν του Ελληνισμού κι ατενίζοντας το δυσοίωνο μέλλον, ένας φωτεινός δρόμος προβάλλει μπροστά μας και μας δίνει διέξοδο, πίστη, δύναμη για αγώνα: Ο δρόμος που χάραξαν Έλληνες σαν τον ΠΑΥΛΟ ΜΕΛΑ!
Σε κάθε έθνος μετρημένοι βρίσκονται οι άνθρωποι που είναι τα νεύρα του έθνους και η συνείδησή του, και ήθελε για το έθνος του να είναι ένας απ’ αυτούς. Όλη τη ζωή του πάλευαν μέσα του ο κόσμος ο μέτριος και οι πόθοι οι δικοί του και
ο πόλεμος αυτός του έφερνε βαριά στεναχώρια.
Ποτέ δεν μπόρεσε να του φανεί αρκετή η γύρω μετριότητα και είτε ξέροντάς το είτε μη, γύρευε πάντα κάτι περισσότερο ή κάτι άλλο. Συλλογιζόταν και για να συλλογισθεί καλύτερα, έγραφε. Συλλογιζόταν τα ερχόμενα την ώρα που θα ‘βγαινε έξω από τους ανθρώπους. Γιατί νόμιζε πως ένα πράγμα δείχνει την αξία του ανθρώπου, το να μπορεί να βγαίνει όποταν θέλει από μέσα από τους ανθρώπους, το να μη χάνεται μένοντας μεταξύ τους.
Τίποτε δεν είναι αδύνατο. Τα δυνατά από τα αδύνατα τα ξεχωρίζει μία ψιλή ψιλή γραμμή. Μα είμαστε τόσο κολλημένοι κάτω στα εύκολα, τόσο μουδιασμένοι που δεν μπορούμε να πηδήσουμε από πάνω από την ψιλή γραμμή. Λίγο χρειάζεται περισσότερη δύναμη για να πηδήσουμε. Εκείνο το λίγο μας λείπει των περισσότερων. Από την ιδέα ως την πράξη δεν είναι παρά λίγη δύναμη, ένα μούδιασμα τα ξεχωρίζει.
Ο καθένας πρέπει να ξέρει ότι σ’ αυτόν έλαχε να σώσει το έθνος του, έτσι θα προσπαθήσουν πολλοί και θα το σώσει όποιος μπορέσει. Και αλήθεια να ήταν πως ούτε έναν Έλληνα δεν βρίσκεις στη Μακεδονία, πρέπει να είναι ελληνική η Μακεδονία. Άλλα κράτη αρπάζουν πολιτείες και χώρες και μεις, και κείνα που είναι δικά μας και εκείνα δεν τα κρατούμε.
Σκιαζόμαστε μήπως μας πουν οι Ευρωπαίοι πως δεν είναι δικά μας. Οι Τούρκοι; Αν είναι έθνος που φοβούνται και πολεμούν παραπάνω απ’ όλα τα άλλα, είμαστε μεις, γιατί τους έμεινε χαραγμένος στην ψυχή από εκατοντάδες χρόνια ο φόβος πως, επειδή από μας πήραν την Πόλη, εμείς και θα την πάρουμε πίσω, είμαστε οι νόμιμοί τους κληρονόμοι.
Και η ελληνική κυβέρνηση τι αντιπροσωπεύει; Βέβαια όχι το έθνος. Αν το αντιπροσώπευε, έπρεπε να είχαμε προ πολλού απελπισθεί. Πολιτική ηθική δεν υπάρχει, ούτε συμβιβάζεται. Σ’ όποιαν άκρη γης ελληνικής κι αν βρέθηκε πάντα πάσχιζε να δυναμώνει, να ξυπνά, να ζωντανεύει τους Έλληνες που ήταν εκεί, και το αν είχε ή δεν είχε στόλο και στρατό το κράτος για να υποστηρίξει το ξύπνημα, καθόλου δεν το στοχάζονταν.
Πρέπει να είναι μεγάλο το γένος των Ελλήνων αφού το κατατρέχουν όλοι. Όταν ένας του γένους δεν φοβάται, πώς μπορεί να φοβάται το γένος; Όταν ένας του γένους δε θέλει να χαθεί το γένος, πώς μπορεί το γένος να χαθεί; Οι δικοί μας οι αντάρτες είμαστε εμείς, συ και εγώ, και ο άλλος, φθάνει να το θέλουμε. Η επιτυχία θα έλθει άμα δεν την συλλογίζεστε. Θα έλθει άμα συλλογίζεσθε πάντα το σκοπό:
Μας φτάνουν πια οι μάρτυρες. Χρειάζονται ήρωες. Γενείτε ήρωες. Μεσ’ στην πατρίδα δεν ήταν ποτέ ένα απλός ταξιδευτής. Μεσ΄ στην πατρίδα ταξίδευε πάντα δουλευτής, πάντα βαστώντας τη δύναμη του Ελληνισμού μέσα σε πέλαγο από Τούρκους και Σλαυανάκατους. Νίκησε τέλος η ψυχή του, μα του πήρε, προτού γεράσει, τη ζωή.
Με το θάνατό του νίκησε τη μετριότητα. Από μια στιγμή στην άλλη ήρωα τον έκαμε ο θάνατος. Γεννά τάχα ήρωες
ο θάνατος; Δεν ήταν ήρωας αφ’ ότου γεννήθηκε;»
Ίων Δραγούμης, Μαρτύρων και ηρώων αίμα…
